Lễ hội cầu mùa và vũ điệu Tắc Xình của dân tộc Sán Chay

Tắc xình là điệu dân vũ dân gian độc đáo được đồng bào dân tộc Sán Chay sử dụng trong các dịp lễ hội, đặc biệt là lễ hội Cầu Mùa. Lễ hội thường được tổ chức vào ngày mùng 2/2 âm lịch hàng năm.

Sau khi dân làng chuẩn bị lễ vật xong xuôi, già làng với bộ áo lễ màu đen, đội khăn vấn, chân đi guốc mộc bắt đầu cúi lạy, cầu khấn và hành lễ cầu xin cho mưa thuận gió hoà, mùa màng bội thu, muôn loài được sinh sôi nảy nở, cuộc sống an lành, ấm no, hạnh phúc.

Khi tiếng trống đình được đánh liên tục thì già làng xin âm dương, khi xin được âm dương cũng là lúc hồi trống kết thúc báo hiệu điệu vũ Tắc xình để tưởng nhớ tổ tiên, cầu nối tâm linh giữa đất trời và lòng người, cõi sống và cõi chết, thế hệ trước và thế hệ sau chuẩn bị bắt đầu...

Khi tiếng trống được đánh liên tục là lúc chủ lễ xin âm dương.

Lễ làng được chấp thuận cũng là lúc hồi trống dứt, kết thúc phần lễ.

Múa Tắc xình có chín điệu cơ bản gồm: Thăm đường, lập làng, bắt quyết, mài dao, phát nương dọn rẫy, tra mố, hái lượm, mừng mùa vụ và chim câu. Âm nhạc cho điệu múa vang lên với tiết tấu đơn giản, nguyên sơ, không pha tạp các tiết tấu âm nhạc hiện đại. Chỉ với tiếng nhạc “tắc, xình” phát ra từ những nhạc cụ thô sơ từ tre, nứa...và những động tác múa như điệu đánh mài dao, phát nương, dọn rẫy, tra mố, hái lượm...

Điệu múa Tắc Xình trong lễ hội cầu mùa không chỉ thể hiện ước nguyện của con người, cầu thời tiết thuận lợi, muôn loài sinh sôi, lúa ngô được mùa mà còn là vũ điệu thể hiện ước vọng hòa bình và mong muốn của con người về sự đoàn kết cộng đồng các dân tộc Việt Nam. Thể hiện đạo lý tưởng nhớ tổ tiên, là cầu nối tâm linh giữa đất trời và lòng người, cõi sống và cõi chết, thế hệ trước và thế hệ sau, thắp lên niềm tin, khát vọng chinh phục thiên nhiên của người dân lao động. Tất cả tổng hòa và tạo nên nét đặc sắc riêng chỉ có của vũ điệu này.

Ngày 16/10/2014, “Múa Tắc xình của người Sán Chay” đã chính thức được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia theo quyết định số 2684/QĐ-BVHTTD của Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch. Trước đó, năm 2013, trong Liên hoan Dân ca - Dân vũ Việt Nam, vũ điệu "Múa Tắc xình" của huyện Phú Lương đã giành giải A toàn quốc.

Khánh Vân (Langvietonline.vn)