Hội làng Diềm rộn ràng câu ca quan họ

Hội làng Diềm được tổ chức hàng năm nhằm thể hiện sự tôn kính đối với Vua Bà - Thủy tổ Quan họ, người có công sáng lập những làn điệu dân ca danh bất hư truyền.

• 
  

 

Làng Diềm là tên gọi nôm của thôn Viêm Xá, xã Hòa Long, Bắc Ninh. Lễ hội là dịp để thể hiện sự tôn kính và lòng nhớ ơn của dân làng đối với Thủy tổ Quan họ và cũng là thời điểm để bà con cầu cho mưa thuận, gió hòa, một năm làm ăn phát đạt.

 

 

Lễ hội diễn ra trong 3 ngày, trong đó ngày 25/3 (mùng 6/2 âm lịch) là chính hội. Lễ rước kiệu diễn ra uy nghiêm, do hàng trăm người dân trong làng tham gia, xuất phát ở đền Vua Bà sang đình làng, đến đền Cùng rồi quay lại đền Vua Bà. Theo truyền thống, dân làng tổ chức lấy nước ở giếng Ngọc làm lễ bao sái rồi mới tiến hành tế lễ. 

 

 

Kiệu vào đền Cùng thờ Vua Bà xin nước từ giếng Ngọc.

 

 

Đến hội Quan họ Diềm từ đêm trước, du khách đều được nghe những canh hát mừng thọ các cụ cao tuổi và những canh hát đãi khách thập phương tại nhà. Điều đáng nói của văn hóa Quan họ là dù khách đến hội lần đầu hay nhiều lần, là khách quen hay khách lạ cũng được gia chủ của bất kỳ nhà nào khoản đãi cơm ăn.

 

 

Làng Diềm là nơi duy nhất trong số 49 làng quan họ gốc của vùng Kinh Bắc có đền thờ Thủy tổ Quan họ. Tiếng quan họ vang lên suốt lễ hội, những liền anh liền chị tình tứ trao làn điệu duyên dáng và cảm ơn sự yêu mến của du khách.

 

 

Tương truyền, Đức Vua Bà là con gái vua Hùng. Đến tuổi cập kê, nhà vua đã cho tổ chức hội cướp cầu để kén chọn phò mã. Tuy nhiên Bà đã không chấp nhận sánh duyên cùng người thắng cuộc mà lại xin ân điển của nhà vua để được chu du sơn thủy một thời gian.

 

 

Khi Bà cùng các thị nữ vừa ra khỏi kinh thành thì một cơn mưa lớn ập đến, giông gió nổi lên dữ dội và một cơn lốc đã cuốn phăng cả đoàn người lên trời rồi giáng hạ xuống ấp Viêm Trang (thôn Viêm Xá ngày nay).

 

 

Vốn nơi đây là một vùng đất hoang vu, Bà đã cho đắp bờ, phá đất, lập nên ruộng đồng, làng xóm và dựng vợ gả chồng cho mọi người. Bên cạnh việc dạy dân cách làm ruộng, trồng dâu, nuôi tằm... Bà còn sáng tác nhiều bài ca và dạy cho các nam thanh nữ tú nghệ thuật ca hát. Do vậy khi Bà mất, dân làng đã lập đền thờ và tôn vinh Bà là Đức Vương Mẫu, là thành hoàng làng. Hàng năm vào hội dân làng dựng và diễn ở ngoài trời sự tích "Bà Chúa phát lệnh mở hội Xuân".

 

 

Các cụ cao niên được bố trí ngồi trong vị trí quan trọng của hội để răn dạy con cháu hiếu thảo, kính trọng người cao tuổi.

 

 

Cụ Nguyễn Giới, 91 tuổi là một trong 3 cụ cao niên nhất làng Diềm.

 

 

Ngoài ra, trong hội còn có các hoạt động thể thao như: Cờ tướng, cầu lông, cây đu, chọi gà... Trên hình là góc thi cờ tướng bên hông Đình.

 

 

Ngoài phần tế lễ, dâng hương... hội còn tổ chức hát thờ, hát đối, hát canh Quan họ tại đền Vua Bà, trên thuyền, hát đón.

 

Lê Bích

Đến Bắc Ninh nghe chuyện lạ về giếng Ngọc làng Diềm

Giếng cổ nằm trước cửa Đền Cùng không chỉ có dòng nước ngọt lành nức tiếng mà còn chứa đựng nhiều câu chuyện ly kỳ về ba ông cá thần xuất hiện từ lâu.

• 
  

Làng Diềm là tên gọi nôm của thôn Viêm Xá, xã Hòa Long, thành phố Bắc Ninh. Vốn nổi tiếng là cái nôi của những làn điệu dân ca quan họ, lại cách Hà Nội chỉ khoảng 40 km, nên ngôi làng cổ của vùng quê Kinh Bắc này từ lâu đã trở thành điểm đến yêu thích của nhiều du khách. 

Theo con đường nhỏ nối từ trung tâm thành phố Bắc Ninh về đến làng Diềm, chào đón du khách là cụm di tích Đền Cùng - Giếng Ngọc. Cảm giác bình yên, nhẹ nhõm xâm lấn tâm trí khi bước qua cánh cổng tam quan là không gian thoáng đãng, rợp mát của những tán cây cổ thụ. Vào những ngày nóng bức, sau khi hóng mát và vào đền dâng lễ, du khách thường không quên xin nước uống trong Giếng Ngọc.

Di tích Đền Cùng - Giếng Ngọc ở làng Diềm, Bắc Ninh.

Nếu chỉ nhìn vẻ bề ngoài thì chiếc giếng hình bán nguyệt trước cửa đền không có gì quá nổi bật. Bởi trải qua bao năm tháng, hiện giếng đã được sửa sang với thành xây kiên cố và bậc gạch lên xuống. Tuy nhiên, điều thu hút lại nằm ở làn nước trong vắt nhìn được xuống tận lớp đá ong tự nhiên sâu thẳm dưới lòng giếng.

Để lấy nước, du khách phải để giày, dép trên bờ và đi chân trần xuống dưới. Nước múc lên từ giếng có thể uống trực tiếp mà không cần lọc hay đun sôi, sẽ thấy vị mát lành và ngọt tự nhiên không đâu sánh được. Theo người dân làng Diềm, do nguồn nước chảy từ trong núi, thấm qua tầng tầng lớp lớp đá ong đã tạo nên vị ngọt, mát hiếm có.

Giếng Ngọc nằm ngay cửa Đền Cùng.

Bởi thế, người làng Diềm thường lấy nước giếng Ngọc về để pha trà đãi khách, nấu rượu dùng trong các dịp trọng đại của gia đình và dòng họ. Đối với du khách đến tham quan và cúng lễ Đền Cùng, nước Giếng Ngọc không chỉ đơn thuần là giải khát, mà còn được tin rằng giúp khỏe mạnh, minh mẫn. Do đó, nhiều người mang theo cả bình đựng để xin nước giếng mang về với mong ước rước may mắn, tài lộc đến cho gia đình.

Để có được giọng ca quan họ vang, rền, nền, nảy say đắm lòng người, người dân làng Diềm cũng tin rằng nhờ uống nước Giếng Ngọc mà có. Dù chưa thể khẳng định thực hư tác dụng thần kỳ của dòng nước nhưng những ai từng nghe các làn điệu quan họ nơi đây, sẽ không khó để nhận ra sự lắng đọng, ngọt ngào rất đặc trưng từ sâu trong giọng hát của các liền anh, liền chị.

Dù được du khách và người dân trong vùng lấy về dùng nhiều nhưng từ trước đến nay, nước Giếng Ngọc chưa bao giờ cạn, thậm chí cả trong mùa hạn hán. Vào những ngày mực nước xuống thấp, du khách đến thăm viếng sẽ dễ dàng nhìn thấy ba "ông cá thần" bơi lội trong lòng giếng.

Nước giếng trong vắt nhìn tận đáy.

Sở dĩ cá trong giếng được người dân tôn gọi là thần bởi không ai trong làng Diềm biết chính xác ba ông cá này có từ bao giờ. Nhưng những câu chuyện kỳ lạ xung quanh các ông cá thì người dân nơi đây không ai là không biết, tất cả được truyền kể cho các du khách ghé thăm.

Đó là câu chuyện về sự thủy chung của ba ông cá với Giếng Ngọc. Trải qua nhiều trận lụt lịch sử, có khi nước tràn miệng giếng nhưng ba ông cá vẫn sống trụ tại đây mà không hề bơi đi nơi khác. Người dân trong làng cũng nhiều lần thả vào trong giếng một số loài cá và rùa, nhưng lạ thay không lâu sau chúng đều chết hoặc bò đi nơi khác.

Những câu chuyện thực hư khó có thể giải thích này khiến Giếng Ngọc làng Diềm vốn linh thiêng càng thêm phần huyền bí. Dù tin hay không nhưng nếu có dịp đến đây, du khách đừng quên tự tay xuống xin nước trong lòng giếng, nhấp một ngụm để cảm nhận hương vị tinh túy của một làng quê quan họ.

Vy An

Một ngày trọn vẹn ở quê hương quan họ Bắc Ninh

Đắm mình trong những ruộng đồng ngút ngàn hay thả bộ dọc con sông Đuống, tham quan làng tranh Đông Hồ là những trải nghiệm tuyệt vời nếu bạn chỉ có một ngày ở Bắc Ninh.

• 
  

Không chỉ mê hoặc lòng người với những chiếc áo tứ thân và các làn điệu dân ca quan họ ngọt ngào, mảnh đất Kinh Bắc còn hấp dẫn bởi những thành lũy, đền chùa cổ kính. Đến đây, du khách còn được trở về với không gian thơ mộng, yên ả đã đi vào thơ ca  như sông Cầu, sông Đuống.

Phương tiện đi lại:

Cách Hà Nội chỉ khoảng hơn 30 km, bạn có thể đi bằng xe buýt, xe khách hoặc đi xe máy, ôtô riêng để chủ động khám phá mảnh đất lâu đời và cổ kính. Có rất nhiều tuyến xe bus từ Hà Nội đến Bắc Ninh, thường xuất phát từ bến xe Lương Yên. Bạn có thể đi xe bus số 54 điểm đầu từ điểm trung chuyển Long Biên đi thành phố Bắc Ninh, đi qua Đình Bảng, Đền Đô, thị trấn Lim…

Những điểm ghé thăm:

Để khám phá mảnh đất Kinh Bắc văn hiến này, không thể chỉ một ngày nên bạn có thể lựa chọn những địa điểm khác nhau.

Đình làng Đình Bảng có kiến trúc rất độc đáo, uy nghiêm và cổ kính. Ảnh:vungtaucity

Thành lũy Luy Lâu: là khu di tích cổ kính thời Bắc thuộc lớn nhất hiện nay. Thành lũy Luy Lâu rộng hơn hàng trăm hécta luôn là nơi hấp dẫn đối với những du khách muốn tìm hiểu về lịch sử.  Đây là nơi ghi dấu những chiến tích hào hùng chống quân xâm lược phương Bắc. Ngoài ra đây còn là trung tâm Phật giáo lớn và cổ xưa với hệ thống di tích, chùa tháp quần tụ.

Đền Đô: ngôi đền cổ lâu đời tọa lạc tại làng Đình Bảng, huyện Tiên Sơn  được xây dựng từ thời Lý Công Uẩn. Nơi đây thờ 8 vị vua nhà Lý. Tới đây, bạn nên ghé thăm đình làng Đình Bảng, một ngôi đền có kiến trúc độc đáo, nghệ thuật chạm khắc điêu luyện. Bạn sẽ có cái nhìn trọn vẹn của kiến trúc đình làng được xây dựng vào thế kỷ thứ 18.

Chùa Dâu: ngôi chùa cổ kính, rêu phong nằm ẩn mình trong những lùm cây khiến cho du khách cảm nhận được sự tĩnh tại, quên đi những ưu phiền trong cuộc sống, như khiến bạn trở về với vùng quê ở thế kỷ xa xưa.

Làng gốm Phù Lãng: đây là một ngôi làng xinh xắn với phong cảnh sơn thủy hữu tình nằm bên dòng sông Cầu thơ mộng. Du khách sau khi đi thăm làng gốm, tìm hiểu quy trình để tạo ra sản phẩm như chậu sành, chum vại... còn có thể lênh đênh trên các con đò dọc ngang, tận hưởng vẻ đẹp của non nước, mây trời.

Gốm Phù Lãng được làm bằng đất sét hồng nhạt, qua nhiều công đoạn được luyện dẻo mịn rồi tạo hình thành các sản phẩm đặc trưng của làng gốm Phù Lãng như chum vại, tiểu sành. Ảnh: Vũ Long

Làng tranh Đông Hồ: nằm bên bờ con sông Đuống hiền hòa, những ngày Tết làng tranh lúc nào cũng nhộn nhịp khách qua lại. Điều làm nên nét đặc sắc của tranh Đông Hồ chính là chất liệu làm tranh được chế biến từ các nguyên liệu có sẵn trong thiên nhiên như giấy làm từ cây dó, màu đỏ từ gạch non, màu vàng từ hoa điệp vàng, màu đen từ lá tre đốt, màu trắng được nghiền từ vỏ sò, ốc.

Lễ hội truyền thống:

Hội Lim: cứ 12-15 tháng Giêng hàng năm, không hẹn mà gặp, người dân ở khắp nơi đổ về vùng đất quan họ để dự  hội Lim. Hội thường được tổ chức trên một quả đồi ở thị trấn Lim, gồm 2 phần riêng biệt: phần lễ và phần hội.

Ngay từ ngày 12, các làng thuộc xã Nội Duệ, Liên Bão, thị trấn Lim, mở cửa đình, đền, chùa tế lễ dâng hương theo nghi thức truyền thống. Sáng ngày 13, các đoàn rước về lăng Quận công Nguyễn Đình Diễn trên đồi Lim, sau đó dâng hương tại chùa Hồng Ân và các đình, đền, chùa khác ở Nội Duệ và thị trấn Lim. Phần hội diễn ra tại đồi Lim với nhiều hoạt động vui chơi truyền thống như hát dân ca quan họ, đánh đu, bịt  mắt bắt dê, đấu vật...

Ăn uống:

Do các điểm du lịch đều gần với các trung tâm thị trấn nên bạn có thể lựa chọn những quán ăn, nhà hàng dọc đường. Bạn có thể thưởng thức những món quà bánh đặc trưng của vùng này như bánh tẻ làng chờ, bánh khúc làng Diềm, bánh giò Phủ Từ, cơm rang chợ Giàu, cháo cá, chim ngói, thịt chuột Đình Bảng.

Quà mua về:

Bánh phu thê: Khi ăn bánh ta sẽ thấy độ dẻo của nếp, độ giòn của đu đủ, độ ngậy của đỗ xanh, vị béo của cùi dừa, vị bùi của hạt sen, vị ngọt của đường...tất cả hòa quyện vào nhau làm thành hương vị rất riêng của bánh mà không nơi nào có được.

Bánh phu thê được . Ảnh: dacsan

Rượu làng Vân: là món quà không thể thiếu khi bạn đến Bắc Ninh. Rượu được nấu bằng thứ gạo nếp thơm ngon, cộng thêm men gia truyền là 35 vị thuốc bắc quý hiếm khiến rượu uống êm, vị đậm đà.

Bánh đa Kế: một món ăn bình dị, dân dã với hình yên ngựa vàng bóng, vị bùi, thơm mùi lạc, vừng, khoai lang... đã trở thành món quà không thể thiếu đối với du khách đến thăm.

Anh Phương