Vườn Quốc gia Bù Gia Mập

Nằm trên địa bàn huyện Bù Gia Mập, tỉnh Bình Phước, Vườn Quốc gia (VQG) Bù Gia Mập không chỉ là nơi bảo tồn các nguồn sinh quyển ở Đông Nam Bộ mà từ đây còn có thể tìm hiểu văn hóa dân tộc bản địa của người S’tiêng, M'Nông cũng như khám phá những tiềm năng du lịch sinh thái độc đáo.

VQG Bù Gia Mập có tổng diện tích 26.032ha, trong đó diện tích vùng đệm là 15.200ha nằm trên 3 xã: xã Bù Gia Mập, xã Đắk Ơ (tỉnh Bình Phước) và xã Quảng Trực (tỉnh Đắk Nông). VQG thuộc vùng đất thấp của Nam Tây Nguyên với hệ thống sông suối gồm các dòng Ðắk Huýt chảy dọc theo biên giới Việt Nam - Campuchia, Ðắk Sa, Ðắk Ka và suối Ðắk K'me.
 

VQG Bù Gia Mập là một trong hai VQG của Việt Nam nằm trong vùng sinh thái rừng khô của trung tâm Đông Dương, thuộc hành lang ưu tiên bảo tồn của Tiểu vùng Mekong. (Ảnh: Nguyễn Luân) Thác Lưu Ly trong VQG Bù Gia Mập. (Ảnh: Kiều Tháp) Rừng lồ ô xen cây gỗ là một hệ sinh thái đặc trưng của VQG Bù Gia Mập. (Ảnh: Nguyễn Luân) Đồng bào dân tộc S'tiêng sinh sống ở VQG Bù Gia Mập. (Ảnh: Nguyễn Luân) Đọt mây non, một món rau rừng nổi tiếng của VQG Bù Gia Mập. (Ảnh: Nguyễn Luân) Bữa cơm đơn giản và thân mật của đồng bào dân tộc S'tiêng và cán bộ kiểm lâm trong một chuyến đi kiểm tra rừng. (Ảnh: Nguyễn Luân)

VQG Bù Gia Mập là nơi có chức năng bảo tồn các loài động vật, thực vật hoang dã và nguồn dược liệu quý hiếm... để phục vụ công tác nghiên cứu khoa học, giáo dục môi trường và phát triển dịch vụ du lịch sinh thái. Ngoài ra, VQG Bù Gia Mập còn là rừng phòng hộ đầu nguồn đảm bảo nguồn nước cho những hồ chứa của thủy điện Sork Phu Miêng, Cần Đơn, Thác Mơ.

Hiện tại, VQG Bù Gia Mập có 724 loài thực vật nằm trong 326 chi, 109 họ, 70 bộ thuộc 6 ngành thực vật khác nhau. Ðặc biệt, nơi đây còn mang đậm nét của rừng nguyên sinh với nhiều loài cây thuộc họ dầu và cây gỗ quý hiếm như cẩm lai, gõ đỏ, mun, lát hoa, gỗ mật, thạch tùng, giáng hương, trắc và hàng trăm giống cây dùng làm thuốc.

Bên cạnh đó, đây còn là nơi cư trú của các loài động vật hoang dã, trong đó có nhiều loài được ghi trong sách đỏ Việt Nam như gấu chó, báo gấm, sói lửa, bò tót, bò rừng, gà tiền mặt đỏ, gấu ngựa, voi, chà và chân đen... Do còn mang đậm nét hoang sơ của rừng nguyên sinh với rừng dầu rụng lá theo mùa, rừng lồ ô xen cây gỗ, nên VQG Bù Gia Mập là nơi cư trú lí tưởng của nhiều loại động vật thuộc bộ linh trưởng như khỉ đuôi lợn, khỉ mặt đỏ, khỉ vàng, voọc ngũ sắc, voọc xám...
 

