(Kienthuc.net.vn) - Cuộc đời Lang Văn Thiết với những chiến công oanh liệt là một trang sử đẹp trong lịch sử chống ngoại xâm của dân tộc.
Lang Văn Thiết là một thủ lĩnh tài ba của người dân tộc Thái ở vùng Quỳ Châu, Nghệ An trong phong trào Cần Vương chống Pháp.
Danh gia vọng tộc
Lang Văn Thiết người dân tộc Thái ở Bản Chiềng, làng Gia Hội, tổng Đồng Lạc (nay thuộc xã Châu Hội, huyện Quỳ Châu, Nghệ An). Thân sinh của Lang Văn Thiết là Lang Văn Thu, một võ quan làm việc dưới thời Tự Đức. Địa vị xã hội của ông Thu thuộc tầng lớp chủ đất, nên thường gọi là Quản Thu. Mẹ của Lang Văn Thiết là người làng Thanh Nga, là em gái thứ tư của tri phủ Sầm Văn Hào.
Lang Văn Thiết là con trai cả duy nhất trong nhà. Ông có ba người em gái, trong đó em gái thứ ba là Lang Thị Tư, sau là vợ kế của Cầm Bá Thước, một thủ lĩnh nổi tiếng của phong trào Cần Vương chống thực dân Pháp ở vùng rừng núi Thanh Hoá.
Thuở nhỏ, Lang Văn Thiết được cha là Quản Thu luyện cho các môn võ nghệ và thường được đưa vào rừng núi sắn bắn. Vì thế, lớn lên Lang Văn Thiết có vóc người khoẻ mạnh, bắn cung, múa kiếm rất giỏi. Những lúc rảnh việc Lang Văn Thiết lên Kẻ Bọn, Tân Lạc và sang cả Thanh Hoá chơi với bạn bè. Thiết tìm hiểu được mối quan hệ trong xã hội vùng núi Tây Bắc Nghệ An và Nam Thanh Hoá khá sâu sắc và thông thuộc địa hình trong vùng, nhờ những chuyến đi như vậy.
Có dịp sang chơi đất Lâm Lự (nay là xã Thanh Lâm, huyện Thường Xuân, Thanh Hoá) Lang Văn Thiết đã yêu và lấy con gái một vị quan trong vùng là Bang Quân làm vợ. Vợ chồng Lang Văn Thiết sinh được bốn người con: 2 trai, 2 gái.
Xuất thân trong một gia đình khá giả, một vùng quê đã có truyền thống yêu nước lâu đời - làng Gia Hội, Thanh Nga. Tại đây từ thế kỷ XV, đồng bào Thái ở vùng này đã nhiệt tình ủng hộ cuộc khởi nghĩa Lam Sơn do Lê Lợi và Nguyễn Trãi lãnh đạo, lập chiến công đầu tiên ở Bù Đờn, xã Châu Nga vào cuối mùa đông năm 1424.
Với truyền thống đó, Lang Văn Thiết sớm có tấm lòng thương dân mến bản. Trước khi nhen nhóm lực lượng chống Pháp, Lang Văn Thiết được tri phủ Quỳ Châu là Sầm Văn Hào cử giữ chức đốc binh trong vùng (sau này dân bản thường gọi là Đốc Thiết) và giao cho nhiệm vụ giữ vững an ninh cho làng bản.
 |
| Tranh minh họa. |
Dẹp giặc Xá giữ yên bản làng
Năm 1880, giặc Xá đánh tràn Xường Mường Chè (đất Tri Lễ, Quế Phong ngày nay) đồng bào trong vùng phải chạy giặc sang đất Căm Muộn. Bọn giặc lại tràn sang vùng Khưu Giải. Quân của Tổng Đồng Lạc dưới sự chỉ huy của Lang Văn Thiết đã đuổi giặc ra khỏi 3 tổng. Giặc Xá lại tràn xuống bản Tàu (vùng Châu Tiến, Quỳ Châu) dân trong bản lo sợ bỏ chạy. Chính quyền làng bản Tàu lại phải nhờ Lang Văn Thiết đem quân đến đuổi giặc.
Trong trận đánh này Đốc Thiết bị thương vào chân, phải ẩn náu ở một hố đất bên bờ sông Nậm Giải. Sáng hôm sau, Tổng Quỳnh, người bản Tàu mới phát hiện ra ông và đưa về nhà băng bó vết thương. Ít lâu sau, vết thương lành, Tổng Quỳnh xuôi thuyền đưa Đốc Thiết về Gia Hội. Tới nhà, Đốc Thiết lấy tiền trả ơn người đã cứu mình, nhưng Tổng Quỳnh từ chối không nhận. Đốc Thuyết liền lấy một thanh gươm tặng Tổng Quỳnh và nói: “Chú cầm lấy vật hộ thân khi đi đường và coi đây là vật kỷ niệm của tôi đối với chú khi tôi gặp nạn”.
Sau những trận đánh dẹp giặc Xá giữ yên bản làng, tên tuổi của Đốc Thiết càng được nhiều người biết đến. Bản thân Đốc Thiết cũng có thêm kinh nghiệm để phát huy nó trong thời gian tổ chức dân bản đánh thực dân Pháp sau này.
Lang Văn Thiết và chuyện giả ăn xin xâm nhập trại địch
(Kienthuc.net.vn) - Đốc Thiết cử nhiều người đóng giả kẻ đi ăn xin để luồn sâu vào nơi đóng quân của giặc rồi tổ chức các trận tập kích.
Với uy tín và kinh nghiệm của mình, Lang Văn Thiết đã tập hợp nghĩa quân, chủ động đứng lên chống thực dân Pháp. Ông đã dùng tài mưu lược của mình lãnh đạo nghĩa quân kiểm soát đường vận chuyển lương thực và những đồ cúng tiến của bọn tay sai, vừa lấy lương thực nuôi quân vừa chống giặc.
Cuối năm 1885, nhìn thấy cảnh bà con dân bản phải chở bao thứ lâm thổ sản quý về nạp cho quan Tây đóng ở vùng Nghĩa Đàn, Đốc Thiết vận động thanh niên dân bản sắm vũ khí xung phong vào đội quân thường trực để chuẩn bị đánh thực dân Pháp. Lang Văn Thiết nêu mục tiêu là không thể để bà con dân bản phải nộp những lâm sản quý của bản làng cho bọn thực dân Pháp, kiên trì giữ vững bản làng, quyết tâm hiệp lực cùng Cầm Bá Thước ở Thanh Hoá đánh thực dân Pháp.
Ba mục tiêu mà Đốc Thiết đề ra đã thu hút rộng rãi đồng báo Thái đang căm ghét bọn tri phủ bán nước và bọn cướp nước thực dân Pháp. Chỉ sau một thời gian ngắn, hàng ngũ nghĩa quân của Đốc Thiết đã có tới hơn 300 người. Vùng thượng nguồn sông Hiếu hai anh em Quản Thông, Quản Thụ được Đốc Thiết giác ngộ cũng tổ chức lực lượng đứng lên chống thực dân Pháp, ủng hộ Đốc Thiết, ủng hộ phong trào chống thực dân Pháp của Cầm Bá Thước.
Được tin vua Hàm Nghi trên đường ra Bắc có đi qua đất Phủ Quỳ, Lang Văn Thiết đã đích thân xuống Kẻ Dinh (nay là thị trấn nông trường 3/2) ở Quỳ Hợp để hộ tống nhà vua. Dọc đường Lang Văn Thiết được vua Hàm Nghi căn dặn nhiều đến nhiệm vụ tổ chức việc đánh Pháp ở vùng núi, ủng hộ phong trào của Phan Đình Phùng ở Đức Thọ - Hương Khê và Cầm Bá Thước ở Thanh Hoá.
Đốc Thiết vì nhiệm vụ được giao đã ở lại không qua Thanh Hoá và dựa vào đặc điểm tự nhiên cùng số quân hiện có phiên chế thành 6 bộ phận, mỗi bộ phận do một tướng giỏi phụ trách: Vùng Kẻ Khum, Gia Hội do Đội Hón chỉ huy; vùng Kẻ Ninh, Đồng Lạc do Đội Dương phụ trách; vùng Bản Xăng, Tiên Bích do Cai Cù phụ trách; vùng Thanh Nga, Gia Hội do Cai Ba phụ trách và vùng Thường Xuân, Thanh hoá do Đội Dũng phụ trách.
 |
| Tranh minh họa. |
Chủ động đánh giặc
Đốc Thiết chọn Bến Mòng thuộc xã Châu Hội làm địa điểm kiểm soát giữ những thuyền bè chở lương thực, sản vật quý như ngà voi, quế, sừng tê giác... của bọn tay sai lang đạo trong vùng xuôi xuống Nghĩa Đàn cống nạp cho thực dân Pháp. Tại đây Đốc Thiết cho quân đóng cọc hai bên bờ, chăng sợi dây song qua sông và ngày đêm cho quân canh gác. Trên mỏm Bù Đớn, một tốp nghĩa quân khác làm nhiệm vụ cảnh giới từ xa và sẵn sàng hiệp lực khi cần thiết. Các thuyền bè qua Bến Mòng phải dừng lại chịu sự kiểm soát chặt chẽ của nghĩa quân. Lương thực và mọi thứ thu được dùng để nuôi dưỡng nghĩa quân chống Pháp.
Mặt khác Đốc Thiết còn chỉ huy nghĩa quân xây dựng những đồn trạm liên hoàn để khống chế con đường thượng đạo từ Nghĩa Đàn lên Kẻ Bọn.
Năm 1887, Đốc Thiết chủ động tổ chức nhiều toán quân nhỏ trang bị nhẹ xuôi xuồng xuống Nghĩa Đàn đánh tập kích kẻ địch. Đốc Thiết còn cử nhiều người đóng giả kẻ đi ăn xin để luồn sâu vào nơi đóng quân của giặc rồi tổ chức các trận tập kích. Một lần biết quân Pháp mở cuộc hành quân lên Phủ Quỳ, Quản Thụ nhận đóng vai chỉ đường cho chúng và đưa quân địch vào cạm bẫy đã giăng sẵn. Do chủ động nên trận đánh của Đốc Thiết đã thắng lớn, thu giữ nhiều vũ khí, đạn dược và quân trang, quân dụng.
Lang Văn Thiết hy sinh do bị phản bội
(Kienthuc.net.vn) - Lang Văn Thiết hy sinh trong một trận đánh do bị phản bội. Cuộc khởi nghĩa đến đây cũng tan rã, nhưng nhân dân không bao giờ quên công lao của ông.
Về Thanh Nga với Cầm Bá Thước
Tháng 7/1890, Đốc Thiết đã phối hợp với Đề Niên, Đề Vinh, Lãnh Ngoại là những tướng giỏi của phong trào Nguyễn Xuân Ôn ở vùng đồng bằng Diễn Châu tập kích táo bạo vào phủ đường phủ Quỳ Châu. Đây là trận thắng lớn của nghĩa quân phối hợp giữa vùng đồng bằng và miền núi.
Khi quân địch tấn công lên vùng Lâm La (nay thuộc Nghĩa Đàn) Đốc Thiết bố trí lực lượng của Đội Nhiêu phản công và đã tiêu diệt được hai sĩ quan Pháp và nhiều binh lính. Ở làng Hiếu Nghĩa quân hàng phủ cũng bị nghĩa quân của Quản Thông phục kích, cai Nham và một số lính khố xanh bị tiêu diệt.
Thấy không diệt nổi nghĩa quân của Đốc Thiết, bọn thực dân Pháp sai Sầm Văn Hào tìm cách mua chuộc nghĩa quân nhất là những người chỉ huy của đội quân Đốc Thiết. Một số người loá mắt trước cám dỗ của Sầm Văn Hào. Một đốc binh trong hàng ngũ nghĩa quân đã trở mặt phản bội lại phong trào.
Đứng trước tình hình đó cùng với hoàn cảnh của phong trào chống thực dân Pháp ở các nơi đang dần dần bị tan rã, Lang Văn Thiết quyết định đưa lực lượng về vùng Thanh Nga để tiện phối hợp với nghĩa quân của Cầm Bá Thước vào cuối năm 1890. Biết Đốc Thiết chuyển dời lực lượng, Sầm Văn Hào phái 12 lính đuổi theo, nhưng nghĩa quân của Đốc Thiết đã đánh tan toán quân đó.
 |
| Tranh minh họa. |
Chết vì một tên phản bội
Năm 1894, quân Pháp mở trận tấn công nhằm quét sạch các căn cứ của Cầm Bá Thước ở Trịnh Vạn. Đốc Thiết chủ động cho quân về phục kích chặn đánh quân Pháp từ Nghĩa Đàn lên, đỡ đòn phía Nam cho Cầm Bá Thước và bảo vệ cơ sở Thanh Nga. Nhưng do lực lượng quá chênh lệch, nghĩa quân Đốc Thiết bị tổn thất lớn, số còn lại phải rút về phòng thủ tại Thanh Nga.
Trong hoàn cảnh này Đốc Thiết định vượt qua Bù Quế sang hiệp lực cùng Cầm Bá Thước. Nhưng lúc này Cầm Bá Thước cũng đang bị quân địch truy đuổi, Đốc Thiết lại quay về Thanh Nga. Từ đây Đốc Thiết phải chống chọi với đội quân do tên phản bội Lang Văn Hạnh và một người trong họ của Đốc Thiết là Hiệp La.
Đang đêm quân của Lang Văn Hạng bao vây nơi ở của Đốc Thiết. Vừa nghe tiếng động, Đốc Thiết ra cầu thang để quan sát, lập tức Hiệp La nổ súng. Đốc Thiết bị thương chạy vào nhà lấy thanh gươm rồi tụt xuống gầm nhà. Nhưng ông lại bị một tên lính của chúng đâm một nhát vào phía sau.
Đốc Thiết hy sinh khi ông vừa tròn 47 tuổi (1897). Sau cái chết của Lang Văn Thiết phong trào chống thực dân Pháp ở miền núi Tây Bắc bị lắng xuống nhanh chóng. Quản Thông, Quản Thụ những tướng lĩnh cùng hợp tác với Đốc Thiết, tiếp tục hoạt động thêm một thời gian nhưng cũng bị giặc bao vây và tan rã.
Sau khi Lang Văn Thiết hy sinh, đồng bào dân bản rất thương tiếc. Nhiều nơi như Nghĩa Đàn, Quỳ Hợp, Quế Phong dân lần lượt lập miếu dựng đền thờ tưởng nhớ công lao của ông.
Trịnh Dương
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét