Quanh lễ Cúng Trăng
Với người Khmer, thần Mặt Trăng là vị thần điều tiết và giúp mùa màng luôn tươi tốt. Để tưởng nhớ ơn thần, họ tiến hành lễ cúng Trăng vào dịp thu hoạch xong mùa màng. Lễ cúng tổ chức vào đúng đêm rằm tháng 10 âm lịch trong khuôn viên các ngôi chùa, hoặc cũng có thể ở từng nhà, hoặc nhiều nhà cùng tập trung dâng lễ tại nơi rộng rãi có nhìn trọn vẹn được cả bầu trời đêm trăng rằm. Đồ cúng đặc biệt không thể thiếu trong lễ này là cốm dẹp được quết từ lúa nếp, vốn được chuẩn bị từ trước đó có khi hàng tháng. Các thiếu nữ, cô dì ra ruộng nếp lựa chọn nguyên liệu từ những bông lúa vừa chín tới. Sau công đoạn rang sơ cho hạt lúa nếp vừa “dẻo mình” nhưng không làm nổ hạt, các mẻ nếp được cho vào cối giã vừa tay làm hạt cốm trở nên dẹp mình và được bóc bỏ lớp vỏ trấu,… Nhìn chung, hình thức và cách làm của cốm dẹp cũng gần giống với cách làm “Cốm vòng” ở miền Bắc.
Lễ cúng trăng còn liên quan đến câu chuyện ngụ ngôn "Con thỏ và Mặt trăng". Xưa kia, thỏ từng là hóa thân của Đức Phật sống bên bờ sông Hằng (Ấn Độ). Một hôm, thần Sakah xuống trần giả làm người ăn xin để thử lòng thỏ, không có gì làm phước, thỏ đốt lên đống lửa nhảy vào và nói: "Mời người dùng thịt này!". Lửa bỗng tắt ngấm và người ăn xin biến mất, thần Sakah hiện ra khen ngợi lòng hy sinh cao đẹp của thỏ và vẽ hình thỏ lên mặt trăng. Vì vậy, lễ cúng Trăng còn là để tưởng nhớ đến tiền kiếp của Phật Thích Ca.
Và chiếc Ghe Ngo
Chiếc Ghe Ngo không chỉ là vật dụng sinh hoạt văn hóa được chế tạo, bảo quản ở trong chùa của từng phum, sóc mà còn là một hình ảnh đại diện cho phum sóc, biểu tượng của sự ấm no, sung túc trong phum, sóc. Do vậy, tính chất của cuộc đua Ghe Ngo luôn hết sức quyết liệt. Lịch sử đua Ghe Ngo không bao giờ nghe thấy từ “bán độ”. Lễ hội đua Ghe Ngo ngày xưa được mở tại vàm sông lớn của các địa phương có đông người Khmer sinh sống, như ở Sóc Trăng xưa thì tổ chức tại vàm Dù Tho, sông Nhu Gia; ở Kiên Giang xưa (Miệt Thứ) thường hay tổ chức ở Sóc Ven, Gò Quao, Ngan Gừa,... Theo thông lệ, các ghe đua tới tự “bắt cặp” đua theo từng đôi. Cách xuất phát cũng rất đặc biệt. Hai ghe đua không bắt đầu ở lằn mức nào nhất định. Do sông rộng, hai bên cứ bơi chầm chậm lấy trớn tới và cứ “so kè” với nhau như vậy. Chỉ đến khi hai vị chỉ huy nhìn nhau đồng ý đua thì mới bắt đầu cuộc đua. Các cặp đua với nhau hoặc mạnh hơn thì có thể chấp “kèo”. Ở cuộc đua năm 2002 tổ chức tại Kiên Giang vào dịp lễ hội dân tộc, đội trưởng đội “Xẻo Me” đã chấp kèo, bơi qua mặt rồi lơi nhịp chờ ghe kia lên ngang bằng, chỉ “rút” vào 200m cuối, không ngờ đua ở biển không giống như khi đua trên sông nên ghe “Xẻo Me” thua cuộc và đành giã từ cuộc đua.
Trước khi ghe Ngo được làm lễ “xuống nước”, các vận động viên phải tập bơi trên những “giàn cây” được ráp trong các con mương rộng. Giai đoạn này chủ yếu là để tập thể lực và rèn nhịp bơi theo hiệu lệnh của đội trưởng. Trước khi đua khoảng một tuần, các vị sư mới làm lễ xin “Niếc” cho phép hạ thủy để đội đua tập bơi thực sự trên sông nước. Khi đua, các ghe còn “so kè” đường nước. Điều “tối kỵ” trong trước khi đua là không ghe của đối thủ đụng mũi vào lườn ghe mình vì sợ đối phương “ếm bùa” làm ghe có thể gãy đôi khi đua. Theo thông lệ xưa, khi hai ghe đang đua nhưng nếu ghe kia vì bơi thua nên cố ý đụng làm cả hai chiếc bị chìm thì coi như xử huề.
Trong đua ghe ngo, việc cầm giữ lái để chiếc ghe đi đúng hướng kết hợp nhịp bơi của những mái dầm phải thật nhịp nhàng là yếu tố quyết định đến tốc độ của ghe. Tốc độ của ghe đua khi về đích có thể đạt đến trên 30km/h nên nếu cầm lái yếu rất dễ làm ghe bị lật úp, đặc biệt là ở những khúc quanh. Kỹ thuật đóng ghe cũng là một bí quyết chỉ có các nghệ nhân biết, đặc biệt là nghệ thuật “dằn cây cần câu” ở giữa lườn ghe ngo. Ngoài việc giữ cho chiếc ghe Ngo (vốn là chỉ một thân gỗ độc mộc) được chắc chắn, chịu đựng được nhịp nhún và lực của các tay bơi, chiếc cần câu còn phải có được độ dẻo nhất định sao cho với mỗi nhịp nhún của các tay dầm thì mũi ghe cũng “cất mũi” rướn tới.
Để được ngồi ở mũi ghe, ngoài kinh nghiệm về bơi đua, người ngồi mũi còn phải là “mạnh thường quân” trong bổn Sóc, phải là người đã có nhiều đóng góp về tài vật cho đội ghe như góp gạo, mổ heo, bồi dưỡng dường, sữa để “o bế gà” của Sóc mình. Theo các vị cao niên kể lại thì ngày trước có người góp tới 200 kg gạo và một con heo lớn ủng hộ đội đua trong suốt một tháng bị nhưng cũng không được ngồi mũi. Các đội đua ở xa thì phải tổ chức ghe Cà Hâu (một loại ghe lớn) để làm nhiệm vụ hậu cần. Đến mỗi kỳ hội, những ghe khác chở người xem, chở lương thực cũng đậu chật cả hai bên bờ sông.
Những câu chuyện về đua ghe Ngo vẫn còn nhiều, nhưng vì thời gian có hạn nên xin hẹn hầu chuyện bạn đọc vào dịp khác.
Nguồn: Phương Quang – SocTrangOnline
Lễ hội tạ Thần Mặt Trăng
 |
Chuẩn bị thả đèn gió. Ảnh: Phương Quang - SocTrangOnline
|
Oóc-om-bóc thật sự đông vui vì bao hàm luôn cả phần lễ và hội. Lễ là lễ cúng trăng, còn hội luôn gắn liền với cuộc đua ghe ngo, mà nay đã trở thành một giải truyền thống của Sóc Trăng. Oóc-om-bóc năm nay ở Sóc Trăng tổ chức trong hai ngày 7 và 8.11...
Lễ cúng trăng được tổ chức đêm 14.10 âm lịch tại các gia đình, ngay khi trăng vừa lên. Một mâm sản vật (không thể thiếu cốm dẹp) được bày giữa sân. Gia chủ khấn nguyện cúng lên thần những sản vật của vụ mùa vừa qua. Kết thúc lễ, một vị lão niên hốt một nắm cốm dẹp và "oóc" (đút, nhét) vào miệng những đứa trẻ để chúng "om-bóc" (nuốt cốm). Trong khi đứa bé với cái miệng đầy cốm (biểu trưng cho sự sung túc, no đủ) cố gắng nuốt thì cụ già hỏi đứa trẻ ước muốn gì trong năm tới. Mọi người đều tin lời ước này sẽ được chuyển đến Thần Mặt trăng và trở thành hiện thực.
Sau lễ cúng trăng, các gia đình đến chùa xem thả đèn gió, đèn Lôipratip (đèn nước-hoa đăng). Bầu trời rực sáng với những chùm đèn gió bay cao, trên sông lung linh đủ màu sắc của những ngọn nến được cắm trong những con thuyền hoặc bè nhỏ kết bằng cây chuối, trang trí giấy đủ màu sắc...
Vào đêm này, người ta đổ ra đường đông nghẹt, không chỉ có người Khmer, mà còn có đông đảo bà con người Hoa, người Kinh cùng vui chung. Chỗ này tổ chức đấu võ, kéo co, chỗ kia biểu diễn văn nghệ như hát Dù kê, hát, múa tập thể Romvông, Romxaravan, Lăm leo, A day... có khi kéo dài trắng đêm.
"Cái đinh" của lễ hội là đua ghe ngo được tổ chức vào ngày 15.10 âm lịch, mà trên 10 năm nay được tổ chức tại đoạn sông Sung Dinh. Ngay từ tối hôm trước, thị xã Sóc Trăng đã chật ních người từ các nơi đổ về. Ước tính, hàng năm có trên 500.000 người về đây xem hội đua. Trên hai khán đài ở đích đến, không thể thiếu dàn nhạc ngũ âm. Tiếng trống, tiếng cồng... hoà với tiếng hô - hụi của các đội đua tạo thành không khí hào hứng, sôi nổi.
Một chiếc ghe ngo dài khoảng trên 30m, chứa từ 52 đến 58 tay bơi. Mũi và đuôi ghe ngo cong vút tạc hình rắn thần Naga, thân ghe chạm hoa văn hình kỷ hà và được sơn màu sặc sỡ. Ngồi mũi ghe là một vị lão làng cầm chịch, giữa ghe là một vị giữ nhịp bằng cồng hoặc bằng còi. Trong đua ghe ngo, việc cầm lái, giữ lái để chiếc ghe đi đúng hướng, nhịp bơi của những mái dầm phải thật nhịp nhàng là những yếu tố quyết định đến tốc độ. Để được ngồi mũi, ngoài kinh nghiệm về bơi đua, còn phải là "Mạnh Thường Quân" đã có nhiều đóng góp về tài vật cho đội ghe.
Với người Khmer, chiếc ghe ngo chính là một hình ảnh đại diện cho phum sóc của mình, biểu tượng của sự ấm no, sung túc. Chính vì vậy, cuộc đua luôn diễn ra quyết liệt. Lịch sử đua ghe ngo không bao giờ nghe thấy từ "bán độ". Năm nay, ban tổ chức không chia nhóm như năm trước, mà chia bảng đấu đồng hạng với hai nội dung thi đấu nam và nữ. Có trên 35 đội ghe ngo nam và hơn 10 đội ghe ngo nữ trong và ngoài tỉnh tham gia...
Nếu chưa dự lễ cúng trăng, chưa xem đua ghe ngo thì có thể nói bạn... vẫn chưa biết gì về Sóc Trăng.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét