Thứ Hai, 7 tháng 1, 2013

Rau Tía Tô gia vị rất quí phòng chữa nhiều bệnh


Tía tô còn có tên é tía. Tên Hán là tử tô, xích tô. Tên La tinh là Perilla frutescens britt. Họ hoa môi (Lamiaceae). Không nhầm với tô tử là hạt của cây tử tô.
Tía tô có tính ấm, vị cay, vào 3 kinh phế - tâm - tỳ, không độc. Lá là rau thơm gia vị rất phổ biến đồng thời là vị thuốc rất hay dùng, để trừ cảm mạo. Hạt làm trà uống và thuốc hạ khí, cành làm thuốc an thai.
CẢM MẠO (GIẢI CẢM LẠNH)

Xông: Lấy lá tía tô cùng các lá thơm khác tạo thành nồi lá xông và lau rửa. Nếu lá xông được rửa sạch kỹ thì có thể lấy ra một bát để uống trước hay sau khi xông. Xông xong lau khô mồ hôi cả người, đắp chăn nằm nghỉ. Nhớ nước sôi mới cho lá xông vào nồi - đậy kín và khi xông mở vung. Cần chú ý kẻo bỏng và chỉ xông cho người lớn ngồi trong chăn. Thận trọng với người già yếu và trẻ em.

Cháo tía tô: Nấu cháo gạo tẻ cho ra bát, trộn lá tía tô non thái chỉ. Ăn nóng, có thể thêm hành lá tươi thái nhỏ. Có cho trứng vào hay không hiện nay còn 2 ý kiến trái ngược nhau. Xông xong nghỉ một lúc dậy ăn bát cháo giải cảm này là phương pháp giải cảm lạnh dân gian rất có hiệu nghiệm.

Uống nước tía tô: Có 2 cách. Tía tô tươi 15-20g giã nát chế nước sôi gạn nước trong để uống. Hoặc lá tía tô khô hãm nước sôi uống. Uống xong đi nằm đắp chăn. 2 cách này đều kém ra mồ hôi. Dùng cho trẻ em người già yếu.

Ngâm chân: Dùng lượng lớn lá tía tô bỏ vào nồi nước đang sôi để sôi lại, đổ ra chậu đậy bằng 1 cái rổ thưa, đặt 2 bàn chân lên xông. Khi nước nguội cho 2 chân vào ngâm rửa… công hiệu vô cùng.

Bài thuốc
Hương tô tán: Chữa cảm mạo phong hàn sốt, gai rét, đau đầu tức ngực. Lá tía tô 8g, hương phụ 8g, trần bì 6g, cam thảo 4g. Gừng 2 lát, sắc nước uống. Có thể kết hợp “nồi xông”.
Tử tô ẩm - tô ngạnh 8g, đương quy 12g, bạch thược 12g, xuyên khung 8g, đảng sâm 12g, trần bì 8g, đại phúc bì 8g, cam thảo 4g, sinh khương 8g, sắc nước uống (chữa động thai, đau bụng, buồn nôn).
Cành lá tía tô 10g, trần bì, phục linh mỗi thứ 6g, bạch truật 10g. Sắc nước uống.

Cảm mạo: Lá tía tô 1 nắm, vỏ quýt khô lâu năm 1 cái, gừng 3 lát. Đun nước sôi rồi cho 3 thứ vào, đun lại cho sôi, uống nóng. Nếu khó uống cho ít đường phèn. Bài này thích hợp khi bệnh nhân có nôn mửa, đau bụng.

HO, HEN, ĐÀM SUYỄN TỨC NGỰC, KHÓ THỞ
Cho người già yếu. Tía tô bổ hư, giáng khí dùng cho trường hợp khó thở ở trẻ em, người già, người có thai vừa hiệu quả, vừa an toàn.

Do ngoại cảm phong hàn: Có viêm đường hô hấp dùng bài tam tử dưỡng thân thang. Tô tử (hạt tía tô) 6-12g, la bạc tử (hạt cải củ) 8-12g, bạch giới từ 6-8g (hạt cải bẹ trắng).

Thương hàn ho suyễn: 1 nắm lá tía tô nấu nước uống dần là dứt cơn suyễn (Thiên kim phương).

Người lớn hay thở suyễn: Đuối hơi… hạt tía tô 1 lạng, sao qua tán bột, đổ 2 bát nước vào quấy đều, lọc bỏ bã. Nấu cháo ăn lúc đói rất hay (Nam dược thần hiệu).

Trẻ em ho nhiều thở gấp, mặt tím tái: Hạt tía tô 20g tán thành bột, hòa với nước đun sôi để còn âm ấm, lọc bỏ bã cho uống. Cẩn thận hơn thì cho bột vào túi vải hãm vào nước sôi. Hoặc lấy bột này hòa vào cháo, hãm vào nước sôi hoặc hòa vào nước cơm cho trẻ uống.

