Chùa Phúc Sơn tọa lạc dưới chân núi Vẹm (phường Vũ Ninh, thành phố Bắc Ninh) là công trình văn hóa, tôn giáo được khởi dựng cách đây hàng trăm năm. Căn cứ vào văn bia, phù điêu tượng hậu Phật vợ chồng Nguyễn Thị chùa Linh Quang dựng năm Vĩnh Trị 4 (1679) có thể khẳng định: Năm 1679, ngôi chùa đã tồn tại và có thể được khởi dựng sớm hơn nữa.
Trải qua quá trình lịch sử, ngôi chùa luôn được nhân dân địa phương tu bổ, tôn tạo. Với kiến trúc truyền thống hoà nhập với môi trường thiên nhiên xung quanh từ kết cấu đến chất liệu, đặc biệt tòa Tam bảo với kết cấu, chất liệu gốc là sản phẩm kiến trúc, nghệ thuật được bảo lưu từ thời Nguyễn (1942). Tòa Tiền đường với cách thức trốn cột cái phía trước đã tạo ra không gian thoáng rộng. Tòa Thượng điện với 2 bộ vì nóc kiểu “ván mê” được chạm khắc tinh xảo, bố cục hài hòa tạo nét riêng biệt trong kiến trúc của di tích. Những dấu ấn kiến trúc còn lưu giữ tại di tích chứng minh cho các giai đoạn tồn tại và phát triển của công trình liên tục trong lịch sử. Đây là công trình kiến trúc truyền thống đặc sắc của vùng Bắc Ninh - Kinh Bắc.
Hiện nay, ngôi chùa còn lưu giữ được nhiều cổ vật có giá trị như: Bia đá và phù điêu tượng hậu Phật (năm 1679), bia “Hậu Phật bi kí” (năm 1800), chuông đồng “Phúc Sơn tự chung” (năm 1921), hệ thống tượng Phật có niên đại thế kỷ XIX - XX, bát hương có niên đại thế kỷ XVIII cùng nhiều đồ thờ tự có giá trị thẩm mỹ, nghệ thuật cao. Qua các hiện vật này cho ta thấy: Kỹ thuật điêu khắc trên chất liệu gỗ, đá của cha ông từ thời Lê Trung Hưng đến thời Nguyễn, những đề tài họa tiết hoa văn trên hiện vật được thực hiện bằng kỹ thuật tinh xảo, điêu luyện. Các hiện vật này vừa có giá trị nghệ thuật đặc sắc, vừa là nguồn sử liệu phong phú xác thực chứng minh cho lịch sử tồn tại của ngôi chùa, góp phần vào việc nghiên cứu tìm hiểu về văn hoá và phong tục tập quán của địa phương.
Qua nội dung văn bia dựng năm Vĩnh Trị 4 (1679) cho biết: Tả đề điểm Vinh Nghĩa hầu Nguyễn Như Khuê, tự Phúc Lộc và Phu nhân là Nguyễn Thị Ngọc Đới, hiệu Từ Hợp đã cúng 2 thửa ruộng, 1 mảnh ao và gỗ để làm Phật điện. Nguyên xưa, chùa Phúc Sơn có quy mô to lớn gồm ba toà: Tiền đường, Thiêu hương, Thượng điện nối liền nhau và nhà Tổ nằm liền kề bên cạnh.
Trải qua thời gian, ngôi chùa luôn được nhân dân địa phương tu sửa, tôn tạo. Qua dòng chữ Hán “Hoàng triều Bảo Đại thập bát niên…” ghi trên thượng lương tòa Tiền đường cho biết: Năm 1942, ngôi chùa được nhân dân địa phương tu bổ lớn, dấu ấn để lại ở mặt bằng và kết cấu kiến trúc của tòa Tam bảo. Đến năm 2002, tòa Tam bảo tiếp tục được nhân dân địa phương tu bổ, thay thế một số cấu kiện nhỏ bị hỏng. Năm 2014, bằng nguồn vốn xã hội hoá nhà sư trụ trì cùng với chính quyền và nhân dân địa phương tiếp tục tu bổ nhà Tổ có diện mạo khang trang như ngày nay.
Hiện nay, chùa Phúc Sơn (Linh Quang tự) có các công trình kiến trúc: Tam bảo (Tiền đường 5 gian 2 dĩ; Thượng điện 2 gian 1 dĩ); nhà Tổ (Tiền bái 7 gian; Hậu cung 1 gian); nhà Mẫu 3 gian và nhà ở của tăng ni... Trong khuôn viên của di tích còn có Vườn tháp với 5 tháp mộ mang dấu ấn thời Nguyễn và 4 ngôi mộ của những người đóng góp tiền của xây dựng chùa.
Bên cạnh giá trị về lịch sử, kiến trúc, nhân vật thờ, giá trị của chùa Phúc Sơn còn được thể hiện ở các hoạt động văn hóa, tín ngưỡng tôn giáo diễn ra hàng năm tại di tích như: Tết Thượng Nguyên ngày 15 tháng Giêng; Tết Thanh minh ngày 3 tháng Ba; Lễ Hạ điền (thường vào ngày mùng 2 hoặc mùng 4 tháng Giêng); Lễ Vu Lan (lễ xá tội vong nhân) ngày 15 tháng 7; lễ tất niên vào ngày 23 tháng Chạp; Ngày vào hè, ra hè, sóc vọng hàng tháng… Đặc biệt, hàng năm vào ngày 11 tháng Giêng, địa phương tổ chức ngày hội truyền thống chùa Phúc Sơn. Các cụ cao niên trong làng cho biết: Xưa kia lễ hội chùa mở vào ngày 23 tháng Giêng (do tổ chùa phân công ngày sự lệ của Phúc Sơn là ngày 23), sau này vì thực hiện gọn nhẹ, tiết kiệm nên lấy ngày hội đình 11 tháng Giêng là ngày hội chùa.
Hiện nay, chùa Phúc Sơn là một quần thể kiến trúc, gồm các công trình: cổng chùa nằm sát đường giao thông chính của khu, qua cổng là đến khoảng sân rộng lát gạch vuông. Hết khoảng sân là tòa Tam bảo, bên phải là nhà Tổ và nhà khách, bên trái là nhà Mẫu. Phía trước Tam bảo là khu vực vườn tháp với 5 tháp mộ được xây bằng gạch và 4 ngôi mộ được quét sơn màu vàng. Ngoài ra, tại khuôn viên chùa còn có một số công trình phụ trợ khác như: Nhà ở của sư trụ trì, nhà bếp, vườn chùa.
Từ khi khởi dựng cho đến nay, ngôi chùa luôn là trung tâm sinh hoạt văn hóa tâm linh của cộng đồng làng xã, nơi bảo tồn và phát huy những thuần phong mỹ tục của địa phương. Đây còn là nơi củng cố các mối quan hệ cộng đồng, khuyến thiện, trừng ác, giúp con người diệt trừ phiền muộn, tà dâm để hướng đến làm điều thiện. Với giá trị to lớn về văn hóa và kiến trúc, chùa Phúc Sơn đã được UBND tỉnh xếp hạng là di tích lịch sử văn hóa.
Nguồn: Vân Hồng (Ban Quản lý di tích tỉnh)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét