Thứ Sáu, 18 tháng 5, 2012

Mộ hoang và án tham nhũng chấn động lịch sử


Gần hai thế kỷ trước, triều Minh Mạng rúng động với vụ án tham nhũng của viên quan đại thần Huỳnh (Hoàng) Công Lý. Đương chức phó tổng trấn Gia Định, Lý đã bòn rút tiền bạc dân binh.
Các nhà khảo cổ và công nhân tiến hành khai quật ngôi mộ cổ của Huỳnh Công Lý - Ảnh tư liệu của Tuổi trẻ
Các nhà khảo cổ và công nhân tiến hành khai quật ngôi mộ cổ của Huỳnh Công Lý - Ảnh tư liệu của Tuổi trẻ
Khi điều tra, ông còn lòi thêm tội lộng quyền, tham nhũng ngay tại kinh thành. Đặc biệt, vụ án tham nhũng này còn gây rúng động hơn bởi chính bản án xử tử nghiêm minh mà triều đình Minh Mạng đã “quân pháp bất vị thân” cho một đại thần nhiều công trạng và đang là bố vợ của chính nhà vua.

Tuy nhiên khi Lê Văn Duyệt mất, bị truy xét công tội, phải xích mồ, cũng xuất hiện dư luận xét lại vụ án Huỳnh Công Lý. Phải chăng ông đã nặng tay xử trảm vị phó của mình với nghi án “dám lăng nhăng với thê thiếp Lê Văn Duyệt”. Sự thật vụ trọng án tham nhũng chấn động lịch sử này thế nào? Và bí ẩn dưới ngôi mộ cổ hoang phế giữa Sài Gòn đã góp phần giải mật điều gì?

Lần tìm dấu tích
“Từ hồi còn học lịch sử, tôi đã đặc biệt quan tâm vụ án phó tổng trấn Gia Định Huỳnh Công Lý. Đó là trọng án tham nhũng mà tổ tiên đã công tâm minh xử để con cháu đời sau phải suy ngẫm, ghi nhớ.

Là võ tướng, Lý từng có công đánh giặc biên viễn cũng như chỉ huy đào thành công con kênh quan trọng bậc nhất ở Sài Gòn, nhưng quan trọng hơn cả Lý chính là bố vợ của vua Minh Mạng.

Ấy vậy mà khi phạm tội Lý vẫn bị nghị xử công khai. Rồi sau khi bị Lê Văn Duyệt chém đầu, Lý vẫn bị Minh Mạng nhiều lần nhắc lại tội lỗi như là bài học răn dạy cho chính hoàng thân quốc thích của mình” - đã qua tuổi 80, nhà khảo cổ Đỗ Đình Truật vẫn nặng nhớ chi tiết vụ án tham nhũng lịch sử mà ông đã nhiều năm đau đáu nghiên cứu, giải mật.

Trong cuốn Sài Gòn năm xưa, Vương Hồng Sển cũng viết lại rằng: “Gần Tam Tông miếu, mấy năm về trước còn thấy một ngôi mộ xây ô dước to lớn, vì chồm ra lộ cái quá nhiều nên bị cải táng. Hỏi ra đó là mả Huỳnh Công Lý.

Công Lý là quan to có con gái hầu đức Minh Mạng, được vua sủng ái nên cậy thế ỷ thần. Theo cụ Trương Vĩnh Ký chép lại, Lê tả quân mắc ra chầu vua ngoài Huế, Công Lý ở lại Sài Gòn có làm nhiều điều ngang dọc và dường như có xúc phạm đến một cô hầu của tả quân. Khi về quan lớn thượng hay được cả giận bèn tâu tự sự lên vua Minh Mạng.

Ông vua này có ý binh vực cha vợ nên hạ chỉ giải Công Lý ra kinh đặng dễ bề tha tội. Tả quân biết trước, sẵn có trong tay thượng phương bảo kiếm được quyền “tiền trảm hậu tấu”, bèn chém đầu Huỳnh Công Lý, sai quân đóng thùng ướp muối, gửi thủ cấp về kinh, trên nắp thùng viết mấy chữ: “Phụng thừa thánh chỉ, xử trảm tội nhân”.

Minh Mạng thấy sự đã rồi, trong lòng căm giận, nhưng không làm gì được Lê Công. Sau Bố chánh Bạch Xuân Nguyên đem chuyện này ra kết tội khi quân cho Lê Công và vu thêm nhiều tội lớn nữa...”.

Khoan chưa bàn đến nghi án Lê Văn Duyệt nhập nhằng chuyện công, chuyện riêng để xử chết Huỳnh Công Lý mà Vương Hồng Sển ghi lại từ tài liệu của Trương Vĩnh Ký, nhưng chính cuốn Sài Gòn năm xưa đã khẳng định viên quan tham này được chôn cất ngay tại pháp trường Sài Gòn. Thậm chí, mộ Huỳnh Công Lý còn rất to lớn, ở ngay khu vực sau này là chợ Vườn Chuối và cư xá Đô Thành.

Là người học sử và làm khảo cổ, ông Truật đã lần từ những manh mối này. Ông có niềm tin rằng chính những trang sử đất của kết quả khảo cổ sẽ góp phần quan trọng làm sáng tỏ sự thật lịch sử đã được thư tịch, chính sử và chuyện người đời sau kể lại. Ngay sau năm 1975, từ miền Bắc vào TP.HCM, ông Truật đã lần tìm dấu vết ngôi mộ tội nhân tham nhũng Huỳnh Công Lý.

Chắp nối lại các tài liệu, ông Truật tin Vương Hồng Sển ghi địa điểm chôn cất Lý là chính xác, đó chính là khu mả hầu không xa mấy khu “mả ngụy”, mà sau này đã chôn vùi hàng ngàn binh tướng cùng thân nhân già trẻ của “phiến quân” Lê Văn Khôi khi thua trận bị triều Nguyễn xử trảm tập thể dã man.

Tuy nhiên, có một điều ông Truật chưa tin lắm đó là chi tiết Vương Hồng Sển ghi mộ của Huỳnh Công Lý được cải táng. Nếu đã cải táng thì cải táng ở đâu? Tại sao không có tài liệu nào ghi lại điều này?

Hơn nữa, việc khai mở một ngôi mộ bề thế bằng hợp chất ô dước kiên cố ngày xưa không hề đơn giản. Đặc biệt, đã nói là cải táng mà tại sao một phần mộ vẫn còn nằm ngay chỗ cũ?

Dưới nấm mộ hoang

Suốt mấy năm, nhà khảo cổ Đỗ Đình Truật cố gắng khai quật phần mộ còn lại này để làm sáng tỏ sự thật nhưng chưa có điều kiện thích hợp. Bất ngờ đến khoảng cuối thập niên 1970, việc chỉnh trang đô thị đã cho phép ông cùng các đồng nghiệp như phó giáo sư khảo cổ Lê Xuân Diệm, giáo sư bác sĩ Nguyễn Quang Quyền tiến hành khai quật, làm sáng tỏ sự thật lịch sử dưới nấm mộ cổ đã hoang vỡ.

“Lúc ấy chưa nhiều phương tiện cơ giới phá công trình kiên cố như giờ. Nhưng nếu sẵn, chúng tôi cũng không sử dụng vì tác động cơ học quá mạnh có thể ảnh hưởng đến những gì còn lại trong quan tài” - ông Truật nhớ ngoài đội khảo cổ, đã phải thuê thêm công nhân xây dựng khỏe mạnh sử dụng đục thép cẩn thận phá từng mảnh nhỏ phần quách nấm mộ.

Đó là hợp chất ô dước mà người Việt xưa thường hay sử dụng để xây dựng các công trình kiên cố, kể cả lăng mộ. Nó được làm từ những thành phần chính như vôi, cát, mật, than gỗ quý, kể cả các vỏ sò biển giã nhuyễn.

Khi các thành phần này được trộn lẫn với nhau theo đúng công thức tốt sẽ tạo thành một hợp chất kết dính như bêtông. Nhưng hợp chất còn tốt hơn cả bêtông vì nó có độ dẻo dai, bền bỉ, ít bị nứt vỡ như bêtông đến lúc lão hóa.

Quan tài được bao bọc bởi lớp quách hợp chất này thường chống được sự xâm thực của nước, không khí, vi khuẩn phá hoại. Chính vì vậy, nhiều xác ướp đã được phát hiện ở VN đều có sự bảo vệ bởi lớp quách này.

Đục ròng rã suốt nhiều ngày liền, cuối cùng quan tài mới lộ thiên. Đội khảo cổ rất vui mừng khi thấy quan tài làm bằng gỗ trai vẫn còn nguyên vẹn, kể cả phần hoa văn bên ngoài cũng còn thấy rõ. Như vậy lần đập phá mộ để làm đường trước đây đã không phạm đến quan tài. Và chỉ khi quan tài còn tốt, các nhà khảo cổ mới hi vọng có thể tìm thấy sự thật bên trong.

Ông Truật nhớ đó là một quan tài làm bằng gỗ trai dày gần cả 0,1m, có màu đen thâm và rất nặng, được chôn sâu 3m dưới mặt đất, đầu quay về hướng tây nam. Đội khảo cổ đã phải mất gần cả buổi sáng mới khéo léo đưa được chiếc quan tài nguyên vẹn lên mặt đất. Thời tiết và điều kiện lúc đó không cho phép họ tìm hiểu bên trong quan tài ngay tại hiện trường, nên quan tài được chuyển ngay về bệnh viện để nghiên cứu.

Đến lúc này nhóm khảo cổ mới chỉ có một số cơ sở tạm tin một phần rằng đó là mộ Huỳnh Công Lý. Và sự thật bí ẩn gì đang chôn giấu trong chiếc quan tài cổ thâm đen?

Sự thật trong quan tài cổ và án tham nhũng chấn động

Dòng chảy thời gian với biết bao biến động thời cuộc đầy máu, nước mắt và chiến tranh đã trôi qua kể từ khi Huỳnh Công Lý bị xử trảm vào năm Minh Mạng thứ hai (1821).

Nhưng sự thật vụ án tham nhũng chấn động triều Nguyễn của phó tổng trấn Gia Định, bố vợ vua Minh Mạng, vẫn chưa thể xóa nhòa dấu vết. Nhà khảo cổ Đỗ Đình Truật nhớ lại rất hồi hộp khi mở nắp quan tài thâm đen. Sự thật lịch sử gì sẽ phơi bày sau gần hai thế kỷ?
Các bác sĩ và nhà khảo cổ đang làm rõ bí ẩn bên trong chiếc quan tài - Ảnh tư liệu của Đỗ Đình Truật
Các bác sĩ và nhà khảo cổ đang làm rõ bí ẩn bên trong chiếc quan tài - Ảnh tư liệu của Đỗ Đình Truật

Chiếc thủ cấp và nhát chém

“Hôm ấy Sài Gòn mưa tầm tã. May mà chiếc quan tài đã kịp đưa về bệnh viện. Bên khảo cổ học có tôi và phó giáo sư Lê Xuân Diệm, phía bác sĩ có giáo sư Nguyễn Quang Quyền, ông rất giỏi về giải phẫu cơ thể học và kinh nghiệm trên xác ướp khảo cổ” - ông Truật nhớ khi nắp quan tài bật ra.

