Thứ Ba, 28 tháng 2, 2012

Tộc người lấy một vợ, cưới ba lần

Một tộc người trên những ngọn núi cao ngất miền biên viễn tỉnh Quảng Bình có cuộc sống độc đáo khi họ chung thủy với một người vợ nhưng làm lễ cưới đến ba lần.
Đó là tộc người Khùa ở vùng cao Dân Hóa, Trọng Hóa huyện Minh Hóa.
Tráng chí thủy chung
Phẩm giá người Khùa sánh bằng cây trắc, tính cách người Khùa sánh bằng con nước mềm mại, chí khí người Khùa sánh bằng trời đất. Đó là những gì tôi biết trước khi lên với họ.
Hồ Phòm, người được cho là thông thái nhất của bản Hà Vy xa xôi trên núi Mù Bui, nói: “Làm người đàn ông Khùa mà không cưới được ba lần cho đời vợ thủy chung là không phải tráng chí đồng bào. Cái cây, ngọn cỏ còn thủy chung đến cuối đời, dòng nước Rào Nan còn chung thủy với cái khe, cái suối thì đàn ông Khùa phải sống tốt với người vợ mình chọn”.
Nụ cười hạnh phúc của phụ nữ người Khùa
Giữa đêm, người con trai Khùa cùng ông cậu đến nhà cô gái chạm lễ. Người cậu gõ nhẹ vào cầu thang ba lần của đánh thức mẹ cha cô gái. Họ dậy, ngồi ở cửa. Người cậu dâng lễ với 1 kiếm tượng trưng cho chí trai đinh, 1 gà thể hiện lòng thành, ché rượu là tình cảm mặn nồng.
Họ cùng ngồi uống một đôi cần rượu, chàng trai rón rén bỏ đi, người cậu ở lại với bố mẹ hầu rượu qua canh. Người con trai đến buồng cô gái, dắt người yêu về nhà. Họ ở đó 3 ngày, chàng trai chuẩn bị lễ vật gồm cá mát dưới khe, 2 hũ rượu ngon, 3 nén bạc rồi cùng vợ qua lại nhà bố mẹ ra mắt lễ rể.
Chàng trai thưa trình xong xuôi ở lại 2 ngày, đốn cây chẻ củi chất dưới nhà sàn cho một dụng ý con đã là con trong nhà. Họ thành vợ chồng như thế. Tuổi tác sinh thành con cái, lao động chăm chỉ, tích lũy để làm lễ cưới lần hai lúc đã quá 40 tuổi.
Nhưng quan trọng nhất ở lễ cưới lần ba. Lễ cưới này chứng minh cho lòng chung thủy, keo sơn, đồng cam cộng khổ. Lễ cưới có đầy đủ con cháu, bản quán. Sân nhà sàn được mổ heo, mổ bò, rượu mừng, các bản khác cũng đưa đến vui như hội.
Có người không đủ lễ vật làm đám cưới lần ba, họ chết đi, con cái làm ăn cật lực để tiến hành làm đám cưới cho họ. Đó là đám cưới ma.
Đám cưới ma là linh hồn cuộc sống tâm linh của người Khùa. Hồ Phòm nói: “Con chim bay trên trời có đôi có lứa, con người sống trên núi có hình có bóng. Chết rồi cũng có thương có nhớ. Con cháu phải làm đám cưới ma. Không làm không phải con cháu người Khùa. Lúc này, con trai trưởng đứng ra chủ lễ đám cưới ma, đó là đám cưới linh thiêng nhất của mỗi gia đình người Khùa chúng ta”.
Lịch lãm với tự nhiên
Người Khùa sống dựa vào tự nhiên và cuộc sống của họ đối đãi với thiên nhiên hết sức mẫu mực. Những người già nhất vùng xác nhận, tộc người Khùa từ xa xưa lấy con ong làm vật thờ.
  
Họ coi con ong là vị thần cho họ sự siêng năng, may mắn. Hồ Phòm nói: “Bổn phận thờ con ong ở mỗi nhà, đầu năm chưa gặp pto (ong) thì chưa gặp may”. Và cũng từ đó, không thể nào sử dụng bất cứ sản phẩm nào từ ong, từ rừng. Và trách nhiệm đi tìm ong thuộc về trai tráng của các gia đình.
Trước khi vào rừng tìm ong, đàn ông Khùa làm lễ khấn thần thiên nhiên một cách trịnh trọng. Người Khùa có kinh nghiệm tìm tổ ong đáng nể, nơi nào có tổ mối, tổ kiến đùn lên, rẽ trái chừng 200m sẽ tìm thấy tổ ong.
Họ còn cách khác là ngồi chờ bên suối, khi mặt trời đứng bóng, họ theo dõi từng đàn ong đi tìm nước và hoa bay theo hướng nào, họ sẽ theo và định vị được tổ ong. Nhưng họ chưa thể ăn ong ngay lúc đó, mà lễ phép đánh dấu cây, cúi lạy 5 lượt, xin phép thần ong quay về báo cáo già làng rồi mới vào đưa về.
Thú vị rằng, nếu đó là tổ ong đầu tiên của bản, chàng trai phải làm lễ cúng ong theo hướng dẫn của trưởng bản cho cả cộng đồng, sau đó mới vào lấy ong đưa về nhà.
Nhưng trong năm, cũng có người không lấy được tổ ong, lúc đó người nào trong bản gặp nhiều tổ ong liền chia sẻ vận may cho người đó. Họ cũng vái lạy, về bản gọi người chưa may mắn đi theo. Đến tổ ong, chàng trai may mắn rít điếu thuốc rê đầy khói theo ý mình, khói chuyển hướng nào, người chưa may mắn sẽ ăn ong ở đó.
Bếp lửa - trái tim người Khùa
Người Khùa còn thờ thần bếp. Lửa cho người Khùa ấm cúng. Lửa cho người Khùa sức mạnh trước bóng tối. Lửa cho người Khùa cái trí chống dã thú. “Không có lửa trái tim người Khùa như ngừng đập” - nói theo lời Hồ Phòm.
Chính vì thế, mỗi gia đình người Khùa dựng nhà, người đàn ông tuân thủ nghiêm ngặt lễ giữ lửa 5 ngày đêm bên bếp lửa mới. Chủ nhà phải ngồi đó canh cho bếp lửa không tắt. Sau 5 ngày, bàn giao bếp lửa cho người đàn bà thủy chung của mình. Và cứ 3 năm một lần, người Khùa phải làm lễ giỗ bếp nhà mình rất trịnh trọng.
Một gia đình người Khùa khỏe mạnh, hạnh phúc là một gia đình có cái bếp đầy ắp lửa. Lễ giỗ bếp thường cúng bởi con vật hai chân là gà trống, một chai rượu, 5 bát cơm, một bát canh măng, một đôi đũa cả. Mâm cúng đặt bên bếp, người chồng cầm gà sống và đôi đũa cả vái 5 lạy. Sau đó con gà sống được làm thịt để làm lễ cúng chín.
Bài cúng bếp rõ ràng từng lời: “Mời thần lửa, thần bếp về coi lòng người Khùa pung poong (chung thủy) giữ đỏ bếp mãi 3 năm. Xin thần phù hộ cả nhà sức khỏe, cho ánh sáng, cái trí để sống tốt, sống hay”.
Bếp lửa người Khùa không bao giờ tắt
Theo SGGP

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét