Vãn cảnh chùa Phật tích

(HQ Online)- Trên diện tích 10 hecta, chùa Phật tích (tên hiệu Vạn Phúc) tọa lạc tại chân núi Lạn Kha, huyện Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh được xây dựng từ thời nhà Lý  thế kỷ VII- X. Đây là một ngôi chùa cổ lớn nhất Việt Nam được xếp hạng di tích lịch sử đặc biệt quốc gia.

Tượng Phật cao 27 mét tọa lạc trên đỉnh núi Lạn Kha.

Chúng tôi tìm về chùa Phật tích vào một ngày tháng 10. Mùa này, con đường dẫn đến chùa được trải dài một màu vàng óng ả cùng hương thơm dịu ngọt của lúa sắp đến kỳ thu hoạch. Xa xa, hình ảnh pho tượng A di đà uy nghi trên đỉnh núi Lạn Kha đã hiện ra. 

Xa xa , tượng Phật Adi đà trên đỉnh núi đã hiện ra

Theo sử sách, chùa Phật tích được xây dựng đại quy mô vào triều Lý Thánh Tông năm Đinh Dậu, văn bia “Vạn Phúc Đại Thiền tự” chép: “Vua thứ ba đời Lý, năm Long Thụy Thái Bình thứ 4 (1057) cất lên cây tháp quý ngàn trượng, xây một trăm tòa thờ Phật, lại dựng pho tượng mình vàng cao 6 xích”. Năm 1057, Vua Lý Thánh Tông du ngoạn cảnh chùa, người cảm khái tự tay viết chữ “Phật” dài 1 trượng 6 thước, truyền thợ khắc vào bia đá.

Tới thời Trần, Vua Trần Nghệ Tông cho xây điện Bảo Hòa và thư viện Lạn Kha, đồng thời mở kỳ thi Thái học sinh tại chùa. Năm Chính Hòa thứ 7, bà chúa Trần Thị Ngọc Am (đệ nhất cung tần của Thanh Đô vương Trịnh Tráng) về đây tu hành, nâng cấp chùa với quy mô đồ sộ. Năm 1947, do chiến tranh chùa bị phá hủy hoàn toàn, năm 1986 được dựng lại lần đầu nhưng đến năm 1991, chùa mới được phục dựng theo quy mô kiến trúc cổ và hiện nay trở thành nơi thánh tích ngàn năm của Phật giáo.

Chùa Phật Tích không xa chùa Dâu, nằm trên vùng đất diễn ra cuộc gặp gỡ giữa Phật giáo Ấn Độ và tín ngưỡng dân gian Việt Nam có từ đầu công nguyên, trên cơ sở đó hình thành trung tâm Phật giáo Dâu - Luy lâu.

Ngày nay khi đến chùa, hình ảnh đầu tiên để lại ấn tượng cho nhiều du khách đó là những bậc thang làm bằng đá có giá trị. Bước qua những bậc đá này, du khách sẽ đến với Tam Bảo, nơi các phật tử cùng hướng về đây làm lễ để "cầu được ước thấy" và mong muốn một cuộc sống bình an gia tộc, quốc thái dân an.

h

Lối lên chùa là những bậc thang bằng đá

Chùa Phật tích có 7 gian tiền đường để đón khách, 5 gian thờ Phật, đức A di đà cùng các vị Tam thế phật, 8 gian nhà tổ, 7 gian nhà thờ thánh mẫu.

Các vị La hán trong chùa

Trong chùa có một tượng phật bằng đá xanh từ thời Lý mang trường phái Ấn Độ, cao 1,85 mét, nếu tính cả bệ cao 3 mét, được tọa lạc trên một đài sen chạm trổ rất nhiều hình ảnh sinh động như dàn nhạc, các nghệ nhân chơi sáo, nhị, trống cơm, đàn bầu. Trong thời chống Pháp, pho tượng này đã bị gãy phần đầu, sau đó đã được phục dựng lại. Năm 2006, tượng phật A di đà này đã trở thành pho tượng cổ lớn nhất miền Bắc (niên đại 1057) .