Họ ngỡ ngàng với đồ tùy táng đơn sơ, ngược lại với bề ngoài nấm mộ khá lớn trong cư xá Đô Thành. Phủ bên trên và dưới thi hài chỉ có hai lớp chiếu cói mỏng, một cái quạt, không có bất cứ châu báu, tiền bạc gì. Còn quần áo mặc theo chỉ vài lớp, rất khác với táng thức “gửi đồ cho người chết về suối vàng sử dụng” mà nhiều trường hợp ông Truật phải bóc hơn 30 lớp áo quần mới chạm đến thi hài.

Nhưng điều làm các nhà khảo cổ ngỡ ngàng nhất là không tìm thấy giấy tờ hay tài liệu, thẻ bài ghi thân phận người chết. Theo ông Truật, điều này rất lạ so với các mộ táng ông từng khảo cổ dù còn nguyên vẹn hay mục nát cũng đều có vết tích thân phận người quá cố. Xác ướp ở Xóm Cải, quận 5, tên người chết được định danh Nguyễn Thị Hiệu ghi trong tờ giấy đặt trên ngực. Với xác ướp ở Vụ Bản, Nam Định, người ta còn tìm thấy tấm minh tinh chôn theo có ghi Đặng thượng y phu nhân Phạm Thị Nguyên Chân...

Trước thực tế không thể định danh hài cốt trong quan tài này, các nhà khảo cổ lúc ấy đã phân tích một biến cố nào đó đã xảy ra và cái chết không bình thường nên người chết được an táng một cách lặng lẽ, buồn tủi như thế!

Tuy nhiên, mấu chốt để xác định hài cốt Huỳnh Công Lý chính là bộ xương trong quan tài. Ngay hiện trạng chỉ còn bộ xương trong quan tài nguyên vẹn và vỏ quách hợp chất đồ sộ cũng làm nhà khảo cổ suy nghĩ. Với táng thức trong quan ngoài quách bằng gỗ quý và hợp chất bền chắc, họ đã tìm thấy nhiều thi hài còn nguyên vẹn như xác ướp. Vậy tại sao trong này lại chỉ còn bộ xương?

Ông Truật lật lại sử liệu: sau khi xử trảm Huỳnh Công Lý, tổng trấn Lê Văn Duyệt cho đem thủ cấp về trình tội với vua Minh Mạng. Sau đó, thủ cấp này được hoàn lại cơ thể để an táng. Như vậy, nó được đưa đi, đưa về mất nhiều thời gian nên thi hài phải quàn lâu hoặc chôn tạm để chờ thủ cấp. Chính thời gian khá dài đó làm thi hài không được bảo vệ trong lớp quách hợp chất nên đã bị phân hủy.

Bộ xương được chôn đầu theo hướng tây nam, xương thân nằm ngửa nhưng hộp sọ lật mặt về phía trái. Chính giáo sư bác sĩ Nguyễn Quang Quyền kiểm tra xương cổ, tìm thấy một vết cắt ngang qua như bị đao chém đầu. Nhà khảo cổ Đỗ Đình Truật còn phát hiện vết máu trên cổ áo trong quan tài.

Chắp nối lại các sử liệu ghi chép Huỳnh Công Lý sau khi bị xử trảm được chôn cất ngay tại Sài Gòn, đặc biệt là các sử liệu định vị mộ quan tham này, các nhà khảo cổ đi đến kết luận họ đã tìm thấy nấm mộ và xương cốt Huỳnh Công Lý.
Hài cốt tìm thấy trong quan tài - Ảnh tư liệu của Đỗ Đình Truật
Hài cốt tìm thấy trong quan tài - Ảnh tư liệu của Đỗ Đình Truật
Phía sau bản án

Sự thật bên trong mộ cổ là vậy, nhưng nghi án lạm quyền “tiền trảm hậu tấu” của Lê Văn Duyệt vẫn còn phải làm sáng tỏ. Đặc biệt, khi Lê Văn Duyệt qua đời, bị truy tội, nhiều người đã gán ông lồng ân oán riêng tư vào chuyện công để chém đầu Huỳnh Công Lý.

Trong quá trình tìm tư liệu, người viết đã tiếp cận một hồi ký đặc biệt của người nước ngoài đánh giá khách quan Huỳnh Công Lý. Đó là hồi ký Chuyến đi đến Nam Hà của trung úy thuyền trưởng John White, người Mỹ đầu tiên đến Sài Gòn năm 1819 trên chiếc thuyền Franklin. Là nhân chứng nước ngoài hai năm 1819-1820 ở thành phố mới này, John White ghi lại hồi ký rất nhiều khó khăn, nhũng nhiễu phải đối mặt. Đây chính là giai đoạn Lê Văn Duyệt về kinh thành, giao nhiệm vụ cho phó tổng trấn Huỳnh Công Lý.

Lần đầu gặp Huỳnh Công Lý, John White không mấy thiện cảm để ghi lại hồi ký rằng: “Vị phó tổng trấn ngồi xếp chân hai bên kiểu người Á, vuốt râu trắng lưa thưa. Ông là một người già ốm, nhăn nheo, rất thận trọng, điệu bộ, mặc dù có nở nụ cười nhưng không đáng tin cậy, không cho ta thấy một điều gì công chính và thành thật”.

Về sau gặp Lê Văn Duyệt từ Huế trở về, nếu như John White ca ngợi đức hạnh, tầm nhìn viên tổng trấn này bao nhiêu thì lại khinh thường Huỳnh Công Lý bấy nhiêu. Thậm chí thuyền trưởng người Mỹ còn kể chính viên phó quan này thông đồng với những kẻ bất chính gây khó khăn cho ông ta.

Một đoạn hồi ký John White còn kể Huỳnh Công Lý lên thăm tàu Franklin, trơ trẽn “mượn” khẩu súng săn hai nòng quý giá mà John White biết rằng mình sẽ vĩnh viễn mất nó.

Đặc biệt, tội trạng và bản án Huỳnh Công Lý cũng được các chính sử Đại Nam thực lục, Quốc sử triều toát yếu, Ngự chế văn vua Minh Mạng... khẳng định.

Đại Nam thực lục chép rõ năm 1820, Huỳnh Công Lý bị dân binh Gia Định tố cáo tham nhũng hơn ba vạn quan tiền, khi điều tra còn lòi tội bắt binh sĩ xây dựng nhà riêng, cơ sở buôn ngói ở bờ sông Hương. Vua Minh Mạng đã than giận: “Trẫm nuôi dân như con, thực không kể phí tổn. Nhưng bọn quan lại tham lam giảo quyệt chứa đầy túi riêng... Gần đây Hoàng (Huỳnh) Công Lý làm phó tổng trấn Gia Định không bao lâu mà bóc lột của dân đến trên ba vạn. Nếu các viên mục thú đều như y cả thì dân ta còn cậy vào đâu...”.

Cũng chính vua Minh Mạng minh xét án tham nhũng cần phải nhân chứng mà họ đều ở Gia Định, không dễ ra Huế, nên cử quan Bộ Hình Nguyễn Đình Thinh vào Gia Định tra xét. Sau đó vua Minh Mạng không những định án chết của Huỳnh Công Lý mà còn đuổi con gái ông ta là Huệ Phi trong cung ra làm thường dân.

Đặc biệt, trong Ngự văn chế sơ tập, vua Minh Mạng đã khẳng định “quân pháp bất vị thân” với đình thần: “Từ nay bất kể quân lính trong ngoài, gặp các viên quan biền tham lam ngược đãi như vậy mà phải chỗ quyền thế không nói ra được thì cho phép tâu trình, trẫm sẽ tìm ra căn nguyên để trị tội kẻ tham nhũng”.

Vụ án tham nhũng và sự đền tội của quan tham Huỳnh Công Lý từ gần hai trăm năm trước vẫn còn vẳng đến mai sau...


Theo Tuổi trẻ

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét