Sính lễ của người Dao

Tôi lại về miền Viễn Sơn, Xuân Tầm, huyện Văn Yên, Yên Bái, thăm lại bà con dân tộc Dao đỏ. Đến bản Khe Lép bà con mừng rỡ bảo: "Mày về đúng dịp lắm! Bản Dao đang hội tưng bừng đấy!". Tôi hỏi hội gì, có người nói thằng Tòn Dạng và con Lưu nó cưới nhau, mời cả bản, mà ở đây mỗi một khi có đám cưới là cả bản như có hội... Vậy là tôi theo chân bà con dân tộc Dao đỏ ăn mừng "lễ hội". Đã có nhiều điều khiến tôi không khỏi bất ngờ và thú vị.

Một bộ quần áo có giá 60 - 70 triệu đồng

Cô dâu Bàn Thị Lưu đi qua con suối nhỏ vắt ngang đường, đám thanh niên trong bản ùa ra xem, đám trẻ con cũng tung tăng bám theo các bà các mẹ ra đầu con suối nhìn cô dâu mà trầm trồ khen ngợi.
Người thì xinh quá! Người thì dễ thương quá!... Riêng đám con trai choai choai thì xoắn xuýt bàn tán rằng, bộ trang phục mà cô dâu đang đeo ít nhất cũng phải tầm 40 triệu đồng, có khi còn hơn ấy chứ. Tôi tò mò hỏi: Sao có mỗi bộ trang phục mà đắt thế? Một người dân nói: đắt là ở cái bộ bạc mà nó đang đeo ấy. Phong tục của dân tộc Dao chúng tao hễ đám cưới là phải có một bộ bạc, không có thì không phải là cưới.

Bộ trang sức của cô dâu Bàn Thị Lưu hiện có giá từ 60 - 70 triệu đồng.

Tôi liền chen chân cùng đám thanh niên bản vào xem. Cô dâu đeo tới năm chiếc vòng cổ lớn bằng bạc óng ánh. Ngoài năm chiếc vòng cổ còn có trên chục chuỗi bạc khác kết lại thành vòng, trên những chuỗi bạc này được gắn rất nhiều đồng bạc từ thời Pháp, những hình trang trí như hình cá chép, dao, kiếm... tất cả đều được đúc bằng bạc. Trên diềm mũ truyền thống của cô dâu cũng hoàn toàn được trang trí bằng những đồng bạc thời Pháp, trên tay cô dâu cũng phải đeo một đôi vòng bạc cổ.

Ông Triệu Văn Sinh, một người dân bản Khe Lép nói: Cách đây khoảng hai mươi năm, người dân muốn có một bộ vòng bạc phải đi đón thợ dưới xuôi lên, nuôi thợ trong nhà cả tháng mới làm xong. Một số nhà dân cũng có thể làm được bằng phương pháp thủ công, tuy nhiên chất lượng không tốt, vòng bạc không đẹp như của người dưới xuôi.

Mỗi đám cưới ở bản Dao là một ngày hội lớn.

Tôi đem chuyện đồ trang sức bằng bạc của cô dâu hỏi anh Trần Anh Vũ, thợ làm bạc cho bà con dân tộc duy nhất còn sót lại ở Văn Yên. Anh Vũ cho biết: Thời điểm hiện tại, một bộ vòng bạc nếu làm theo đúng ý của bà con không phải là 40 triệu đồng mà phải 60 - 70 triệu đồng mới làm được.

Giá 1 lạng bạc có hàm lượng 60% bạc nguyên chất là 1,4 triệu đồng, nếu hàm lượng bạc nguyên chất đạt 90% giá là 2 triệu. Một bộ vòng bạc trang sức của cô dâu nặng khoảng 2,5kg, nếu chạm trổ những vật trang sức tinh xảo phải mất cả tháng, có những chi tiết được làm bằng máy móc chư chiếc dao, kiếm... nhưng một số chi tiết khác phải làm thủ công. Nếu tính cả tiền công và tiền bạc thì một bộ trang sức bạc của cô dâu phải tốn mất 70 triệu đồng.

Một người dân bản Khe Lép giải thích rằng: "Trên trang phục đám cưới của cô dâu nhất thiết phải có bạc và các màu gồm: Màu đỏ là sự rực rỡ của ánh bình minh, thể hiện con người luôn hướng về phía Mặt Trời. Màu xanh là của núi rừng, nơi con người sinh sống. Còn màu trắng của bạc là màu thể hiện sự trong trắng, thủy chung của người con gái. Khi đeo trọn bộ trang phục này màu trắng của bạc trở nên óng ánh, lộng lẫy nhất.

Thịt lợn được xếp thành con để cúng.

Trên những chiếc vòng bằng bạc có một số hoa văn lạ như hoa văn hình quả trám, chiếc kiếm, con cá, mái chèo... Khi hỏi về việc vì sao lại có những hoa văn như vậy trên những chiếc vòng bạc, những người cao tuổi nhất làng cũng không thể giải thích nổi, chỉ biết từ thuở cha ông sinh ra đã thấy có trang phục như vậy. Các cụ nói đời sau phải theo đó mà giữ lấy truyền thống của dân tộc mình, vì thế con cháu cứ nghe lời các cụ truyền lại mà làm.

Xẻ thịt 1 con trâu mộng, 5 con lợn

Để chuẩn bị cho đám cưới Triệu Tòn Dạng cùng thanh niên bản đã thức suốt một đêm để xẻ thịt một con trâu mộng, năm con lợn béo mỗi con nặng 90kg để đãi dân làng. Dạng nói: Nhà mình phải thịt trâu, lợn trong một ngày thôi, ngày hôm sau vào đám cưới thì chỉ đem thịt ra nấu đãi khách, không phải làm nữa.

Tôi hỏi sao đã thịt trâu rồi lại còn phải thịt nhiều lợn thế. Dạng bảo, phong tục ở đây là vậy đó, khi ăn cỗ bàn nào ăn hết món này lại đem ra món khác, khách khứa ăn uống no nê thì thôi, nếu không dân làng sẽ chê cười nhà mình. Đám cưới của em thế, này là đã được "rút gọn" rất nhiều, vì chỉ tổ chức trong một ngày thôi, còn những đám khác phải tổ chức tới hai đến ba ngày.

Cô dâu và chú rể uống rượu trong lễ thành hôn theo phong tục của người Dao.

Để có đủ lợn, trâu thịt trong ngày cưới gia đình đã phải chuẩn bị từ trước đó. Ông Triệu Văn Sinh, một người dân xã Xuân Tầm cho biết: Hễ nhà nào có con cái lớn trong nhà thì đều phải chuẩn bị hết, trong nhà phải có vài con trâu, vài con lợn để dự trữ. Lúc cưới, nếu còn thiếu trâu, thiếu lợn thì hàng xóm giúp đỡ, khi nào có thì trả. Nếu vẫn thiếu nữa thì mới phải đi đến các bản khác để mua.

Lúc cưới, có ba thầy cúng cùng hành lễ, phải để nguyên một con lợn béo cho một thầy cúng tổ tiên, một đùi cho thầy cúng thổ công, một đùi cho thầy cúng ma. Đó là nghi lễ bắt buộc phải có để tác thành cho cô dâu và chú rể. Lúc vãn hội, thầy cúng về thì phải biếu phần cho thầy cúng mỗi người một đùi lợn làm quà. Khi anh em họ hàng nhà gái đưa dâu về thì cũng phải biếu mỗi nhà một đến hai cân thịt lợn làm quà, nếu không họ nhà gái sẽ chê cười...

Khoảng vài năm trở lại đây, người Dao đã bán rất nhiều bạc đi để lấy tiền nên còn rất ít nhà giữ được đầy đủ các bộ trang sức truyền thống bằng bạc. Hiện nay, để làm một bộ trang phục cô dâu thì phải trả một số tiền quá đắt nên người dân chuyển sang đi thuê trang phục trong lễ thành hôn, vì thế chi phí rất thấp nhưng vẫn đảm bảo giữ được phong tục truyền thống trong đám cưới.

Nguồn:  Quách Dương