Năm 2006 Tượng phật A di đà này được coi là pho tượng cổ nhất miền Bắc

Đại đức Thích Đức Thiện, trụ trì chùa Phật tích cho biết: Chùa Phật tích đã có bề dày lịch sử trên 1000 năm. Vào thời kỳ 1949-1951, các nhà khảo cổ học Việt Nam đã tìm thấy trong chùa nhiều di vật cổ, các tác phẩm điêu khắc bằng đá cổ và đưa về trưng bày trong Bảo tàng Lịch sử quốc gia như: Mảnh đá chạm rồng và hoa lá, pho tượng bảo vệ phật pháp thế kỷ XI, tượng nữ thần chim có niên đại từ năm 1057, tượng đá chạm hình hoa văn sóng nước thế kỷ XI. Chùa Phật tích là nơi giao thoa văn hóa Ấn Độ, Trung Quốc và văn hóa Chăm, được gìn giữ và phát triển cho tới tận bây giờ.

Năm 2010, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã về thăm chùa Phật tích và trồng cây hoa đại tại đây

Tâm điểm của chùa Phật tích là tượng Phật A di đà làm bằng đá xanh cao 27 mét trên đỉnh núi bên cạnh những hàng thông xanh mướt. Đây là pho tượng lớn nhất của Việt Nam hiện nay. Để được chiêm ngưỡng pho tượng này, du khách sẽ phải vượt qua 107 bậc thang cheo leo của núi Lạn Kha mới tới được. Đây là pho tượng Phật quay mặt về hướng Tây, biểu tượng của sự hướng thiện cao đẹp.

Một góc Quan Âm viện trong chùa được xây dựng năm 2005

Bậc thang dẫn lối lên tượng phật A di đà trên đỉnh núi

Tòa tháp cao hơn 10 tầng trên đỉnh núi sắp được khánh thành

Lên tới đỉnh núi Lạn Kha, một cảm giác thanh thản, nhẹ nhàng sẽ đến với du khách. Mọi người có thể thả hồn mình mình ra xa, ngắm mây trời thênh thang và tận hưởng cái nắng, cái gió lồng lộng. Bên cạnh tượng Phật là một tòa tháp cao hơn 10 tầng đang được phục dựng lại. Dự kiến vào những tháng cuối năm 2011 sẽ được khánh thành.

Đường lên xuống trên đỉnh núi với những hàng thông xanh mướt hấp dẫn nhiều du khách

Từ trên đỉnh núi, có thể phóng tầm mắt ngắm quê hương Kinh Bắc

Đến với chùa Phật tích, một ngôi chùa cổ tọa lạc giữa không gian xanh mênh mông, du khách sẽ có những phút giây thư thái và tĩnh tại.

Thu Hương

 

10 linh thú quỳ chầu ở chùa Phật Tích

Được xây dựng từ thế kỷ 11, 10 tượng linh thú quỳ chầu ở chùa Phật Tích (Bắc Ninh) trở thành nét độc đáo, hiếm chùa nào có được.

Các linh thú có tư thế quỳ chầu trước cửa Tam Bảo. Ảnh: Quang Chiến.

Tượng 10 linh thú là một trong ba nhóm cổ vật của tỉnh Bắc Ninh được công nhận bảo vật quốc gia đợt 6, năm 2017. Các nhà nghiên cứu nhận định, bảo vật này có giá trị đặc biệt, gắn liền với lịch sử thời Lý (thế kỷ 11), cùng thời điểm xây dựng chùa Phật Tích.

Theo văn bia “Vạn Phúc đại thiền tự bi” dựng năm 1686, vua thứ ba nhà Lý (tức vua Lý Thánh Tông) năm 1057 xây tháp cao, tạo pho tượng mình vàng cao 6 thước, cấp hơn trăm thửa ruộng, xây chùa trăm gian. Trên đỉnh núi có một tòa nhà đá, "bên trong điện tự nhiên sáng như ngọc lưu ly".

"Điện ấy đã rộng, lại to, sáng sủa và lớn. Trên bậc thềm đằng trước có bày 10 con thú, phía sau có ao rồng, góc cao vẽ chim phượng và sao Đẩu lấp lánh, lầu rộng và cao, tay rồng với tận trời cao...”, văn bia ghi.

Tượng 10 linh thú gồm 5 cặp ngựa, tê giác, trâu, voi, sư tử được xếp đối xứng nhau phía trước hành lang tòa Tam Bảo. Đây là những hiện vật gốc, độc bản, được tạo tác bằng đá sa thạch nguyên khối (trừ con trâu). Riêng phần tai, sừng, đuôi được làm rời rồi lắp ghép vào thân linh thú bằng liên kết mộng. Mình của một số con thú được chạm văn mây, móc nối mềm mại.

Mỗi linh thú cao khoảng 1,2m, dài 1,5-1,8m và đều được đặt trên bệ đá hoa sen dài 1,7m, rộng 0,8m và cao 0,36m. Mặt trên của bệ đá tạc nổi hình tròn trang trí những cánh hoa sen cách điệu, mặt bên chạm nổi hình dàn nhạc công đang biểu diễn.

"Năm 1952, thực dân Pháp chiếm đóng Phật Tích, phá hủy hoàn toàn kiến trúc ngôi chùa. 10 linh thú cũng bị ảnh hưởng. Tượng voi bên phải Tam Bảo bị mất ngà và vòi, tượng trâu bên trái Tam Bảo mất sừng và mặt”, thầy Thích Giác Tính (chùa Phật Tích) cho hay.

Theo thầy Tính, do nền đất cũ thấp, các tượng linh thú đã được tôn bằng bệ đá cao thêm khoảng 20cm, vị trí đặt không thay đổi. Trải qua cả nghìn năm, trừ một số hư hỏng thời Pháp, đến nay các tượng linh thú còn tương đối nguyên vẹn.

Riêng tượng trâu bên trái Tam Bảo được ghép bằng hai khối đá. Ảnh: Quang Chiến

Từng có thông tin lưu truyền trong dân gian rằng khi thực dân Pháp xâm lược, nghi ngờ vua chúa giấu vàng trong các linh thú nên người Pháp xẻ thử tượng trâu để tìm kiếm. Tuy nhiên, sau nhiều công trình nghiên cứu khoa học, các nhà khảo cổ chỉ ra rằng khác với tượng linh thú còn lại, tượng trâu phía bên trái Tam Bảo được ghép bằng hai khối đá.

Những linh thú này đều có trong tích nhà Phật, mang ý nghĩa bảo vệ và quy y Phật pháp. Sư tử biểu trưng của sức mạnh. Voi được coi là sức mạnh tinh thần. Tê giác biểu tượng cho những người tu hành kiên trì cho đến ngày giải thoát. Ngựa biểu tượng cho năng lượng và sức lực trong việc hành pháp. Trâu mang ý nghĩa giải thoát tự nhiên, tư tại trong thế giới của Phật.

Hệ thống tượng thú đá kết hợp với tác phẩm điêu khắc đá cùng thời (tượng A Di Đà, tượng Kinnari - đầu người mình chim, điêu khắc rồng tại ao rồng…) tạo nên vẻ đẹp cổ kính, độc đáo của chùa Phật Tích, điều hiếm ngôi chùa nào có được.

Mặt khác bảo vật cho thấy sự phong phú về đề tài cũng như chủ đề sáng tác trong mỹ thuật Phật giáo thời Lý nói riêng, lịch sử mỹ thuật Phật giáo Việt Nam nói chung. Việc giải mã ý nghĩa biểu tượng linh thú gắn với thuyết “vật linh” của Phật giáo cho thấy nét đặc trưng tư tưởng triết học Phật giáo - phổ độ chúng sinh, giác ngộ muôn loài.

(Vnexpress.net)