Đình Niềm Xá thờ danh tướng thời Lý

Nằm ở trung tâm thành phố Bắc Ninh, khu phố Niềm Xá trước đây là một làng cổ. Trong lịch sử, Niềm Xá đã ghi dấu nhiều sự kiện lịch sử, văn hóa của dân tộc và đất Kinh Bắc, còn để lại dấu ấn ở hệ thống di tích lịch sử đình, đền, chùa, văn chỉ, đặc biệt được phản ánh ở ngôi đình làng.

Đình Niềm Xá nằm ở giữa khu dân cư và có cảnh quan thiên nhiên đẹp: Phía trước là ao đình, vườn đình, ruộng đồng mầu mỡ xanh tươi. Ngôi đình Niềm Xá vốn được xây dựng với quy mô lớn vào thời Lê Trung Hưng (thế kỷ 18) và còn giữ nguyên được Hậu cung đến ngày nay. Tòa hậu cung này nguyên xưa là kiến trúc của tòa Đại đình hình chữ công gồm: 5 gian tiền tế, 3 gian ống muống và 3 gian hậu cung; bộ khung gỗ có sàn, ván; chạm khắc tứ linh, tứ quý lộng lẫy. Bên cạnh giá trị kiến trúc, đình Niềm Xá còn nổi bật với những giá trị cổ vật như: Bia đá, thần tích, sắc phong, hoành phi, câu đối, cuốn thư và nhiều đồ thờ tự khác. Cuốn thần tích có niên đại (1938) và 5 đạo sắc phong có các niên đại: Tự Đức 33 (1880), Đồng Khánh 2 (1886), Thành Thái 2 (1890), Duy Tân 3 (1909), Khải Định 9 (1924) và bia đá có niên đại Tự Đức Canh thìn (1880) cho biết khá rõ lai lịch làng Niềm vào thời Nguyễn. Nhiều đồ thờ tự cổ quý như: hoành phi, câu đối, cuốn thư không những có nội dung ca ngợi người được thờ, mà còn là những tác phẩm nghệ thuật quý của thời Nguyễn.Căn cứ vào thần tích, sắc phong của đình Niềm Xá đã cho biết khá rõ về người được thờ là danh tướng Lê Phụng Hiểu triều Lý và có thể tóm tắt như sau: Lê Phụng Hiểu sinh năm Nhâm Ngọ (982) tại Băng Sơn (Hoằng Hóa-Thanh Hóa). Ngay từ nhỏ đã ham học võ nghệ như: đánh võ, đấu quyền, múa kiếm, ném đao. Ông lớn lên nổi tiếng  là người khỏe mạnh và giỏi võ nghệ. Vua Lý Thái Tổ nghe tin liền cho vời ông vào kinh đô và thăng đến chức Vũ vệ tướng quân. Năm 1028 Lý Thái Tổ mất, triều đình thực hiện di huấn của vua phò Thái tử Phật Mã lên ngôi (tức Lý Thái Tông). Nhưng ba Vương là Đông Chinh Vương, Dực Thánh Vương, Võ Đức Vương đã kéo quân của mình bao vây cấm thành Thăng Long làm loạn (sử gọi là loạn Tam vương). Đông Chinh Vương phục trong Long Thành, Dực Thánh Vương và Võ Đức Vương phục ngoài cửa Quảng Phúc đợi Thái tử đến là đánh úp. Lê Phụng Hiểu trung dũng rút gươm chạy thẳng đến cửa Quảng Phúc chém chết Võ Đức Vương, quân của Đông Chinh Vương và Dực Thánh Vương sợ quá bỏ chạy. Dẹp xong loạn Tam vương, ngôi vua được bảo vệ, Lý Thái Tổ phong cho Lê Phụng Hiểu chức “Đô Thống Vương tướng quân”.Năm 1043, quân Chiêm Thành sang xâm lược nước ta, Lê Phụng Hiểu hộ giá Lý Thái Tông đi đánh giặc. Khi chiến thắng trở về, vua ban thưởng chức tước và bổng lộc. Nhưng ông chỉ xin trèo lên núi Băng Sơn ném con đao lớn ra xa, rơi xuống chỗ nào thì xin chỗ ấy làm thực ấp. Vua bằng lòng, ông lên núi quăng đao xa hơn 10 dặm, vua ban ruộng ấy và từ đó mới có tục “thác đao điền”. Vua còn ban cho ông đất Tiên Du (Kinh Bắc) làm thực ấp. Niềm Xá là nơi ông đóng dinh trại đồn binh. Từ đấy làng Niềm Xá có tục thờ ông làm Thần.Theo tục lệ cổ truyền, hàng năm cứ đến ngày 8 tháng giêng đình Niềm Xá lại được mở hội. Những ngày lễ hội đã thu hút đông đảo quần chúng nhân dân địa phương hướng về cội nguồn, đoàn kết cộng đồng, giáo dục truyền thống yêu quê hương đất nước, biết ơn những người có công với dân với nước và những thuần phong mỹ tục của quê hương.Đình Niềm Xá cổ kính với việc tôn thờ danh tướng Lê Phụng Hiểu người có công với dân với nước, là một trong những di tích tiêu biểu sinh động về thời Lý, minh chứng lịch sử ngàn năm của quê hương Niềm Xá, mà còn phản ánh những nét lịch sử, văn hiến tiêu biểu của quê hương Bắc Ninh.