Tết bánh trôi, bánh chay

TTO - Đến hẹn lại lên, đến mồng 3-3 - ngày Tết Hàn thực hằng năm, dù công việc có bận rộn thì nhiều gia đình ở các tỉnh miền Bắc và Hà Nội vẫn dành thời gian cùng ngồi nặn bánh trôi, bánh chay để cúng gia tiên.

Với bàn tay khéo léo của người thợ, những viên bánh trôi, bánh chay bằng gạo nếp chốc chốc được nặn thành những hình khối tròn xinh và đẹp mắt… 

Đĩa bánh trôi được rắc hạt vừng bắt mắt - Ảnh: Tiến Thành

Gọi là Tết Hàn thực (đồ ăn nguội, lạnh) nhưng cả ngày không kiêng lửa, mọi việc nấu nướng vẫn thực hiện bình thường. Trong ngày Tết Hàn thực, bánh trôi và bánh chay được chọn là hai thứ bánh chủ đạo nên còn gọi là ngày Tết bánh trôi, bánh chay.

Tết Hàn thực thường được cho là có nguồn gốc từ Trung Quốc. Tuy nhiên ở nước ta có nhiều sự tích cho rằng bánh trôi, bánh chay có từ thời Hùng Vương. Tục làm bánh trôi, bánh chay để nhắc lại sự tích "bọc trăm trứng” của Mẹ Âu Cơ. Rõ rệt nhất vào thời Lý, người Việt ăn tết Hàn thực với mục đích chủ yếu lễ Phật và cúng gia tiên. Người ta cũng không kiêng lửa trong ngày này mà vẫn nấu nướng bình thường.

Hai loại bánh đều làm bằng bột gạo nếp cái hoa vàng, nhưng mỗi thứ lại có hương vị đặc biệt riêng. Bánh trôi có nhân bằng đường phên hoặc mật. Bánh nặn xong sẽ được thả vào nồi nước sôi. Đến khi “ba chìm bảy nổi, chín lênh đênh” thì bánh chín, được vớt ra và ngâm trong nước đã đun sôi để nguội cho săn lại rồi mới bày bánh vào đĩa. Để bài trí đẹp mắt, trên đĩa bánh người ta còn rắc thêm hạt vừng giòn tan và thơm phức.

Bánh chay to hơn bánh trôi 2-3 lần, có nhân đậu xanh đã nấu chín. Bánh được vớt ra bát (mỗi bát gồm 3-4 chiếc) và có chan thêm một chút nước chè đường quấy với bột đao hay bột sắn dây ướp hoa bưởi.

Sáng nay tiết trời Hà Nội lành lạnh nên không khí làm bánh trôi, bánh chay có phần ấm cúng hơn. Một số ảnh ghi lại cảnh làm bánh trên phố Hàng Đậu, quận Hoàn Kiếm, Hà Nội:

Những nguyên liệu chính làm bánh trôi, bánh chay là bột nếp, đậu xanh và mật. Bác Bình, sống tại phố Hàng Đậu, cho biết ngày tết Hàn thực năm nay lạnh và có thời gian rảnh rỗi nên bác cùng hàng xóm làm bánh trôi, bánh chay cho vui, vừa để phục vụ nhu cầu bà con trong phố

Vớt bánh trôi khỏi nồi khi bánh “ba chìm bảy nổi, chín lênh đênh”

Bánh chay được vớt muộn hơn để đảm bảo độ chín của vỏ và nhân bánh

Bánh được bày đẹp mắt trong bát đĩa nhỏ

Bánh chay được chan thêm một chút nước chè đường quấy bột đao

Quán bánh trôi, bánh chay vỉa hè hút khách ngày tết Hàn thực

TIẾN THÀNH