Bánh Khẩu xén : Đặc sản Điện Biên

Nguồn: VTV.vn

Bánh khẩu xén đã trở thành một món ăn vặt quen thuộc của người dân tộc ở Điện Biên. Món bánh này có quy trình sản xuất đảm bảo chất lượng và vệ sinh an toàn thực phẩm. Sắn là nguyên liệu chính để tạo ra món bánh khẩu xén - đặc sản ở huyện Mường Lay, tỉnh Điện Biên. Được trồng trên những vách đá nhưng do phù hợp với điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng nên cây sắn tại đây phát triển rất mạnh mẽ. Người trồng không cần chăm bón quá nhiều nhưng luôn phải thu hoạch sắn vào sáng sớm để kịp chế biến trong ngày. Trong những năm gần đây, để phát triển đặc sản bánh khẩu xén, các hộ dân đã liên kết với nhau trong quá trình sản xuất và đưa bánh đi tiêu thụ. Sắn thu hoạch được gọt vỏ, rửa sạch, loại bỏ những phần hỏng để đảm bảo những củ được chọn có chất lượng, nhiều tinh bột. Sau đó, sắn được cho vào máy xát nhỏ rồi được trộn với gấc để tạo màu. Bánh có bốn màu chủ đạo là trắng, đỏ, vàng và tím đều được tạo ra từ những nguyên liệu tự nhiên. Sau khi được đồ chín, sắn được xay nhuyễn và trộn với đường, sữa. Từ đó, hỗn hợp sắn được cán mỏng, phơi khô và cắt tạo hình. Cuối cùng, bánh được rán lên thơm ngon, trở thành món ăn vặt với hương vị hấp dẫn./.

Khẩu xén thơm hương

ĐBP - Trong cái giá lạnh của vùng sông nước Đà giang những ngày cuối năm , vượt gần trăm cây số chúng tôi đã có mặt ở thị xã Mường Lay. Đón chúng tôi tại đầu bản Bắc II (xã Lay Nưa) là chị Sìn Thị Ngân, Trưởng nhóm liên kết sản xuất bánh khẩu xén. 

Vừa dẫn chúng tôi đi một vòng thăm những hộ làm bánh khẩu xén trong bản, chị Ngân vừa kể chuyện làm khẩu xén cuối năm. Chị Ngân cho biết, giờ thì nhà nào nhà nấy bận rộn vô cùng để kịp cho “ra lò” những mẻ bánh theo đơn đặt hàng của khách. Ở đây chẳng nhiều thì ít nhưng trong ngày xuân mỗi nhà đều có đĩa bánh khẩu xén mời họ hàng, người thân khi đến thăm vui chúc tết. Biết chúng tôi muốn tìm hiểu về bánh xén, chị Ngân hóm hỉnh trả lời: Chả biết tự khi nào bánh khẩu xén ra đời nhưng chắc cũng chỉ... mới như người Thái mình biết bắt cá trên dòng Đà giang mà thôi!

Theo chị Ngân, bánh khẩu xén lúc đầu chỉ đơn thuần là phục vụ nhu cầu sinh hoạt hàng ngày. Nguyên liệu làm bánh khá đa dạng, dễ kiếm từ sắn tươi cho đến gạo nếp các loại. Hình thức, màu sắc cũng trở nên hấp dẫn vô cùng từ khuôn hình răng cưa tứ giác, cánh hoa nhỏ xinh với các sắc màu tím, vàng, trắng, sẫm... nhờ đôi bàn tay khéo léo của chị em nơi đây pha chế sắc màu từ gấc và các loại lá cây. Cũng vì thế mà bánh khẩu xén được người Thái trắng Mường Lay xem là nguồn lương thực dự phòng khi đói bữa giáp hạt cũng như hiện diện trong lúc trong lễ hội, cuộc sống ấm no. Và khi cuộc sống ngày càng sung túc hơn dưới sự lãnh đạo của Đảng, sự quan tâm của Chính phủ, của tỉnh nhưng với người dân nơi đây thì bánh xén vẫn được gìn giữ như để nhớ về quá khứ để biết chắt chiu, làm lụng ngày một ấm no hơn và vừa phát triển thành nghề truyền thống để giới thiệu món đặc sản này đến với nhiều người để cùng thưởng thức. Vượt qua địa bàn thị xã, vài năm trở lại đây bánh khẩu xén đã có mặt tại các sạp hàng, siêu thị, đại lý trên địa bàn thành phố Điện Biên Phủ, huyện Điện Biên và có mặt tại một số nhà hàng đặc sản Tây Bắc ở Hà Nội.