Một loài nấm có màu sắc bắt mắt mọc trên lớp thảm mục của VQG Bù Gia Mập. (Ảnh: Kiều Tháp)	Voọc ngũ sắc là loài động vật quý hiếm thuộc sách đỏ được bảo tồn tại VQG Bù Gia Mập. (Ảnh: Kiều Tháp)
Chim hồng hoàng, một loài chim quý thường sinh sống sâu trong rừng VQG Bù Gia Mập. (Ảnh: Kiều Tháp)	Chim sả đầu nâu của VQG Bù Gia Mập. (Ảnh: Kiều Tháp)
Con đường phục vụ tuần tra và khám phá trong rừng nguyên sinh VQG Bù Gia Mập. (Ảnh: Nguyễn Luân)	Nhiều cây gỗ quý vươn cao giữa rừng nguyên sinh. (Ảnh: Nguyễn Luân)
Rừng nhiệt đới nhiều cây dây leo chằng chịt. (Ảnh: Nguyễn Luân)	Đội kiểm lâm VQG Bù Gia Mập tuần tra bảo vệ rừng. (Ảnh: Nguyễn Luân)
Biển cảnh báo cấm đốt rừng trong VQG Bù Gia Mập. (Ảnh: Nguyễn Luân) .	Một chuyến khảo sát hệ sinh thái rừng của các cán bộ VQG Bù GIa Mập. (Ảnh: Nguyễn Luân)
Một tháp canh rừng của VQG Bù Gia Mập. (Ảnh: Nguyễn Luân)	Một chuyên gia nước ngoài đang tiến hành khảo sát hệ động vật ở VQG Bù Gia Mập. (Ảnh: Kiều Tháp)

Theo kết quả nghiên cứu gần đây, VQG Bù Gia Mập là một trong hai VQG của Việt Nam (VQG Yok Don) nằm trong Vùng sinh thái Rừng Khô trung tâm Đông Dương của hạ lưu sông Mekong và thuộc hành lang ưu tiên bảo tồn của Tiểu vùng Mekong.

Thực tế thì Khu Bảo tồn Thiên nhiên Bù Gia Mập đã được chuyển hạng thành VQG theo quyết định của Thủ tướng Chính phủ từ 27/11/2002. Vừa qua, tại thị xã Đồng Xoài, tỉnh Bình Phước, đã diễn ra hội thảo bảo tồn đa dạng sinh học VQG Bù Gia Mập và khu vực giáp ranh tỉnh Đắc Nông. Các chuyên gia thuộc Viện Sinh học Nhiệt đới cho biết, VQG Bù Gia Mập hứa hẹn sẽ là một trung tâm đa dạng sinh học của Khu vực và trên thế giới, bởi nó nằm ở vùng chuyển tiếp giữa Tây Nguyên xuống vùng đồng bằng Đông Nam Bộ. Vì thế, đa dạng sinh học nơi đây vừa mang tính đặc trưng của khu vưc Tây Nguyên, vừa mang tính đặc trưng của miền Đông Nam Bộ. Cho nên, nơi đây có thể có nhiều loài mới nếu được nghiên cứu kĩ lưỡng. Vì vậy, rất cần một chính sách hợp lí để hài hòa giữa nhu cầu sử dụng tài nguyên trong cộng đồng bản địa và việc bảo tồn tài nguyên thiên nhiên.

Ông Kiều Đình Tháp, Giám đốc Trung tâm Giáo dục và Dịch vụ Môi trường Rừng - VQG Bù Gia Mập cho biết, Trung tâm đã triển khai kế hoạch tuyên truyền giáo dục thông qua việc phối hợp với các bà con dân tộc quanh vùng cùng chung tay bảo vệ, quản lí nguồn tài nguyên, sinh thái rừng. Điều này sẽ góp phần gìn giữ và phát triển văn hóa bản địa kết hợp với du lịch sinh thái tại cộng đồng vùng đệm VQG Bù Gia Mập, một phần giải quyết được việc làm cho lao động tại chỗ.

Hiện nay, với trên 20 dòng suối, thác nước lớn nhỏ chạy quanh vườn như thác Đăk Mai, thác Sông Bé, thác Lưu Ly và nhiều hang động như hang Nai, hang Dơi… VQG Bù Gia Mập đang là một địa chỉ du lịch sinh thái rất hấp dẫn cho những du khách thích thể thao mạo hiểm và khám phá thiên nhiên hoang dã. Ngoài giá trị cảnh quan, sinh thái, VQG Bù Gia Mập còn là khu di tích lịch sử quan trọng về thời kì kháng chiến chống Mỹ, bởi chính tại nơi đây, địa danh Bù Gia Mập đã đi vào lịch sử với nhiều trận đánh ác liệt của quân và dân miền Ðông Nam Bộ.

Dạo chơi giữa những tán rừng nguyên sinh của VQG Bù Gia Mập, chúng tôi cảm nhận được không khí mát lạnh như đang tỏa ra từ những cành cây, ngọn lá. Thoảng đâu đó trong khu rừng, tiếng một chú khướu cất lên lảnh lót làm vang động cả núi rừng yên tĩnh… Đó là một cảm giác rất thú vị dành riêng cho mỗi du khách khi đến với VQG Bù Gia Mập vào những ngày hè này./.

Bài: Nguyễn Vũ Thành Đạt - Ảnh: Nguyễn Luân, Kiều Tháp

Đêm diệu kỳ ở vườn quốc gia Bù Gia Mập
TTO - Cơn mưa ào ạt đổ xuống khi chúng tôi bắt đầu bước chân vào rừng. Mưa chợt đến chợt đi nhanh chóng để lại làn hơi nước mờ mịt trên các dãy núi thấp, con đường trơn trượt báo hiệu một hành trình gian khổ khi khám phá vườn quốc gia Bù Gia Mập.

Hoàng hôn buông trên vườn quốc gia Bù Gia Mập

Trên con đường ngoằn ngoèo từ ngoài vùng đệm tiến vào vùng lõi vườn quốc gia, những phụ nữ dân tộc Stiêng đang trở về nhà sau một ngày mệt nhọc làm rẫy và tìm kiếm thức ăn cho gia đình. Những khuôn mặt hằn nét mệt mỏi nhưng những chiếc gùi nặng trĩu rau rừng, măng, củi...

Cư dân đầu tiên đón chào chúng tôi là một chú chim diều hâu Milvus Migran dũng mãnh, dưới chân nó là kẻ chiến bại trong cuộc đấu tranh sinh tồn của thế giới tự nhiên, một con rắn cạp nong vàng Bungarus fasciatus. Những con rắn cực độc và là mối đe dọa đối với rất nhiều loài rắn khác giờ đây đã trở thành miếng mồi ngon cho lũ chim non đang chuẩn bị bữa điểm tâm diều hâu mẹ mang về.

Mưa vừa dứt, mặt trời buổi chiều lấp ló trên ngọn cây. Những giọt mưa như tắm gội, gột rửa bụi bặm từng chiếc lá. Có lẽ mải mê kiếm ăn không kịp trú mưa, loài nhông xám Calotes Mystaceus (một loài bò sát khá phổ biến ở nơi đây) đang phơi mình trên gốc cây mục bên ven đường, ánh mắt láo liên cảnh giác.

Khi chúng tôi đến Trạm kiểm lâm số 2, bóng tối đã bắt đầu bao trùm lên khu vực vườn quốc gia, những tia nắng cuối ngày rực cháy như muốn xuyên thủng từng đám rừng rậm rạp không lối đi. Từng đàn chim cất tiếng gọi bầy về nghỉ ngơi sau một ngày kiếm ăn mệt nhoài trong ngôi nhà bình yên của chúng.

Hoàng hôn lặng lẽ buông xuống trên khắp các cánh rừng. Mặt trời như một quả cầu lửa khổng lồ trước khi để lại màn đêm lặng lẽ và không chút bình yên của thế giới muôn loài đang đấu tranh sinh tồn và duy trì nòi giống cho đời sau hữu thụ. Đâu đó trên những thân cây cổ thụ xù xì, thi gan cùng tế nguyệt loài ve sầu vòi voi Spinocear cất lên bản nhạc rừng cuối ngày hòa quyện vào tiếng gió, tiếng lá rơi xào xạc.

Vườn quốc gia Bù Gia Mập

Những người phụ nữ dân tộc Stiêng trở về nhà sau một ngày làm việc mệt nhọc

Bản giao hưởng gần như bất tận làm không gian vốn dĩ tĩnh mịch thêm một chút náo nhiệt trước bản hợp ca của muôn loài bò sát, ếch nhái lưỡng cư, chim, thú rừng ăn đêm. Tất cả cùng cất tiếng gọi bầy, gọi bạn tình, gọi những mầm non mới nhú và những bông hoa khoe sắc...

Khi ánh đèn flash của chiếc máy chụp hình “cùi bắp” của tôi lóe lên, chú ve sầu vòi voi tội nghiệp cất cánh vụt bay. Khoảnh khắc hiếm hoi trong cuộc đời nghiên cứu đa dạng sinh học khi tôi bắt được góc cánh trong của nó.

Chúng tôi chuẩn bị đèn dụng cụ bắt mẫu, một số đồ dùng chuyên dụng cho công việc buổi tối đầy thách thức và gian nan. Giờ này bọn vắt rừng đói khát cũng đã tỉnh thức để kiếm ăn. Chúng thèm thuồng những giọt máu của các loài máu nóng để có cơ hội đẻ trứng và sinh tồn, và da thịt chúng tôi cũng là món ăn khoái khẩu của hàng ngàn con vắt đang chờ dưới thảm mục.

Đi được một quãng ngắn, cả nhóm phát hiện một chú thằn lằn lá xiêm Dixonius Siamensis, đây là một loài thằn lằn rất hiếm vì chúng có kích thước rất nhỏ và rất nhanh nhẹn trong bóng đêm. Chắc vừa chén một bụng căng những con mối non béo ngậy dưới thảm mục nên bước chạy của nó có vẻ chậm hơn thường ngày.

Chú ve sầu cất cánh khi gặp ánh đèn flash

Thằn lằn lá xiêm Dixonius Siamensis

Loài cóc mắt đỏ Leptobarachium sp.

Nằm chất đống dưới mặt đất là những chiếc vỏ cây bằng lăng đang mùa thay lớp vỏ xù xì, chật chội và khoác lên mình chiếc áo mới. Bất chợt tôi nghe thấy âm thanh văng vẳng tiếng gọi bạn tình của loài ễnh ương nâu Calluella Guttulata - loài rất hiếm vì chúng chỉ được ghi nhận mới đây ở vườn quốc gia Bù Gia Mập, loài nhỏ nhất trong các loài ễnh ương được tìm thấy ở Việt Nam.

Bị kéo ra khỏi lớp vỏ cây nhưng chàng ta vẫn không ngớt cất tiếng gọi bạn tình. Chụp xong vài tấm hình chúng tôi tiếp tục công cuộc tìm kiếm, bỏ lại chàng ễnh ương si tình bên gốc bằng lăng già nua và cảm nhận về một thời trai trẻ của mình…

Vượt qua một cành cây đổ chắn ngang lối đi ven đường, anh chàng đồng nghiệp một thời kiểm lâm reo lên khi nhận thấy được vẻ đẹp mê hồn của loài lan sừng dài Macropodanthus Alatus đang treo mình trên một nhành cây nhỏ. Những bông hoa rực rỡ trên cành cây khô, mùi hương tỏa khắp một góc rừng như muốn mời chào những loài côn trùng ăn đêm về thưởng lãm và thụ phấn.

Không kém cạnh với nữ hoàng lan sừng dài, ở một góc khuất và tối hơn chùm lan kiếm Cymbidium Finlaysonianum cũng e lệ buông mình trong bóng đêm. Đâu đó trên những chiếc lá, giọt mưa đầu mùa còn đọng lại phản chiếu với ánh đèn đêm giống như những viên ngọc sáng lấp lánh.

Đã quá nửa đêm chúng tôi vẫn tiếp tục đi ngược dòng suối Dakar, mùa này dòng suối chỉ còn là những khe nước nhỏ hiền hòa chảy và không hung dữ, đục ngầu như cuối tháng mùa mưa.

Trên một tảng đá gần bờ, loài thực vật sách đỏ Việt Nam - cây ổ kiến Hydnophytum Formicarum đang khoe chùm quả đỏ rực đưới ánh đèn và những chú kiến cộng sinh vào phần phình lên của gốc đang náo nhiệt hoạt động.

Nằm cạnh một thác nước nhỏ là những cây gỗ thuộc họ dầu Dipterocaspaceae có đường kính rất lớn. Tôi dừng lại săm soi chiếc đèn đội đầu rực sáng từng gốc cây trong bóng đêm dày đặc và hét lên một cách sung sướng, đôi tay run lên khi đưa chiếc máy chụp hình liên tục ngắm và chụp loài thằn lằn ngón. Trong đầu nghĩ chỉ vài tháng nữa thôi các nhà khoa học chuyên nghiên cứu về bò sát lưỡng cư ở Việt Nam và thế giới sẽ được ghi tên loài này vào danh lục các loài mới phát hiện ở Việt Nam. 

Trên đường trở về Trạm kiểm lâm số 2, bất ngờ còn nối tiếp bất ngờ trong nỗ lực không mệt mỏi khi chúng tôi bắt gặp loài lan Brachypeza laotica. Loài lan mới được nghi ngờ có vùng phân bố ở Việt Nam giờ đang khoe sắc rực rỡ trước ống kính máy ảnh.

Lan sừng dài Macropodanthus Alatus

Cây ổ kiến Hydnophytum Formicarum

Tất cả trở về khi bình minh của vườn quốc già Bù gia Mập đang ửng dần phía chân núi xa mờ.

Bầy chim rừng cũng bắt đầu thức giấc đón chào một ngày mới, từng bầy từng bầy gọi nhau chuẩn bị thưởng thức bữa sáng. Nhiều nàng lưỡng cư đang thực hiện nốt thiên chức làm mẹ trên những đám lá cây gần bờ nước hay những hố nước nhỏ trong rừng, và những quý ông lưỡng cư lịch lãm trong một đêm giao hoan mệt nhoài cũng lặng lẽ chia tay bạn tình tìm nơi ẩn náu.

Bất chợt một tiếng hú dài gọi bầy của loài chà vá chân đen Pygathrix nigripes vang vọng hòa âm cùng bản đồng ca của rừng xanh...

Vườn quốc gia Bù Gia Mập nằm ở phía tây bắc tỉnh Bình Phước trên địa bàn hành chính các xã Đắc Ơ, Bù Gia Mập, huyện Phước Long. Phía tây và tây bắc là suối Đăk Huýt, đường ranh giới Việt Nam - Campuchia. Phía đông và đông bắc giáp tỉnh Đắk Nông. Tổng diện tích vườn 26.032 ha, vùng đệm 15.200 ha (7.200 ha thuộc tỉnh Bình Phước và 8.000 ha thuộc Đắk Nông).

PHÙNG MỸ TRUNG

Vườn Quốc gia Bù Gia Mập

Nằm trên địa bàn huyện Bù Gia Mập, tỉnh Bình Phước, Vườn Quốc gia (VQG) Bù Gia Mập không chỉ là nơi bảo tồn các nguồn sinh quyển ở Đông Nam Bộ mà từ đây còn có thể tìm hiểu văn hóa dân tộc bản địa của người S’tiêng, M'Nông cũng như khám phá những tiềm năng du lịch sinh thái độc đáo. VQG Bù Gia Mập có tổng diện tích 26.032ha, trong đó diện tích vùng đệm là 15.200ha nằm trên 3 xã: xã Bù Gia Mập, xã Đắk Ơ (tỉnh Bình Phước) và xã Quảng Trực (tỉnh Đắk Nông). VQG thuộc vùng đất thấp của Nam Tây Nguyên với hệ thống sông suối gồm các dòng Ðắk Huýt chảy dọc theo biên giới Việt Nam - Campuchia, Ðắk Sa, Ðắk Ka và suối Ðắk K'me. VQG Bù Gia Mập là một trong hai VQG của Việt Nam nằm trong vùng sinh thái rừng khô của trung tâm Đông Dương, thuộc hành lang ưu tiên bảo tồn của Tiểu vùng Mekong. Thác Lưu Ly trong VQG Bù Gia Mập. Rừng lồ ô xen cây gỗ là một hệ sinh thái đặc trưng của VQG Bù Gia Mập. Đồng bào dân tộc S'tiêng sinh sống ở VQG Bù Gia Mập. Đọt mây non, một món rau rừng nổi tiếng của VQG Bù Gia Mập. Bữa cơm đơn giản và thân mật của đồng bào dân tộc S'tiêng và cán bộ kiểm lâm trong một chuyến đi kiểm tra rừng. VQG Bù Gia Mập là nơi có chức năng bảo tồn các loài động vật, thực vật hoang dã và nguồn dược liệu quý hiếm... để phục vụ công tác nghiên cứu khoa học, giáo dục môi trường và phát triển dịch vụ du lịch sinh thái. Ngoài ra, VQG Bù Gia Mập còn là rừng phòng hộ đầu nguồn đảm bảo nguồn nước cho những hồ chứa của thủy điện Sork Phu Miêng, Cần Đơn, Thác Mơ. Hiện tại, VQG Bù Gia Mập có 724 loài thực vật nằm trong 326 chi, 109 họ, 70 bộ thuộc 6 ngành thực vật khác nhau. Ðặc biệt, nơi đây còn mang đậm nét của rừng nguyên sinh với nhiều loài cây thuộc họ dầu và cây gỗ quý hiếm như cẩm lai, gõ đỏ, mun, lát hoa, gỗ mật, thạch tùng, giáng hương, trắc và hàng trăm giống cây dùng làm thuốc. Bên cạnh đó, đây còn là nơi cư trú của các loài động vật hoang dã, trong đó có nhiều loài được ghi trong sách đỏ Việt Nam như gấu chó, báo gấm, sói lửa, bò tót, bò rừng, gà tiền mặt đỏ, gấu ngựa, voi, chà và chân đen... Do còn mang đậm nét hoang sơ của rừng nguyên sinh với rừng dầu rụng lá theo mùa, rừng lồ ô xen cây gỗ, nên VQG Bù Gia Mập là nơi cư trú lí tưởng của nhiều loại động vật thuộc bộ linh trưởng như khỉ đuôi lợn, khỉ mặt đỏ, khỉ vàng, voọc ngũ sắc, voọc xám... Theo kết quả nghiên cứu gần đây, VQG Bù Gia Mập là một trong hai VQG của Việt Nam (VQG Yok Don) nằm trong Vùng sinh thái Rừng Khô trung tâm Đông Dương của hạ lưu sông Mekong và thuộc hành lang ưu tiên bảo tồn của Tiểu vùng Mekong. Thực tế thì Khu Bảo tồn Thiên nhiên Bù Gia Mập đã được chuyển hạng thành VQG theo quyết định của Thủ tướng Chính phủ từ 27.11.2002. Vừa qua, tại thị xã Đồng Xoài, tỉnh Bình Phước, đã diễn ra hội thảo bảo tồn đa dạng sinh học VQG Bù Gia Mập và khu vực giáp ranh tỉnh Đắc Nông. Các chuyên gia thuộc Viện Sinh học Nhiệt đới cho biết, VQG Bù Gia Mập hứa hẹn sẽ là một trung tâm đa dạng sinh học của Khu vực và trên thế giới, bởi nó nằm ở vùng chuyển tiếp giữa Tây Nguyên xuống vùng đồng bằng Đông Nam Bộ. Vì thế, đa dạng sinh học nơi đây vừa mang tính đặc trưng của khu vưc Tây Nguyên, vừa mang tính đặc trưng của miền Đông Nam Bộ. Cho nên, nơi đây có thể có nhiều loài mới nếu được nghiên cứu kỹ lưỡng. Vì vậy, rất cần một chính sách hợp lý để hài hòa giữa nhu cầu sử dụng tài nguyên trong cộng đồng bản địa và việc bảo tồn tài nguyên thiên nhiên. Ông Kiều Đình Tháp, Giám đốc Trung tâm Giáo dục và Dịch vụ Môi trường Rừng - VQG Bù Gia Mập cho biết, Trung tâm đã triển khai kế hoạch tuyên truyền giáo dục thông qua việc phối hợp với các bà con dân tộc quanh vùng cùng chung tay bảo vệ, quản lý nguồn tài nguyên, sinh thái rừng. Điều này sẽ góp phần gìn giữ và phát triển văn hóa bản địa kết hợp với du lịch sinh thái tại cộng đồng vùng đệm VQG Bù Gia Mập, một phần giải quyết được việc làm cho lao động tại chỗ. Hiện nay, với trên 20 dòng suối, thác nước lớn nhỏ chạy quanh vườn như thác Đăk Mai, thác Sông Bé, thác Lưu Ly và nhiều hang động như hang Nai, hang Dơi… VQG Bù Gia Mập đang là một địa chỉ du lịch sinh thái rất hấp dẫn cho những du khách thích thể thao mạo hiểm và khám phá thiên nhiên hoang dã. Ngoài giá trị cảnh quan, sinh thái, VQG Bù Gia Mập còn là khu di tích lịch sử quan trọng về thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, bởi chính tại nơi đây, địa danh Bù Gia Mập đã đi vào lịch sử với nhiều trận đánh ác liệt của quân và dân miền Ðông Nam Bộ. Dạo chơi giữa những tán rừng nguyên sinh của VQG Bù Gia Mập, chúng tôi cảm nhận được không khí mát lạnh như đang tỏa ra từ những cành cây, ngọn lá. Thoảng đâu đó trong khu rừng, tiếng một chú khướu cất lên lảnh lót làm vang động cả núi rừng yên tĩnh… Theo BAVN