Thơ xuân trong phong trào Thơ mới

Trong tuyển tập "Thi nhân Việt Nam" có khá nhiều bài thơ về mùa xuân, về Tết vui tươi.

Ông đồ trong tranh của Bùi Xuân Phái.

Bài thơ "Ông đồ"

Vũ Đình Liên (1913-1996) là nhà thơ, nhà giáo quê Hải Dương, sinh tại Hà Nội. Bài thơ Ông đồ sáng tác năm 1936 của Vũ Đình Liên được giới phê bình văn học xem là một trong mười bài thơ tiêu biểu cho phong trào Thơ mới.

Mỗi năm hoa đào nở
Lại thấy ông đồ già
Bày mực Tàu, giấy đỏ
Bên phố đông người qua.

Bao nhiêu người thuê viết
Tấm tắc ngợi khen tài
"Hoa tay thảo những nét
Như phượng múa, rồng bay".

Nhưng mỗi năm mỗi vắng
Người thuê viết nay đâu?
Giấy đỏ buồn không thắm
Mực đọng trong nghiên sầu...

Ông đồ vẫn ngồi đấy
Qua đường không ai hay
Lá vàng rơi trên giấy
Ngoài trời mưa bụi bay.

Năm nay đào lại nở
Không thấy ông đồ xưa
Những người muôn năm cũ
Hồn ở đâu bây giờ?

Bài thơ ra đời khi ông đồ đã trở thành di tích của một thời tàn, Nho học đã bị thất sủng, người ta đua nhau chạy theo thời đại với chữ Pháp chữ Tây. Nhà thơ đã tái hiện hình ảnh ông đồ với vẻ đáng thương khiến người đọc cảm thương, xót xa.

Trong cuốn Thi nhân Việt Nam, nhà phê bình Hoài Thanh gọi Ông đồ là kiệt tác. "Ông chính là cái di tích tiều tụy đáng thương của một thời văn tàn".

Theo Hoài Thanh, theo nghề văn mà làm được một bài thơ như vậy là cũng đủ, đủ để lưu danh, đủ với người đời.

Bài 'Chợ Tết'

Đoàn Văn Cừ (1913-2004) quê ở huyện Nam Trực, Nam Định. Ông xuất hiện trong phong trào Thơ mới, viết về thôn quê với bút pháp rất riêng - tả chân.

Đoàn Văn Cừ có nhiều bài thơ hay về mùa xuân và ngày Tết như Đám hội, Đám cưới mùa xuân, trong đó nổi bật nhất là Chợ Tết.

Trong Thi nhân Việt Nam, nhà phê bình Hoài Thanh nhận xét bài thơ này: "Những bức tranh trong thơ Đoàn Văn Cừ không phải chỉ đơn sơ vài nét như những bức tranh xưa của Á Đông. Bức tranh nào cũng đầy rẫy sự sống và rộn rịp những hình sắc tươi vui. Mỗi bức tranh là một thế giới linh hoạt".

Tranh minh họa "Chợ Tết".

...Trên con đường viền trắng mép đồi xanh,
Người các ấp tưng bừng ra chợ tết.
Họ vui vẻ kéo hàng trên cỏ biếc;
Những thằng cu áo đỏ chạy lon xon,
Vài cụ già chống gậy bước lom khom,
Cô yếm thắm che môi cười lặng lẽ.
Thằng em bé nép đầu bên yếm mẹ,
Hai người thôn gánh lợn chạy đi đầu,
Con bò vàng ngộ nghĩnh đuổi theo sau.
Sương trắng rỏ đầu cành như giọt sữa,
Tia nắng tía nháy hoài trong ruộng lúa,
Núi uốn mình trong chiếc áo the xanh,
Đồi thoa son nằm dưới ánh bình minh.
Người mua bán ra vào đầy cổng chợ...

"Mùa xuân chín" của Hàn Mặc Tử

Hàn Mặc Tử (1912-1940) tên thật là Nguyễn Trọng Trí, quê Đồng Hới, Quảng Bình. Cuộc đời Hàn Mặc Tử ngắn ngủi nhưng luôn mãnh liệt khát vọng sống, yêu và thi ca.

Ông đã xuất bản các tập thơ Gái quê, Thơ điên (hay Đau thương), Xuân như ý... Bài thơ Mùa xuân chín được xếp ở phần "Hương thơm" trong tập Đau thương.

Cùng với Đây thôn Vĩ Dạ, Tình quê, đây là tác phẩm thơ mộng viết về cảnh quê, tình quê của Hàn Mặc Tử. Mùa xuân chín được hiểu là mùa xuân ở độ rực rỡ nhất, tươi đẹp nhất.

Trong làn nắng ửng: khói mơ tan,
Đôi mái nhà tranh lấm tấm vàng.
Sột soạt gió trêu tà áo biếc,
Trên giàn thiên lý. Bóng xuân sang.

Sóng cỏ xanh tươi gợn tới trời
Bao cô thôn nữ hát trên đồi;
- Ngày mai trong đám xuân xanh ấy,
Có kẻ theo chồng bỏ cuộc chơi...

Tiếng ca vắt vẻo lưng chừng núi,
Hổn hển như lời của nước mây,
Thầm thĩ với ai ngồi dưới trúc,
Nghe ra ý vị và thơ ngây...

Khách xa gặp lúc mùa xuân chín,
Lòng trí bâng khuâng sực nhớ làng:
- "Chị ấy, năm nay còn gánh thóc
Dọc bờ sông trắng nắng chang chang?".

Bài "Xuân về"

Nguyễn Bính (1918-1966) là nhà thơ lãng mạn của Việt Nam, nổi tiếng với những bài thơ mang sắc thái dân dã, mộc mạc. Ông có nhiều tác phẩm thơ nổi tiếng như: Những bóng người trên sân ga (1937), Cô hái mơ (1939), Chân quê (1940), Lỡ bước sang ngang (1940), Hương cố nhân (1941)...

Nhà thơ Nguyễn Bính.

Bài thơ Xuân về in trong tập Tâm hồn tôi (1940), được Hoài Thanh chọn lọc trong cuốn Thi nhân Việt Nam. Theo Hoài Thanh, khi Nguyễn Bính tả cảnh xuân trong bài thơ này thì "ta thấy người không còn gì quê mùa nữa".

Xuân về được xem là một bài thơ xuân đẹp, với nhiều nét vẽ tươi xinh về mùa xuân. Bức tranh xuân ấy còn có hình ảnh thiếu nữ với má hồng, mắt trong, duyên dáng đi hội chùa làng, với "yếm đỏ khăn thâm" và cả bà cụ đi hội, chống gậy trúc, lần tràng hạt, miệng nam mô.

Đã thấy xuân về với gió đông.
Với trên màu má gái chưa chồng
Bên hiên hàng xóm cô hàng xóm
Ngước mắt nhìn giời đôi mắt trong.

Từng đàn con trẻ chạy xun xoe
Mưa tạnh trời quang nắng mới hoe
Lá nõn nhành non ai tráng bạc
Gió về từng trận gió bay đi

Thong thả dân gian nghỉ việc đồng
Lúa thì con gái mượt như nhung
Đầy vườn hoa bưởi hoa cam rụng
Ngào ngạt hương bay, bướm vẽ vòng.

Trên đường cát mịn một đôi cô
Yếm đỏ khăn thâm trảy hội chùa
Gậy trúc giắt bà già tóc bạc
Lần lần tràng hạt niệm nam vô.

Bài 'Vội vàng'

Xuân Diệu là "ông hoàng thơ tình" khát yêu, thèm yêu, muốn được yêu đến say mê và cuồng nhiệt. Người đọc vẫn bắt gặp những vẫn thơ với nhịp điệu tha thiết, vội vàng, gấp gáp như một nỗi sợ thời gian trôi, sợ tình yêu đi mất và sợ tuổi trẻ trôi qua.

Bài thơ Vội vàng trích trong tập Thơ thơ (1938) - là tiếng nói con tim của một kẻ đang say mê trong tình yêu với những cung bậc cảm xúc khác nhau. Mạch cảm xúc của bài thơ, từ khát khao khẳng định cái "Tôi" được chuyển sang bức tranh tình yêu tràn đầy màu sắc giữa mùa xuân rực rỡ.

Nhà thơ Xuân Diệu.

Tôi muốn tắt nắng đi
Cho màu đừng nhạt mất;
Tôi muốn buộc gió lại
Cho hương đừng bay đi.

Của ong bướm này đây tuần trăng mật;
Này đây hoa của đồng nội xanh rì;
Này đây lá của cành tơ phơ phất;
Của yến anh này đây khúc tình si.

Và này đây ánh sáng chớp hàng mi;
Mỗi sáng sớm, thần vui hằng gõ cửa;
Tháng giêng ngon như một cặp môi gần;
Tôi sung sướng. Nhưng vội vàng một nửa:
Tôi không chờ nắng hạ mới hoài xuân.
Xuân đang tới, nghĩa là xuân đang qua,
Xuân còn non, nghĩa là xuân sẽ già,
Mà xuân hết, nghĩa là tôi cũng mất.
Lòng tôi rộng, nhưng lượng trời cứ chật,
Không cho dài thời trẻ của nhân gian,
Nói làm chi rằng xuân vẫn tuần hoàn,
Nếu đến nữa không phải rằng gặp lại.
Còn trời đất, nhưng chẳng còn tôi mãi,
Nên bâng khuâng tôi tiếc cả đất trời;...

Mạnh Tùng