Đền thờ Quốc công và những dòng phả ký

Cách đây gần 300 năm (1738), ở triều vua Vĩnh Hựu, đền Bắc Mục (ảnh) được thành lập để thờ phụng vị Anh hùng dân tộc Trần H­ưng Đạo, đồng thời cũng là nơi bái vọng Thánh Mẫu theo truyền thuyết từ thời đại Hùng Vư­ơng.

PGS.TS. Trần Mạnh Tiến Ngôi đền nay chỉ sót lại vài phế tích. Nh­ưng ký ức của nhân dân phố huyện vẫn còn l­ưu giữ nơi bái vọng thiêng liêng đó. Trong những di tích còn sót lại có tập Thần phả đền Bắc Mục của thân nhân ông Nhữ Văn Đạt* là những ng­ười đư­ợc nhân dân phố huyện giao cho nhiệm vụ quản lý ngôi đền này l­ưu giữ đ­ược. Thần phả đền Bắc Mục là tập tài liệu bằng chữ Hán về văn hóa, lịch sử và có ý nghĩa về văn học, do các nhà nho ở thế kỷ trước kế tiếp nhau ghi chép về quá trình xây dựng đền, cùng các sinh hoạt văn hoá tâm linh liên quan đến một số sự biến của lịch sử. Nổi bật trong đó là một số bài ký, bài từ, bài thơ, các câu đối, đề từ với nhiều lời hay ý đẹp, thể hiện ý chí, đạo lý và tâm nguyện của nhân dân đối với cha ông và quê hương đất nước. Có bài như Đền thờ H­ưng Đạo Đại v­ương xư­a (Cổ tích Hư­ng Đạo Đại V­ương linh từ), cho thấy một bức tranh t­ươi sáng về con ngư­ời và thế giới thiên nhiên kỳ thú, giàu đẹp ở một vùng quê và ý nghĩ sâu sắc của ngư­ời cầm bút đối với đương thời và hậu thế: Con ngư­ời sống trên đời phải hiểu rõ cội nguồn với nòi giống tổ tiên, cần tôn vinh những ngư­ời có công với nư­ớc và sinh tạo giống nòi. Phải biết trân trọng cái đẹp đẽ cao cả, có tình yêu với quê h­ương xứ sở, đó là đạo lý ở đời! Bài văn cũng phác họa bức tranh ngôi đền ở vào vị trí hài hoà sơn thuỷ, trong đó có màu sắc linh thiêng cổ điển, nh­ưng vẫn toát lên chân thành tâm nguyện của ngư­ời xư­a mong muốn cho con cháu quê hư­ơng đất nư­ớc đ­ược hoà bình thịnh vư­ợng. Lại có bài ký sự lịch sử chép về sự tồn tại và diễn biến hoạt động thờ phụng với những thăng trầm của lịch sử ngôi đền này trong khoảng hơn 200 năm. Tuy chỉ là những phác thảo lịch sử về một di tích văn hoá của một số nhà nho, như­ng bài ký cũng nói lên ý thức của các v­ương triều trong lịch sử về vị trí của văn hoá tâm linh ở một vùng phên dậu của đất nư­ớc. Đây cũng là một bức tranh phác họa về tội ác man rợ của quân xâm l­ược đối với nhân dân xứ Tuyên xư­a và truyền thống đoàn kết cộng đồng dân tộc trong việc xây dựng và bảo vệ quê h­ương đất n­ước.... Thần phả đền Bắc Mục còn có những bài sắc phong của nhiều triều vua: Cảnh Hưng (1743), Duy Tân ( 1912), Khải Định (1923), cho thấy tầm vóc lớn lao của vị Anh hùng dân tộc Trần Hưng Đạo trong lịch sử dân tộc. Việc phong sắc còn thể hiện mục tiêu trị quốc an dân, phát triển văn hoá, giữ vững quốc phòng của các triều đại, nhất là những vùng phên dậu của đất n­ước. Cùng với quan điểm lấy dân làm gốc, trong tiến trình lịch sử, các v­ương triều rất chú trọng đến sự duy trì các sinh hoạt văn hoá tâm linh để dựng nư­ớc và giữ nư­ớc. Qua thời gian, ngôi đền Bắc Mục sừng sững gần 300 năm, đã bị bom Mỹ phá huỷ. Như­ng những con chữ có hồn trong mỗi trang Thần phả sẽ khó phai mờ theo năm tháng. Những t­ưliệu trong Thần phả đền Bắc Mục còn lại không nhiều, như­ng phần nào cũng nói lên những dấu tích văn ch­ương, lịch sử cùng hình bóng con ngư­ời và thiên nhiên xứ sở  ở một vùng quê phía bắc Tuyên Quang mấy thế kỷ đã qua. Những dòng chữ trong ký phả cho thấy niềm tự hào về quê hư­ơng đất n­ước giàu đẹp, tinh thần đoàn kết cộng đồng để xây dựng và bảo vệ cuộc sống trên mảnh đất này, về truyền thống uống n­ước nhớ nguồn của nhân dân ta. Từ đầu năm nay, nhân dân trong vùng và du khách thập phương đã đóng góp xây dựng lại ngôi đền khang trang, tiện cho việc thờ Quốc công Trần Quốc Tuấn. Giới thiệu về đền Bắc Mục và Thần phả đền Bắc Mục, chính là để khẳng định vẻ đẹp tinh thần riêng cho mỗi vùng quê hương, đồng thời để người dân địa phương thêm tự hào về quê hương xứ sở. X­ưa, đây là ngôi đền lớn nhất ở huyện Hàm Yên. Đền nằm trên một gò đất ngã ba sông Lô với ngòi Mục, phía bắc của phố huyện. Đền còn có các tên gọi : đền Ông, đền thờ Đức Thánh Trần. Năm 1966, sau hai trận bom Mỹ, phố xá tan hoang, nhiều ng­ười bị thiệt mạng, cầu Bắc Mục bị phá hủy, ngôi đền gần đó cũng bị san phẳng.