Đền thờ Ba vị Đại Vương thôn Cao Thọ

Đền thờ Ba vị Đại Vương thôn Cao Thọ, xã Vạn Ninh (Gia Bình) thờ Ba vị Đại Tướng quân có công phò tá Vua Lý bình Chiêm. Năm 2002, UBND tỉnh Bắc Ninh xếp hạng đền thờ Ba vị Đại Vương là Di tích lịch sử văn hóa kiến trúc cấp tỉnh.

Theo thần tích được ghi tại Đền thờ và người cao tuổi thôn Cao Thọ truyền kể: Thuở xa xưa, có ông họ Phạm, tính người hiền hậu, văn tự tinh thông, một lần đi qua trang Cao Trụ thấy phong tục thuần hậu nên ở lại sinh sống. Bấy giờ nhà họ Lý có con gái là Mĩ Nương, tuổi tròn mười tám, nhan sắc hơn người, ông họ Phạm liền mang sính lễ đến xin hỏi làm vợ. Một lần đến trang Đại Than, vợ chồng họ Phạm thấy hình ba con rắn màu trắng, xanh, vàng nổi trên mặt nước. Mĩ Nương thấy lạ chạy đến vốc nước, tự nhiên ba vệt nước tan biến thành ba màu nước chảy vào trong người. Từ đó Mĩ Nương có thai sinh ra 3 người con trai. Lúc trở dạ có ba đám mây màu trắng, xanh, vàng từ trên trời giáng thẳng xuống trông như hình tấm lụa.

Ba người con trai lớn lên đều có tướng mạo phi phàm, khôi ngô, tuấn tú. Người con lớn mặt vuông tai lớn, da vàng, tay dài quá gối, bụng có bẩy ngôi sao. Người con trai thứ hai, diện mạo khôi kì, da xanh. Người con trai thứ ba, tướng mạo đường đường, da đen.

Khi quân Chiêm xâm lấn nước ta, Vua Lý Thái Tông thân cầm quân đánh giặc nhưng đánh mãi không thắng. Vua bèn hiệu triệu cả nước chọn người tài làm tướng phá giặc. Ba ngài liền xin cha mẹ cho ra đầu quân. Thấy ba tráng sĩ tướng mạo phi phàm, Vua hài lòng lắm, liền phong làm tướng soái chỉ huy ba cánh quân đánh giặc và giành toàn thắng. Vua Lý phong cho ba ngài là Hoàng bào đại tướng quân, Thanh bào đại tướng quân và Cẩm bào nội thị đại tướng quân.

Sau khi đánh tan quân xâm lược, ba vị tướng quân xin được về thăm bố mẹ, thăm dân làng. Khi về đến quê nhà thì trời đất nổi giông gió, nước sông dâng cao. Ba vị hóa tại giếng Linh Đỉnh. Triều đình hay tin sai quan khâm sứ đến làm lễ an táng, ban chiếu cho dân làng phụng thờ.

Người dân làng Cao Thọ dựng ngôi đền thờ với kiến trúc gồm 9 gian Tiền đường và 3 gian Hậu cung, khung gỗ lim, nghệ thuật chạm khắc gỗ tinh xảo vào thời Tự Đức năm thứ 26 (năm Quý Dậu-1873). Phần mái tòa Tiền đường kiểu đầu đao lá mái lợp ngói mũi hài, 4 đầu đao cong mềm mại được đỡ bởi hệ thống bẩy góc. Giữa nóc có cặp hình lưỡng long chầu nguyệt, xung quanh xây tường bao gạch chỉ. Hậu cung 3 gian nối với Tiền đường bằng hệ thống kẻ góc, trên nóc có đường hình hoa chanh chạy suốt…

Trải qua năm tháng chiến tranh, ngôi đền thờ xuống cấp, hư hỏng nhiều hạng mục. Năm 2015, được sự quan tâm của các cấp chính quyền, nhân dân địa phương cùng nhiều nhà hảo tâm đóng góp tiền của phục dựng lại đền thờ. Trong chính điện của đền treo trang trọng câu đối cổ thuật rõ công trạng các vị tướng quân:

“Huynh đệ tam công xuất trận Quỳnh Nhai trừ Chiêm giặc

Văn võ lưỡng toàn nhập triều Lý đế sắc phong thần”.

(Ba anh em ngài đánh trận Quỳnh Nhai thắng quân giặc Chiêm; Tài năng văn võ đều xuất sắc được vua Lý phong làm thần).

Hàng năm, để ghi nhận công ơn và tưởng nhớ Ba vị Đại Vương, cứ đến ngày 12 tháng Giêng nhân dân mở hội làng với các nghi thức rước kiệu, tế lễ và nhiều trò chơi dân gian như: Bịt mắt mắt dê, đập niêu, hát cửa đình (ca trù, chèo, tuồng, quan họ)… Vào ngày sinh, ngày hóa của Ba vị Tướng quân, dân làng đều tổ chức lễ tế, tưởng nhớ, tri ân công đức nhằm giáo dục truyền thống “uống nước nhớ nguồn” cho các thế hệ.

Trần Thư