Lễ trưởng thành của người Sán Chỉ

(Dân Việt) - Cũng như một số dân tộc thiểu số khác ở nước ta, đồng bào Sán Chỉ vẫn còn lưu giữ một tập tục cổ sơ: Tổ chức lễ trưởng thành cho người con trai khi bước vào tuổi từ 10 - 16.

Chỉ khi nào nghi lễ kết thúc, chàng trai ấy mới được thần linh và mọi người công nhận là đã trưởng thành để nối dõi dòng họ.

Tùy theo hoàn cảnh mà mỗi gia đình Sán Chỉ tổ chức lễ trưởng thành cho con trai lớn hay nhỏ khác nhau. Thường thì gia đình phải chuẩn bị khoảng 3 con lợn từ 40kg trở lên, 3 con gà, gạo, rượu, giấy các màu để cắt thành những hình nhân phục vụ cho phần lễ. Sẽ có 2 người, một thầy mo và một thầy tào mặc áo xanh, áo đỏ đứng ra làm lễ, người con trai được làm lễ sẽ ngồi chính giữa nhà.

Thầy tào, thầy mo làm lễ trưởng thành.

Phần lễ sôi động với âm nhạc từ bộ chiêng, não bạt và trống. Sau những lời hát, lời khấn của thầy mo và thầy tào, người con trai được đặt vào một chiếc võng treo lên giữa nhà và sẽ có người đeo mặt nạ hình ma quỷ cầm dao ra cắt đứt dây võng. Thầy tào và thầy mo khi ấy sẽ dang tay đỡ người con trai đặt xuống sàn nhà. Lúc này cơ bản phần lễ hoàn thành và người con trai chính thức được thần linh cùng mọi người công nhận là trưởng thành, là người đàn ông của dòng tộc khoẻ mạnh, giỏi giang.

Chúng tôi tìm đến nhà cụ Xiêm, 80 tuổi, ở xã Bộc Bố, huyện Pắc Nặm. Hơn 50 năm nay, cụ đã làm lễ trưởng thành cho rất nhiều người, bây giờ đã bước sang tuổi bố, tuổi ông. Bên bếp than rừng rực cháy, chúng tôi được xem những bộ chiêng, não bạt, trống và quần áo cho thầy tào, thầy mo. Có chiếc chiêng, não bạt qua hàng mấy đời với cả trăm năm tuổi nay đã mòn vẹt, có chiếc đã thủng.

Cầm trên tay hai chiếc áo và mũ, cụ Xiêm bảo: "Để làm hai chiếc áo này, phụ nữ trong dòng họ phải tập trung lại dệt, nhuộm chàm và thêu những hình nhân bằng chỉ màu rất rực rỡ. Công sức bỏ ra để hoàn thành không chỉ tính bằng thời gian mà còn là sự khéo léo, tỉ mẩn và hết sức thẩm mỹ của phụ nữ Sán Chỉ nữa...".

Chia tay Pác Nặm, cụ Xiêm nắm chặt tay chúng tôi, trăn trở: "Lớp trẻ Sán Chỉ bây giờ vẫn cần làm lễ trưởng thành nhưng không mấy đứa chịu say mê học cách thức làm nghi lễ này. Những người biết tổ chức nghi lễ như chúng tôi vẫn đang nỗ lực để níu giữ bản sắc hồn dân tộc của mình. Nhưng, liệu vài chục năm nữa có còn ai biết cách làm lễ trưởng thành cho thanh niên Sán Chỉ không?".