 

Một trong những nguyên liệu làm bánh khẩu xén – đặc sản của người Thái trắng ở TX. Mường Lay.

Nhanh tay đẩy củi vào bếp đồ sắn làm nguyên liệu bánh khẩu xén, má hây hây đỏ, chị Lường Thị Vân - thành viên nhóm liên kết sản xuất bánh khẩu xén chia sẻ kinh nghiệm: Bánh khẩu xén bằng nguyên liệu sắn là khó làm hơn cả vì đòi hỏi quy trình phức tạp hơn vì phải bóc vỏ, ngâm rửa sạch sẽ đợi ráo nước mới cho vào chõ đồ. Đặc biệt muốn bánh thơm ngon thì phải chọn được loại sắn nạc để làm và quan trọng nhất là khâu đồ để sắn chín tới không bị nồng. Sau đó trộn gấc rồi đưa vào xay hoặc giã nhuyễn, dàn ra mâm cán mỏng để khi nướng hay chiên chín đều, màu đẹp. Ăn vào miệng giòn rụm, thơm ngon.

 

Phụ nữ bản Bắc II (xã Lay Nưa) làm bánh khẩu xén.

Nghề làm bánh khẩu xén có “tổ chức” hơn và hoạt động rộn ràng hơn kể từ đầu tháng 9/2016 vừa qua khi Hội Liên hiệp Phụ nữ TX. Mường Lay trực tiếp hướng dẫn các chị em trong bản xây dựng mô hình “Nhóm duy trì mô hình làm bánh khẩu xén” theo hình thức liên kết sản xuất. Nhóm đăng ký hoạt động với UBND xã Lay Nưa; đồng thời được Hội Liên hiệp Phụ nữ tỉnh hỗ trợ tìm thị trường tiêu thụ sản phẩm. Nhóm cũng là nơi trao đổi kinh nghiệm sản xuất - kinh doanh mặt hàng truyền thống này nên bước đầu hoạt động khá thuận lợi. Chị Lò Thị Thanh Nhàn, Chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ nữ TX. Mường Lay cho biết: Từ món ăn trong đời sống hàng ngày, bằng bàn tay và khối óc sáng tạo của chị em, bánh khẩu xén trở thành nghề truyền thống vừa giữ nghề vừa phát triển sản xuất, tạo việc làm tăng thu nhập. Không chỉ riêng bản Bắc II chị em mới biết làm bánh khẩu xén mà phụ nữ trên địa bàn thị xã đều biết làm nghề, nhưng tập trung đông hơn cả vẫn ở bản Bắc II. Ngoài số thành viên tham gia nhóm liên kết sản xuất, thì các hộ trong bản vẫn giữ làm nghề. Nhờ hương vị đặc trưng thơm bùi, béo ngậy nên bánh khẩu xén được khá nhiều người ưa thích. Để sản phẩm có mặt không chỉ trong tỉnh mà giới thiệu được đến du khách gần xa, Hội Liên hiệp Phụ nữ TX. Mường Lay phối hợp với Ban Gia đình - Xã hội (Hội Liên hiệp Phụ nữ tỉnh) đang sớm hoàn thiện các thủ tục đăng ký thương hiệu bánh, quy trình sản xuất để được cấp giấy chứng nhận vệ sinh an toàn thực phẩm... giúp nhóm liên kết có bản quyền “thương hiệu” hàng hóa, dễ giới thiệu trong các hội chợ, siêu thị, nhà hàng trong và ngoài tỉnh nhằm ổn định đầu ra cho sản phẩm.

...Tiếng lành đồn xa, đơn đặt hàng bánh khẩu xén ngày càng nhiều hơn không chỉ duy trì được nghề truyền thống mà còn tạo việc làm cho chị em trong bản. Nhóm hiện có 10 thành viên tham gia nhưng khi việc nhiều thì đều hợp đồng với chị em trong bản cùng làm để đảm bảo tiến độ, chất lượng theo đơn hàng. Với giá thành khá hợp lý làm bằng nguyên liệu gạo nếp là 40.000 đồng/kg, làm bằng sắn là 30.000 đồng/kg. Cách chế biến sử dụng khá đơn giản chiên phồng hoặc nướng trên than hồng rồi nhâm nhi cùng chút tương ớt bên bếp lửa bập bùng trong cái lạnh cuối năm thì vô cùng tuyệt diệu!

Xuân này mời bạn lên với Mường Lay để cùng thưởng thức vị đậm đà của khẩu xén và ngắm cảnh sắc của thị xã mộng mơ!

Bài, ảnh: Gia Kiệt