Ho tuổi già (lão khái) ho nhiều đờm đặc, khó thở (viêm phế quản mãn tính). Nếu không phải do phong hàn và bệnh khác thì dùng thang “tam tử phụng mẫu” gồm có tô tử, lai phục tử, xuyên bối mẫu mỗi vị 8g và bạch giới tử 2g. Sắc uống nóng.

Ho suyễn do phế hư hoặc đàm trắng đục dính, nặng ngực: Dùng phương “tô tử tửu” (y tiện) hạt tía tô 90g rượu 1 lít. Hạt tía tô sao thơm tán bột ngâm rượu gạo ngon trong 10 hôm chắt lấy nước trong bỏ bã. Uống mỗi lần 15-30ml. Ngày 3 lần sáng, trưa, tối (nếu do đàm vàng, cổ khô, miệng khát, môi đỏ không dùng).

Hóa đàm giáng khí, chữa nấc liên tục: Dùng cháo tô tử (thiên gia thực liệu diệu phương) tô tử hạt 20g xay nhuyễn như hồ cho nước vào rồi ép lấy nước để nấu cháo gạo tẻ 100g. Cháo được quấy với đường phèn để ăn. Không dùng cho người có tiêu chảy.

Thai sản

Động thai

Sắc cành lá cây tía tô để uống. Hoặc sắc lấy nước nấu cháo để ăn.
Tử tô ẩm-tô ngạnh (cành) 8g, đương quy 12g, bạch thược 12g, xuyên khung 8g, đảng sâm 12g, trần bì 8g, đại phúc bì 8g, cam thảo 4g, sinh khương 8g, sắc nước uống (động thai, đau bụng, buồn nôn).
Cành lá tía tô 10g, trần bì, phục linh mỗi thứ 6g. Bạch truật 10g, sắc nước uống.

Có thai sắp sinh bị phù: Cành, lá tía tô 80g, vỏ gừng tươi 30g, cho 3 bát nước đun sôi kỹ (đậy vung kín) lấy nước uống và xông. Công thức này cũng có tác dụng an thai.

Có thai cảm sốt: Lá tía tô, kinh giới mỗi thứ 1 nắm sắc lấy nước uống, tiếp đó ăn cháo trứng gà nóng. Trứng gà đen tốt nhất.

Vú sưng: Lá tía tô 1 nắm nấu nước nóng, đồng thời lấy 1 nắm lá tía tô giã nhuyễn đắp lên vú sưng.

Nôn mửa dữ dội khi có thai, động thai: Cành tía tô 12g, sắn dây 12g. Sắc chung lấy nước uống.

Thiếu máu: Uống nước lá tía tô-lá tía tô 30 lá xay nhuyễn lấy nước uống. Để cho dễ uống xay kèm vài quả táo, ít đường phèn. Nước này cũng có tác dụng an thai tuy có kém hơn cành tía tô (tô ngạnh).

ối loạn tiêu hóa

Ngộ độc thức ăn: Đau bụng đi ngoài, nôn mửa do ăn các loại thức ăn như cua cá.
Lá tía tô đủ dùng giã lấy nước cốt để uống. Nếu có ngứa nổi mẩn (dị ứng) thì lấy bã đã sắc hoặc lá tươi xoa sát.
Tử tô giải độc thang - lá tía tô 10g, gừng tươi 8g, sinh cam thảo 2g. Nước 600ml sắc còn 200ml chia 2-3 lần trong ngày-uống nóng.
Lời khuyên: Ăn các loại thủy hải sản tanh lạnh, đều nên kèm rau thơm gia vị lá tía tô tươi. Nhưng lưu ý có kinh nghiệm không ăn lá tía tô với cá chép vì có thể sinh nhọt.
Táo bón người già suy nhược
Hạt tía tô, hạt me lượng bằng nhau, giã nhuyễn cho nước lắng lấy nước nấu chín.
Hạt tía tô, hạt vừng đều 10g, giã nhuyễn cho nước để gạn lấy nước nấu cháo, bài này được dùng cả khi táo bón do ung thư ruột.

MỸ Phẩm và Thuốc chữa bệnh ngoài da

Người Nhật rất chuộng trà tía tô dùng uống thay trà, đồng thời dùng nước trà tía tô để gội đầu, tắm rửa để bảo vệ da, dưỡng da tươi nhuận, trừ vết nhăn, vết nám, khô ngứa da, vì tía tô làm ẩm da, dịu da, tăng cường trao đổi chất. Súc miệng bằng trà tía tô sẽ tẩy sạch miệng, làm thơm miệng. Gội đầu làm tóc bền mượt, tóc không rụng và không bị chẻ, sạch gầu. Sách viết “khi nào cần lọc và tẩy, hãy nghĩ ngay đến tía tô”.
Da mẩn ngứa, mụn cóc - dùng lá tía tô xoa sát trực tiếp hoặc nghiền nhuyễn cho vào túi vải mà xoa sát.
Bầm máu, chảy máu do thương tích. Lá tía tô trong uống ngoài đắp lên chỗ tổn thương.
Rắn rết côn trùng cắn - cấp cứu xong, rửa làm ga-rô. Dùng lá tía tô nhai kỹ nuốt nước, bã đắp lên vết bị cắn nhiều lần trong thời gian chờ đến bệnh viện. Chàm lở bìu dái: Dùng lá tía tô sắc đặc ngâm rửa.
Hồng Nga (Theo Suckhoedoisong)
Tía tô - vị thuốc quý

Tía tô có tên gọi é tía, theo chữ Hán gọi là tử tô, Tử tô ngạnh. Sách “Bản thảo cương mục” gọi tử tô là Xích tô, tên khoa học Perilla frutescens L, họ hoa môi (Labiatae).
Là loại cây cỏ cao từ 0,5 – 1,0m. Được trồng khắp nơi làm rau thơm gia vị ăn sống cùng các thức ăn khác như đậu phụ, rau trong món bún đậu mắm tôm chanh.
Bộ phận chế biến và sử dụng làm thuốc được thu hoạch về phơi khô trong râm mát (âm can), tử tô là cành non có mang lá của cây tía tô. Còn tử tô tử là quả chín phơi hay sấy khô của cây tía tô. Tô diệp là lá phơi hay sấy khô của cây tía tô. Tô ngạnh là cành non hay già của cây tía tô phơi hay sấy khô.
Đông y cho rằng Tía tô có vị cay, tính ấm, không độc đi vào các kinh Phế, tâm và Tỳ, làm ra mồ hôi, hạ khí, tiêu đàm mà Đông y xếp vào loại giải biểu, thuộc nhóm thuốc phát tán phong hàn. Có tác dụng chữa hắt hơi sổ mũi do viêm long đường hô hấp trên (cảm mạo), sốt, ho, ra mồ hôi, giúp tiêu hóa. Cành tía tô có tác dụng an thai, quả tía tô có tác dụng chữa ho, trừ đờm, hen suyễn, tê thấp. Lá tía tô non được sử dụng làm gia vị. Hạt làm trà uống là thuốc hạ khí, làm thuốc an thai thay cho cành.
Liều dùng trung bình mỗi ngày cho lá và hạt tía tô từ 6 – 12g, cành tía tô (tô ngạnh) ngày uống 12 – 20g. Được dùng dưới dạng xông hay thuốc sắc. Cần lưu ý khi sử dụng tía tô nếu như người bệnh đã ra mồ hôi nhiều, da khô nóng thì không dùng. Trong khi sắc thuốc có tử tô không sắc lâu quá 15 phút vì sẽ làm bay mất tinh dầu có trong tử tô ảnh hưởng đến công hiệu trị liệu của thuốc. Lưu ý theo kinh nghiệm không nấu lá tía tô với cá chép vì sợ sẽ sinh nhọt.
Những phương thuốc trị bệnh từ rau tử tô.
 Trị cảm nhẹ: Lấy lá tía tô cùng các lá khác như lá chanh, cúc tần, lá tre, lá bưởi…tạo thành nồi xông. Có thể sau xông lấy một bát nước uống. Khi mồ hôi ra cần dùng khăn khô lau sạch và đắp chăn mỏng nằm nghỉ một chốc bệnh sẽ khỏi.
 Chữa chứng cảm mạo (hắt hơi sổ mũi, biểu hiện viêm long đường hô hấp trên), bí ra mồ hôi: Lấy lá tía tô tươi từ 15 – 20g, giã nát, sau cho nước sôi khuấy đều, gạn lấy nước uống. Hoặc lấy lá tía tô rửa sạch thái nhỏ sợi, trộn vào cháo ăn nóng, rồi nằm đắp chăn cho ra mồ hôi sẽ khỏi cảm. Khi mồ hôi đã ra cần lưu ý lấy khăn khô lau sạch hết mồ hôi và thay quần áo khác.
Chữa cảm mạo có biểu hiện nôn mửa, đau bụng: Lá tía tô 1 nắm, vỏ quýt lâu năm 1 cái, gừng tươi 3 lát. Khi nước sôi mới cho cả 3 vị trên vào. Đun chốc lát chắt nước ra bát, uống nóng. Có thể cho chút đường phèn vào để dễ uống.
Trị chứng thương hàn về mùa đông, bí ra mồ hôi: Dùng một lượng lớn lá tía tô, cho vào nồi nấu sôi, sau đổ ra chậu, trên chậu úp rá hay rổ, đặt hai bàn chân lên rá hay rổ và trùm chăn lên xông. Khi nước xông còn ấm thì cho hai chân vào chậu ngâm. Rất công hiệu.
Hay sử dụng phương “Hương tô tán” (trị chứng cảm mạo phong hàn biểu hiện sốt, gai rét, đau đầu tức ngực): Gồm lá tía tô 8g, hương phụ 8g, trần bì 6g, cam thảo 4g, gừng tươi 2 lát. Sắc lấy nước uống.
Chữa cảm mạo người mang thai: Tía tô, kinh giới mỗi thứ 1 nắm, cho vào 2 bát nước, sắc còn lại 1 bát uống khi thuốc còn ấm. Có thể sau khi uống ăn cháo đập vào 1 quả trứng gà (được trứng của gà mái đen là tốt nhất).
Chữa thương hàn ho suyễn: Lấy một nắm lá tía tô cho vào nồi đổ vừa nước nấu sôi chừng 10 phút sau gạn lấy nước uống dần là sẽ dứt cơn suyễn.
 Làm hóa đàm giáng khí (theo “Thiên gia thực liệu phương” dùng cháo tử tô): Tử tô hạt 20g, xay nhuyễn như hồ, cho nước vào ép gạn lấy nước nấu với 100g gạo tẻ nhừ thành cháo rồi cho đường phèn vào ăn (không sử dụng cho người bị tiêu chảy).
 Chữa chứng nấc liên hồi: Bỗng dưng thấy mắc chứng  nấc liên hồi suốt ngày đêm sau khi mới khỏi bệnh. Tiếng nấc to đến hàng xóm cũng nghe thấy. Theo Nam Dược Thần Hiệu phải lấy ngay 1 lạng (10 đồng cân) tức khoảng 40g (1 đồng cân ứng với 3,75g lấy tròn 4g) hạt tía tô sao qua, tán nhỏ. Sau đó hòa với nước lọc, gạn bỏ bã lấy nước cho gạo tẻ vào đủ nấu nhừ thành cháo và ăn. Cần ăn thường xuyên sẽ khỏi.
 Trị mộng tinh: Mộng tinh do tâm thận suy mà sinh ra. Dùng 100g hạt tía tô tán nhỏ, mỗi lần uống 4g chiêu với rượu trắng, ngày uống 2 lần, sẽ khỏi bệnh.
 Trị sưng vú: Khi thấy nhũ hoa sưng đau lấy lá tía tô đủ dùng, sắc đặc lấy nước uống, còn bã đắp vào chỗ sưng đau, rất hiệu nghiệm.
 Trị trẻ em ho nặng, thở gấp: Lấy 20g hạt tía tô tán bột, hòa với nước đun sôi để còn hơi âm ấm, gạn bỏ bã cho trẻ uống. Hoặc trộn vào bột nước cháo hồ, hay nước cơm cho trẻ uống sẽ khỏi.
 Chữa dị ứng: Khi dị ứng do ăn hải sản hay tiếp xúc lạnh, lấy ngay 1 nắm lá tía tô rửa sạch giã vắt lấy nước cốt uống, còn bã đắp hay xát lên nơi ngứa dị ứng sẽ khỏi. Hoặc sử dụng phương “Tử tô giải độc thang” gồm lá tía tô 10g, gừng tươi 8g, sinh cam thảo 2g. Sắc với 600ml nước còn lại 200ml, chia 2 – 3 lần uống trong ngày. Lưu ý tránh gió và không được dầm nước.
 Chữa suyễn người lớn tuổi: Dùng 1 lạng hạt tía tô, sao qua, tán bột mịn, đổ vào 3 bát nước hòa đều lọc bỏ bã, lấy nước cho gạo vào nấu nhừ thành cháo ăn lúc đói. Rất hiệu nghiệm.
Chữa động thai: Dùng 12g cành lá tía tô, 12 bột sắn dây, sắc chung lấy nước uống sẽ khỏi.
 Chữa táo bón người già suy nhược: Hạt tía tô và hạt me lượng hai thứ bằng nhau cho nước lã vào lắng lọc lấy nước nấu chin mà uống. Hoặc hạt tía tô 10g, hạt vừng 10g, giã nhuyễn cho nước vào nấu cháo (phương này có thể sử dụng cho cả trường hợp táo bón do ung thư ruột).
Chữa vết mụn trên da (kể cả rụng tóc): Lấy lá tía tô nghiền lấy nước cốt, hoặc đun lá tía tô thành đồ uống, kiên trì một thời gian sẽ hiệu quả.

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét