Cá bống sao ngon nhất xứ cù lao Dung

TTO - Dân sành điệu về ẩm thực coi cá bống sao là đặc sản của cù lao Dung. Tuy là cá của người nghèo nhưng là món ngon "tuyệt chiêu" mà ai đến đây một lần cũng muốn tận hưởng.  

Cá bống sao kho sả ớt - Ảnh: Hoài Vũ

Bàn về ăn uống, người miền Tây sông nước từ lâu đã cất giữ cả một kho tàng về ẩm thực dân gian. Chỉ riêng món cá kho cũng có tới hàng mấy chục món đậm chất hương đồng cỏ nội như cá kèo kho tiêu, cá linh kho mía, cá lòng tong kho mỡ hành… nổi tiếng nhất là món cá bống kho tiêu.

"Ví dầu cá bống kho tiêu,

Kho tiêu bỏ mỡ bỏ hành,

Bỏ ba lượng thịt để dành cho anh ăn"...

Sông ngòi biển cả miền Tây có rất nhiều loại cá bống nhưng có thể nói cá bống sao là loài cá ngon nhất nhì trong các loài cá bống nhờ thịt mềm, thơm ngon và ít xương.

Đó là loài cá mình tròn và dài, đầu to như cá thòi lòi nhưng nhỏ hơn. Da cá bống sao có đốm xanh và lấm tấm những chấm trắng giống như những chòm sao nên mới gọi là cá bống sao.

Cá bống sao thường làm hang sống trong bùn nơi các bãi bồi ven các cửa sông đổ ra biển, nhiều nhất là Đất Mũi, Cà Mau và khu rừng bần thuộc xã An Thạnh 3, huyện Cù Lao Dung, Sóc Trăng.

Vì trữ lượng cá không nhiều nên bà con mỗi khi đánh bắt được chỉ mang bán cho người địa phương, người thành thị ít ai được thưởng thức loài cá này.

Bà con dùng cái mông để lướt bùn đi bắt cá bống sao - Ảnh: Hoài Vũ

Đi tìm hang cá bống sao để thụt bắt - Ảnh: Hoài Vũ

Thụt cá bống sao tại bãi bùn Cù Lao Dung - Ảnh: Hoài Vũ

Muốn bắt cá bống sao, bà con ở cù lao Dung bơi xuồng ra bãi biển, rồi dùng chiếc mông (1) để lướt trên bùn tìm các hang ngách hoặc theo dõi dấu vết trên mặt bùn để phát hiện chúng. Mỗi lần cá di chuyển thường để lại trên mặt bùn những dấu lết dài rất dễ theo dõi.

Hang cá rất sâu, có hang sâu cả mét, người bắt phải một tay thọc sâu xuống bùn, một tay chặn các ngóc ngách mới có thể tóm được chúng. Công việc rất vất vả, dù người có kinh nghiệm cỡ nào cũng chỉ kiếm khoảng vài ba ký sau mỗi con nước.

Dân sành điệu về ẩm thực coi cá bống sao là đặc sản của cù lao Dung, là món ngon hấp dẫn mà ai đến đây cũng muốn tận hưởng hương vị. Tuy là cá của người nghèo nhưng đã làm nên nhiều “kỳ tích” với hai món ngon tuyệt chiêu, đó là kho sả ớt và nấu canh chua bần.

Ông Hai Lùng, quê ở cù lao Dung, người chuyên thụt cá bống sao, nói “cá thòi lòi nổi tiếng là đặc sản của Cà Mau và Sóc Trăng nhưng so với cá bống sao còn thua xa”. 

Cá bống sao thịt màu hồng, săn chắc. Nếu mổ ruột sẽ thấy lá gan rất to, khi nấu chín có vị béo, bùi và nhân nhẳn đắng do mật tiết ra.

Cá bống sao vừa mới thụt hang - Ảnh: Hoài Vũ

Cá bống sao ngon nhất là kho với sả ớt. Sau khi ướp xong nước mắm, đường, tỏi, sả, ớt cho thấm đều rồi bắc lên bếp giữ lửa riu riu. Khi cá vừa chín mới cho thêm mỡ hành vào. Lúc ấy mùi thơm sẽ tỏa ra ngào ngạt.

Chính vị ngọt của cá hòa cùng mùi cay cay của sả ớt làm ơ cá bốc lên mùi thơm lựng khiến ai nấy cũng cảm thấy đói, bụng cồn cào thèm ăn. Món này kho sền sệt, thêm tiêu ớt cho thật cay rồi chấm dưa cải hoặc dưa bồn bồn hết chỗ chê.

Còn một món ngon hảo hạng nữa là nấu với canh chua bần. Ai đã thưởng thức một lần khó quên được cái hương vị chua thanh, dìu dịu, cay cay, thơm mát của thứ nước đậm đà được chắt lọc từ cá, tinh hoa của nước, của đất và bần chua tạo thành.

Cá bống sao nấu canh chua hoặc kho sả ớt tuy dân dã mà ngon. Dù ai đã trải qua cơm Tây, cơm Tàu khi có dịp trở về quê biển thưởng thức món ngon đồng nội này chắc chắn sẽ ấm lòng và nhớ mãi cái dư vị xứ cù lao. Chính vì vậy nhà thơ Nguyên Đạt đã ca ngợi không tiếc lời:

“Bống sao nấu với bần chua. 

Lại thêm xị đế làm vua không bằng”...

(1) Mông là phương tiện làm bằng tấm ván dài dùng để lướt bùn. Vì bãi bồi nhiều bùn, rất dễ bị lún, người lội bộ rất khó nên phải di chuyển bằng mông

HOÀI VŨ

Về Cù Lao Dung thưởng thức cá bống sao kho tiêu

Hai Miệt Vườn (Dân Việt)

Những ngày đông trời se lạnh, trong bữa ăn thường nhật của người dân quê xứ Cù Lao Dung luôn có món cá kho khô ăn với cơm nóng. Thứ cá đặc trưng của vùng ven biển này là cá bống sao.

Cù Lao Dung là một đơn vị cấp huyện thuộc tỉnh Sóc Trăng. Vùng đất nổi này nằm giữa hai tỉnh Sóc Trăng và Trà Vinh, bao gồm 3 hòn cù lao nhỏ gộp lại: Cù lao Tròn, Cù lao Dung và Cù lao Cồn Cộc.

Ở vùng quê xứ Cù Lao Dung, cá bống sao là một loài cá mình tròn và dài như cá bống dừa nhưng nhỏ hơn thòi lòi. Vảy bống sao có nhiều đốm trắng li ti giống như những chòm sao.

Con cá bống sao vừa bắt (ảnh mang tính minh họa cho bài viết; Nguồn: Internet)

Cá bống sao thường làm hang sống trong bùn nơi các bãi bồi ven biển, nhiều nhất là những nơi có nhiều cây bần mọc hoang như những cù lao trên dòng sông Hậu.

Muốn bắt cá bống sao, người dân quê bơi xuồng ra bãi biển, tìm các hang ngách hoặc theo dõi các dấu vết trên mặt bùn để phát hiện ra chúng. Nếu cá ở hang, người bắt phải dùng tay thọc sâu xuống bùn để tóm gọn từng con. 

Cá bống sao thịt màu hồng, săn chắc. Nếu mổ ruột sẽ thấy lá gan to màu hồng, khi nấu chín có vị béo, bùi và nhân nhẩn đắng do mật tiết ra. Cá bống sao ngon nhất là kho với tiêu, ớt. Sau khi ướp xong nước mắm, đường, tỏi, tiêu xay, ớt xắt lát để thấm đều rồi bắt lên bếp cho lửa cháy riu riu.

Khi cá sôi vài dạo mới cho thêm mỡ hành vào. Lúc ấy, mùi thơm sẽ tỏa ra ngào ngạt. Chính vị ngọt của cá hòa cùng với mùi cay cay của tiêu ớt đã tạo nên mùi thơm lựng khiến ai nấy cũng cảm thấy nao lòng.

Cá bống kho tiêu (ảnh mang tính minh họa cho bài viết; Nguồn: Internet)

Bên nồi cơm gạo mới ngào ngạt hương, chén nước cơm đặc quánh vừa mới chắt ăn với cá bống sao kho. Cơm đã hết dường như người ăn còn chưa muốn buông đũa. 

Nhưng cơn gió biển rào rạt thổi, những cánh bông bần màu trắng tím lung linh trên mặt nước ngầu đục. Nét quê dân dã gợi nhớ hình bóng của cha ông những ngày đầu đến đây khai hoang lập làng và sáng tạo ra những món ăn độc đáo như nồi cá bống sao kho tiêu ấy.

"Ví dầu cá bống kho tiêu/ Cam phận đói nghèo quảy nóp tha phương!"

Hình bóng đượm buồn của câu ca ấy đã lùi xa vào dĩ vãng tự bao giờ!