Độc đáo mèn mén Tây Bắc

Lên vùng cao Tây Bắc du khách không chỉ được khám phá những cảnh đẹp đến ngẩn ngơ của núi rừng, ruộng bậc thang, những ngôi làng của đồng bào các dân tộc ẩn hiện trong mây núi… mà còn được thưởng thức món đặc sản mèn mén, một trong số nhiều món ăn lạ lẫm, độc đáo chỉ có ở vùng cao.

Du khách từng tìm đến Tây Bắc thường ấn tượng bởi vùng đất với nhiều điều lạ, lạ bởi cảnh sắc thiên nhiên hùng vĩ, lạ bởi phong tục tập quán, văn hóa sinh hoạt của những con người vùng cao trên miền cực Bắc Tổ quốc. Nếu ai đã từng đến Hà Giang, Lào Cai, Yên Bái…hay bất cứ mảnh đất vùng cao thân thương nào có dân tộc  Mông  sinh sống hẳn sẽ không thể nào quên món mèn mén nơi đây, một món ăn thân thương, một thức quà mời khách truyền thống giản dị.

Cái tên mèn mén gây tò mò cho nhiều khách du lịch lần đầu thưởng thức, nhưng có thể hiểu đơn giản đó là món ăn được làm từ  ngô tẻ qua nhiều công đoạn để có được thứ bột ngô rồi đem hấp chín. Món mèn mén được thưởng thức khi nóng, nhai kỹ thấy một vị ngọt bùi ở đầu lưỡi.

Mèn mén trước đây được coi là món ăn chính của đồng bào dân tộc vùng cao bởi món này được chế biến từ ngô, một thứ lương thực sẵn có, hơn nữa mèn mén có thể để ăn trong ngày hoặc vài ngày khi đi nương, đi rừng. Nhưng để làm được món ăn này, những người phụ nữ dân tộc cũng mất khá nhiều thời gian để chế biến cho được mẻ mèn mén thơm ngon.

Mèn mén là một trong số những món ăn lạ lẫm độc đáo chỉ có ở vùng cao Tây Bắc.

Mèn mén ngon phải được làm từ những bắp ngô mới trẩy, thường là những bắp đã đều hạt không quá già, cũng không quá non bởi nếu ngô non quá sẽ không làm thành bột ngô được. Ban đầu, ngô sẽ được lột bỏ lớp vỏ, gỡ bỏ râu, tách hạt. Những hạt ngô phải mẩy tròn và thường là ngô tẻ, sau đó cho vào say nhỏ sao cho thành bột, rồi sàng hết đầu mày ngô. Khi được thứ bột ngô mịn sạch đầu mày vừa ý, đem đồ chín.

Đồ mèn mén phải đồ hai lần. Lần đầu, cho bột ngô vào trõ, vẩy nước vào bột ngô, đảo đều cho tơi ra không dính vào nhau. Ở lần đồ này, phải chú ý lửa sao cho bột ngô được chín đều, cho đến khi nào từ  trõ bốc lên mùi thơm nghi nghút là có thể bắc ra được. Lúc này, bột ngô sẽ được đổ ra mẹt, đánh tơi. Như thế lần đồ sau bột ngô sẽ chín kỹ, dẻo và thơm hơn. Ở lần đồ thứ hai, thì cần đồ kỹ hơn lần đồ trước, khi nào thấy mèn mén dẻo, rộ màu vàng, thơm nức là được.

Mèn mén khi ăn sẽ được dùng môi gỗ đánh lên rồi xúc ra bát. Và ở mỗi tỉnh vùng cao lại có cách thưởng thức mèn mén khác nhau. Như ở Hà Giang có thể thưởng thức mèn mén với canh bí, canh rau cải nương, ở Lào Cai, mén mén ăn với óc đậu, thưởng thức cùng rượu ngô Bắc Hà…

Đặc biệt, khi thưởng thức món ăn mèn mén này không được dùng miếng to sẽ dễ dẫn đến ngẹn. Nhai miếng mèn mén nho nhỏ, uống hớp nước canh sẽ thấy bùi bùi trong miệng, càng nhai kỹ càng thấy ngon, thấy ngọt, một mùi vị tự nhiên của núi rừng.

Ngày nay, cuộc sống có nhiều thay đổi, người Mông vùng cao dần thay mèn mén thành cơm trong các bữa ăn chính, nhưng trong các dịp lễ hội, lễ tết hay các phiên chợ, món ăn độc đáo này được xem là không thể thiếu. Ngoài ra, với bất kỳ vị khách nào khi tới miền đất Tây Bắc mà chưa được thưởng thức mén mén cũng là chưa khám phá trọn vẹn cái lạ lẫm hấp dẫn của nơi đây.

Thu Hường