Lễ hội kéo chày của dân tộc Pà Thẻn

Nguồn: LangvietOnline

Hà Giang không chỉ được thiên nhiên ban tặng cho khung cảnh thiên nhiên đẹp hữu tình mà nơi đây còn có nền văn hoá đa dạng và phong phú. Mỗi mùa, mỗi tháng Hà Giang lại đón tiếp không biết bao du khách ngược xuôi đến thăm quan và khám phá và cứ đến tháng 10 âm hàng năm, nơi này lại nhộn nhịp khi lễ hội “kéo chày” của dân tộc Pà Thẻn diễn ra. Lễ hội kéo chày là nét văn hoá đặc sắc truyền thống của người dân tộc Pà Thẻn và cũng là lễ hội nổi tiếng trong muôn vàn lễ hội ở Hà Giang. Lễ hội này có nhiều điều thú vị và bất ngờ, mang đậm nét văn hoá cũng như gắn liền với cuộc sống sinh hoạt của người Pà Thẻn. Dân tộc Pà Thẻn ở Hà Giang sinh sống ở những vùng địa hình tương đối thấp với hoạt động kinh té từ tự cung tự cấp, làm nương rẫy và họ thường du canh du cư. Khi mà chính quyền Nhà nước bắt đầu quan tâm và hỗ trợ thì cuộc sống người dân ổn định hơn, đời sống bớt khó khăn và thiếu thốn. Người dân đã biết tận dụng điều kiện tự nhiên thuận lợi, nguồn đất đai màu mỡ để phát triển canh tác nhằm xoá nghèo. Người dân tộc Pà Thẻn chọn lễ kéo chày diễn ra sau khi mùa lúa chín thu hoạch xong để người dân có không gian vui chơi, ăn mừng mùa thu hoạch đồng thời để đoàn kết tình anh em trong bản làng. Sau mùa thu hoạch, người có chức trách trong làng dân tộc Pà Thẻn họp người dân lại để chọn một ngày tốt nhất làm lễ kéo chày và họ đã chọn ra ngày 16/10 âm lịch hàng năm là ngày tổ chức lễ hội này. Những người tham gia vào kéo chày thường là người giỏi về võ công, khỏe và phải luyện tập rất công phu, đồng thời phải biết niệm thần chú để cho chiếc chày được nâng lên khỏi mặt đất mặc dù rất nhiều thanh niên kéo chày xuống bằng mọi cách cũng không thể kéo được. Nét đặc sắc nhất là sử dụng thần chú để cho chiếc chày nâng lên đã thu hút mọi ánh nhìn cũng như sự ngạc nhiên của du khách. Để chuẩn bị cho lễ hội kéo chày, thường là trước đó 2, 3 ngày, người thầy – người cầm chịch dùng một chiếc chày được làm bằng một đầu gỗ hoặc vầu, có đường kính khoảng 10cm, dài 2,5 - 3cm, cầm tay và xoay đi xoay lại mấy vòng rồi niệm thần chú. Ngay sau khi thầy niệm thần chú thì có hai thanh niên người Pà Thẻn trai tráng, khoẻ mạnh ôm lấy chày ở tư thế đối ngược nhau. Hai người thanh niên có nhiệm vụ xoay chày để rồi người thầy đọc thần chú, chỉ một lúc sau khi thầy đọc chiếc chày tự khắc nhấc lên và tự xoay đến khi có người bịt tay vào đầu trên hoặc đầu dưới của chiếc chày thì chúng mới chạm đất và lễ kéo chày kết thúc. Lễ hội kéo chày không chỉ là buổi để người dân tộc Pà Thẻn nghỉ ngơi sau vụ mùa thu hoạch mà chúng còn là cơ hội để họ cúng thần linh, cầu cho mưa thuận gió hoà, vụ mùa tốt tươi cho cây cối sinh sôi phát triển, giúp cho đời sống của họ thuận lợi và ổn định hơn. Khi tham gia lễ hội kéo chày, các chàng trai Pà Thẻn ai cũng diện áo mới, mặc quần chân què, trang trí thêm hai chiếc khăn vắt chéo qua ngực và dùng thắt lưng màu trắng. Các cô gái Pà Thẻn lại nổi bật hơn trong bộ trang phục màu đỏ tươi, một bộ nữ phục của các cô gái gồm khăn, áo, thắt lưng, váy, tạp dề. Màu chủ đạo trên trang phục của các cô gái Pà Thẻn là màu đỏ, nhưng có phối màu với các màu sáng khác như màu trắng bằng cách ghép vải hoặc dệt thành đường kẻ sọc. Những trang phục mang đậm sắc màu của dân tộc Pà Thẻn và đều do chính tay những người phụ nữ may dệt được. Lễ hội Kéo Chày của người dân tộc Pà Thẻn là một trong các lễ hội ở Hà Giang mang tính chất cộng đồng cao, dịp để tất cả mọi người dân trong bản vui đùa, thư giãn sau mỗi vụ mùa bội thu cùng lúc cầu mong thần linh ban cho dân mình ấm no, mùa sau mưa gió thuận hòa. Lễ hộc độc đáo thu hút du khách tới tham quan bởi nét văn hóa đặc trưng cũng như tôn vinh sức khỏe dẻo dai của thanh niên, trang phục truyền độc đáo của các cô gái cũng như các món ẩm thực đặc sắc./. Khám phá những lễ hội độc đáo của dân tộc Pà Thẻn  Thích Hà Giang - mảnh đất địa đầu cực Bắc của Tổ quốc hội tụ 22 dân tộc anh em cùng chung sống với sự đa dạng về văn hóa. Đến với Hà Giang những ngày trung tuần của tháng 10 Âm lịch, du khách sẽ được thưởng thức, đắm mình cùng lễ hội "kéo chày" - một lễ hội độc đáo, nguyên sơ và huyền bí của dân tộc Pà Thẻn. Dân tộc Pà Thẻn ở Hà Giang hiện có 5.975 người sống tập trung ở các huyện Quang Bình, Bắc Quang, Xín Mần và Hoàng Su Phì. Khác với dân tộc Mông thường sinh sống ở trên các triền núi cao, dân tộc Pà Thẻn lại thường sinh sống, cư trú ở vùng tương đối thấp. Những năm 90 trở về trước, các hoạt động kinh tế của người Pả Thẻn chủ yếu mang tính tự cung tự cấp, nguồn thu chính từ nông nghiệp nương rẫy, họ thường du canh du cư. Được sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, những năm gần đây, dân tộc Pà Thẻn bắt đầu định cư ổn định cuộc sống. Rừng núi bạt ngàn, đất đai màu mỡ là điều kiện tự nhiên thuận lợi. Lễ hội "kéo chày" Sau những ngày thu hoạch xong vụ lúa mùa, bà con dân tộc Pà Thẻn chọn ngày tốt, thường là ngày 16/10 Âm lịch hàng năm là ngày tổ chức lễ hội "kéo chày". Theo các già làng dân tộc Pà Thẻn ở xã Tân Bắc (huyện Quang Bình), người thầy cầm chịch ở lễ hội "kéo chày" rất quan trọng. Người thầy phải là người giỏi về võ công, khỏe và phải luyện tập rất công phu, đồng thời phải biết niệm thần chú để cho chiếc chày được nâng lên khỏi mặt đất mặc dù rất nhiều thanh niên kéo chày xuống bằng mọi cách cũng không thể kéo được. Múa hát trước Lễ hội của các cô gái Pà Thẻn - Ảnh: Thu Loan. Trước khi vào buổi lễ "kéo chày" người thầy dùng một chiếc chày được làm bằng một đoạn gỗ hoặc vầu, có đường kính khoảng 10cm, dài từ 2,5-3m. Sau đó, thầy cầm tay vào chiếc chày, xoay đi xoay lại mấy vòng và niệm thần chú. Cùng đó, hai thanh niên người Pà Thẻn trai tráng, khỏe mạnh ôm chặt chày ở tư thế đối ngược nhau. Vừa xoay chày, người thầy vừa đọc thần chú, sau đó như có một phép thuật mà không ai có thể diễn tả nổi, chiếc chày khắc tự xoay và nâng lên khỏi mặt đất, mặc dù hai thanh niên ra sức kéo xuống cũng không thể kéo được. Lúc này hàng chục thanh niên trai tráng trong bản cùng nhau kéo chày xuống nhưng cũng không kéo nổi, chỉ khi nào có người bịt tay vào đầu trên hoặc dưới của chiếc chày thì chiếc chày mới chạm đất, khi đó lễ kéo chày kết thúc. Ở lễ hội "kéo chày", những chàng trai Pà Thẻn nào tham gia luôn nhận được sự tin yêu, thán phục và ngưỡng mộ của du khách nói chung và các cô gái Pà Thẻn nói riêng. Với dân tộc Pà Thẻn, lễ hội "kéo chày" là một tục lệ mang tính chất cộng đồng, là dịp để mọi người cùng nhau vui vẻ, thư giãn sau một ngày mùa bội thu. Qua lễ hội họ cầu mong các thần linh phù hộ mưa thuận gió hòa, cho dân bản được mùa, đời đời no ấm. Trong lễ hội "kéo chày", các chàng trai Pà Thẻn ai cũng diện áo mới, mặc quần chân què, trang trí thêm hai chiếc khăn vắt chéo qua ngực và dùng thắt lưng màu trắng. Các cô gái Pà Thẻn lại nổi bật hơn trong bộ trang phục màu đỏ tươi, một bộ nữ phục của các cô gái gồm khăn, áo, thắt lưng, váy, tạp dề. Màu chủ đạo trên trang phục của các cô gái Pà Thẻn là màu đỏ, nhưng có phối màu với các màu sáng khác như màu trắng bằng cách ghép vải hoặc dệt thành đường kẻ sọc. Nếu chú ý một chút, trong trang phục của các cô gái Pà Thẻn, du khách sẽ thấy cách cắt may và trang trí áo không giống với bất cứ một kiểu áo nào của dân tộc khác. Với một hình thức trang trí của áo, kết hợp với những đường thêu và ghép vải khéo léo đã tạo nên cho các cô gái Pà Thẻn một sự độc đáo riêng có. Đến với lễ hội, các cô gái Pà Thẻn không chỉ xúng xính đẹp hơn trong bộ quần áo mới mà họ còn đẹp hơn khi đeo các trang sức bằng bạc gồm vòng cổ, vòng tay và hoa tai. Lễ hội "nhảy lửa" Mỗi du khách đến với các làng bản của người Pà Thẻn, Hà Giang trong những ngày này không chỉ được chứng kiến lễ hội "kéo chày" mà còn được xem lễ hội nhảy lửa, xem các hội thi gói bánh dài, bánh xường, bánh ốc; được thưởng thức những món ăn truyền thống của dân tộc Pà Thèn. Gìn giữ nguyên vẹn nét văn hóa độc đáo của dân tộc trong cuộc sống của người Pà Thẻn ở Hà Giang nói chung và lễ hội "kéo chày" nói riêng là một điều rất đáng trân trọng. Với tín ngưỡng tâm linh, lễ hội "kéo chày" truyền thống của dân tộc Pà Thẻn là kho tàng văn hóa hết sức phong phú và độc đáo, chứa đựng những giá trị văn hóa tinh thần đậm nét nhân văn. Với kho tàng văn hóa nghệ thuật dân gian và tri thức địa phương của dân tộc Pà Thẻn ở Hà Giang đã góp phần bảo tồn nền văn hóa Pà Thẻn trong nền văn hóa các dân tộc Việt Nam phong phú, tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.o Phuongnamplus