Cách nay đúng 150 năm, vào tháng 12 năm 1861, chỉ trong vòng 1 tuần lễ, trên địa bàn tỉnh Long An ngày nay đã diễn ra 2 sự kiện “kinh thiên động địa” do các nghĩa sĩ làm nên: Đốt cháy chiến hạm L’Espérance tại vàm Nhựt Tảo và tiến công đồn Tây Dương ở Cần Giuộc.
Nguồn : laodong.com.vn
Hai sự kiện ấy đã được các nhà thơ đương thời ghi lại bằng những áng thơ bất hủ “Hỏa hồng Nhựt Tảo oanh thiên địa - Kiếm bạt Kiên Giang khấp quỷ thần” và “Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc”. Đúng 150 năm sau, các thế hệ cháu con đã chính thức tôn vinh công lao của cụ Nguyễn Trung Trực và các nghĩa sĩ.
Lại tỏa sáng “Hỏa hồng Nhựt Tảo”
Nhân kỷ niệm 150 năm (10.12.1861 – 10.12.2011) chiến thắng Vàm Nhựt Tảo (xã An Nhựt Tân, huyện Tân Trụ), tỉnh Long An quyết định lần đầu tiên tổ chức lễ kỷ niệm kết hợp hoạt động lễ hội trọng thể với nhiều nội dung phong phú. Phần hội với chương trình biểu diễn cải lương, hội trại “Về nguồn”, thi đấu các môn thể thao dân gian (đua xuồng, đẩy gậy, kéo co, bơi lội), trò chơi dân gian... trong 2 ngày ngay tại nơi diễn ra trận đánh năm xưa.
Lễ kỷ niệm gồm các tiết mục nghệ thuật chào mừng với chủ đề truyền thống cách mạng và hoạt cảnh “Hỏa hồng Nhựt Tảo”. Lễ hội lần đầu tiên này đã thu hút hàng chục ngàn người dân trong vùng và rất nhiều khách Trung ương, các tỉnh, thành phố trên cả nước. Trước đó 1 năm, khu di tích Vàm Nhựt Tảo rộng hơn 6ha đã được xây dựng hoàn chỉnh với tổng kinh phí hơn 50 tỉ đồng với các hạng mục chính: Nhà văn bia, đền tưởng niệm, nhà trưng bày, công viên cây xanh, bến thuyền, khu dịch vụ... Trước đó nữa, vào năm 1996, Vàm Nhựt Tảo đã được Bộ Văn hóa - Thông tin xếp hạng Di tích quốc gia.
 |
| Đền thờ Nguyễn Trung Trực trong khu di tích Vàm Nhựt Tảo. Ảnh: K.Q |
Chiến công đánh chìm tàu L’Espérance trên Vàm Nhựt Tảo gắn liền với tên tuổi vị anh hùng Nguyễn Trung Trực. Ông sinh năm 1838 tại Xóm Nghề, nay thuộc xã Thạnh Đức, huyện Bến Lức, tỉnh Long An. Xuất thân trong gia đình làm nghề chài lưới lại giỏi võ nghệ nên khi thực dân Pháp nổ súng tấn công thành Gia Định, ông đã tham gia vào đội nghĩa binh kháng chiến dưới quyền chỉ huy của Trương Định. Năm 1861, ông được phong chức Quyền Sung Quản Binh Đạo hoạt động chống Pháp trên địa bàn phủ Tân An. Sau khi theo dõi quy luật hoạt động, tìm hiểu việc canh phòng, bố trí hỏa lực của địch, Nguyễn Trung Trực đã tổ chức đánh tàu L’Espérance. Đây là một tiểu hạm hiện đại của Pháp đang hoành hành trên vùng sông nước Nam Bộ có trang bị một khẩu đại bác, khoảng 45 tên lính dưới sự chỉ huy của trung úy Parfait.
Sáng ngày 10.12.1861, sau khi bố trí lực lượng phục kích trên bờ và dụ một bộ phận địch rời khỏi tàu, Nguyễn Trung Trực đã cùng 59 nghĩa quân lên 5 chiếc ghe giả làm ghe buôn lúa tiến sát tàu địch. Trong lúc trình giấy thông hành, ông đã bất ngờ giết tên lính Pháp rồi cùng nghĩa quân tấn công lính trên tàu L’Espérance. Không kịp trở tay, hầu hết lính trên tàu bị tiêu diệt, chỉ 5 tên chạy thoát. Nghĩa quân dùng dầu dừa đốt cháy tàu L’Espérance, nhấn chìm tàu xuống đáy sông sâu. Đây là trận đánh chìm tàu giặc đầu tiên từ khi Pháp nổ súng xâm lược nước ta năm 1858.
Nhớ cụ Đồ Chiểu
Sau trận đánh Vàm Nhựt Tảo 6 ngày, vào đêm 16.12.1861, nghĩa binh Cần Giuộc dưới sự chỉ huy của Đốc binh Là đã tiến công đồn Tây Dương (xã Trường Bình, huyện Cần Giuộc ngày nay). Những nghĩa sĩ vốn là nông dân tay lấm chân bùn, vì quá căm phẫn ách thống trị của giặc ngoại xâm, đã quả cảm quên mình tập kích đồn Tây Dương, tiêu diệt được nhiều binh lính lẫn tên tri huyện tay sai của giặc Pháp. Hơn 20 nghĩa binh đã ngã xuống, trở thành biểu tượng của lòng yêu nước, khí phách anh hùng của nhân dân ta trong những năm đầu chống thực dân Pháp xâm lược. Nhà thơ Nguyễn Đình Chiểu lúc ấy đang tá túc tại chùa Tôn Thạnh (xã Mỹ Lộc, Cần Giuộc) đã viết bài “Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc” đọc tại lễ truy điệu các nghĩa sĩ hi sinh trong trận đánh này.
 |
| Người dân Nhựt Tảo thờ cúng Nguyễn Trung Trực trong ngày kỷ niệm. |
Bài văn tế bi tráng có sức lan tỏa mạnh mẽ, vua Tự Đức ban ngay chỉ dụ phổ biến rộng rãi bài văn tế để khích lệ toàn dân quyết tâm đánh đuổi thực dân Pháp. Bài văn tế mở đầu: “Hỡi ơi! Súng giặc đất rền; lòng dân trời tỏ. Mười năm công vỡ ruộng, chưa ắt còn danh nổi như phao; một trận nghĩa đánh Tây, thân tuy mất tiếng vang như mõ”. Người dân Cần Giuộc tiếc thương những người nghĩa sĩ: “Đoái sông Cần Giuộc, cỏ cây mấy dặm sầu giăng; nhìn chợ Trường Bình, già trẻ hai hàng lụy nhỏ”. Cù đồ mù đã nhìn thấy sự hi sinh này sẽ trở thành bất tử: “Chùa Tôn Thạnh năm canh ưng đóng lạnh, tấm lòng son gửi lại bóng trăng rằm... Thác mà trả nước non rồi nợ, danh thơm đồn sáu tỉnh chúng đều khen; thác mà ưng đền miếu để thờ, tiếng ngay trải muôn đời ai cũng mộ...”.
Vậy là ý nguyện của cụ Đồ Chiểu từ 150 trước “Thác mà ưng đền miếu để thờ” dành cho các nghĩa sĩ Cần Giuộc cuối cùng rồi cũng thành hiện thực. Ngày 17.12, tỉnh Long An đã long trọng tổ chức lễ kỷ niệm 150 năm trận đánh đồn Tây Dương và khởi công xây dựng tượng đài nghĩa sĩ Cần Giuộc. Tượng đài do kiến trúc sư Phan Thị Gia Hương phác thảo tọa lạc tại trung tâm thị trấn Cần Giuộc trên diện tích 1.800m2. Công trình dự kiến hoàn thành trong thời gian 3 năm với kinh phí xây dựng khoảng 30 tỉ đồng. Ngay trong lễ khởi công, Ban Tổ chức đã tiếp nhận được số tiền ủng hộ gần 6 tỉ đồng cho xây dựng công trình.
Các công trình di tích những trận đánh Tây thời kỳ đầu đã và đang được tỉnh Long An xây dựng rất hoành tráng, chi phí rất lớn. Có thể đó cũng là cách để bù lại suốt 150 năm qua vì những hoàn cảnh khác nhau mà thế hệ đời sau đã không kịp thời tôn vinh công trạng của các bậc tiền nhân!
Kỳ Quan
Hỏa hồng Nhựt Tảo oanh thiên địa
Về huyện Tân Trụ (Long An) mà chưa đến thăm di tích lịch sử Vàm Nhựt Tảo - nơi ghi dấu chiến công hiển hách của vị anh hùng dân tộc Nguyễn Trung Trực thì quả là một thiếu sót…
Không có gì lý thú, xúc động cho bằng khi được tận mắt chứng kiến những mảnh gỗ, mảnh sắt còn sót lại của chiến hạm L’Espérance bị Nguyễn Trung Trực đánh chìm cách đây 151 năm - lần đầu tiên và duy nhất trong lịch sử chống Pháp của phong trào Cần Vương, quân ta tấn công và đánh chìm một chiến hạm của Pháp.
Tại đền thờ Nguyễn Trung Trực ở Vàm Nhựt Tảo (Long An) có nhiều bức tranh vẽ Trương Định, Nguyễn Trung Trực rất đẹp. Có điều, tranh vẽ chân dung Nguyễn Trung Trực “hơi bị… già” so với tuổi thực của ông. Bức tranh vẽ cảnh Nguyễn Trung Trực hiên ngang giữa pháp trường: chân đi trên chiếu hoa, đầu ngẩng nhìn trời (không thấy ghi tên họa sĩ). Chi tiết “chiếu hoa” ngờ rằng như tưởng tượng - chẳng qua vì tôn kính vị anh hùng này quá, họa sĩ mới vẽ như thế. Nhưng nhiều giai thoại cho rằng: vùng Tà Niên chuyên nghề dệt chiếu, ở đó cũng là căn cứ địa của Nguyễn Trung Trực, chính phó tướng Lâm Quang Ky là người dân vùng này, nên khi nghe Nguyễn Trung Trực bị giặc đem về Rạch Giá hành quyết, người dân Tà Niên (nay thuộc xã Vĩnh Hòa Hiệp, huyện Châu Thành - Kiên Giang) đã bất chấp địch trả thù, họ đem chiếu hoa trải suốt dọc đường người “vị quốc vong thân”.
 Mô hình tái hiện trận đánh - Ảnh: H.Đ.N |
Hỏa hồng Nhựt Tảo
Vàm Nhựt Tảo là nơi gặp nhau của sông Vàm Cỏ và rạch Nhựt Tảo, nay thuộc xã An Nhựt Tân, huyện Tân Trụ (Long An). Lúc Nguyễn Trung Trực chỉ huy trận đánh này thì ông mới 22 tuổi (ông sinh năm 1839) nhưng nhờ giỏi võ nghệ, can đảm từng lập nhiều chiến tích dưới trướng Bình Tây đại nguyên soái Trương Định, nên được điều về hoạt động chống Pháp trên địa bàn phủ Tân An.
Thời đó, mỗi chiếc tàu chiến của giặc Pháp là một “pháo đài di động” bất khả xâm phạm và chiếc tiểu hạm L’Espérance (Hy vọng) án ngữ ngay ngã ba sông Vàm Nhựt Tảo như một cái gai làm “xốn mắt” nghĩa quân và nhân dân trong vùng. Đó là một chiếc tiểu hạm bằng gỗ, có chỗ bọc đồng chạy bằng hơi nước, trang bị một đại bác và nhiều vũ khí đa năng, thuộc lớp tàu tối tân của hải quân Pháp thời ấy. Chỉ huy tàu là viên trung úy Parfait cùng 42 lính.
Những ngày đầu tháng 12.1861, Nguyễn Trung Trực đã lên một kế hoạch thông minh và táo bạo để nhổ “cái gai” này. Trước tiên, ông nhờ các hương chức làng Nhựt Tảo “cố vấn” cho đám lính Pháp đang phải chịu đựng cái nắng khủng khiếp là nên dùng lá dừa lợp mái tàu cho mát. Sáng ngày 10.12.1861 các bô lão của làng lại mời các quan “Lang Sa” lên bờ tham dự buổi hát bội (thực chất là phân tán lực lượng của địch), lại cho vài “du kích” ra khiêu chiến khiến trung úy Parfait bỏ thuyền, dẫn theo một toán lính truy kích.
Trận đánh được Giám đốc Nội vụ Pháp ở Nam kỳ Paulin Vial thuật lại: “Lúc giữa trưa ngày 10 tháng 12… Bốn hoặc năm chiếc ghe lớn có mui thả trôi theo hông tàu. Đoàn thủy thủ nghỉ ngơi trên sàn tàu không nghi ngờ gì. Viên sĩ quan phụ tá thò mình ra cửa sổ vì tưởng rằng người buôn bán muốn xin thị nhận giấy phép lưu thông. Người vô phước này đã bị giết bằng một mũi giáo vào ngực. (Rồi) đoàn người đột kích (bỗng) la hét khủng khiếp. Vài phút sau, sàn tàu tràn ngập hơn 150 người An Nam cầm giáo, gươm và đuốc. Một cuộc giáp chiến không tương xứng diễn ra. Trong vài phút, lửa bắt qua mái rơm của chiếc tiểu hạm và cháy lan mau chóng. Bị lửa táp, những người giao chiến nhảy bổ xuống sông hay chui vào những chiếc ghe. Năm thủy thủ gồm 2 người Pháp và 3 người Tagal không khí giới, trốn lên một chiếc ghe, chèo thục mạng. Từ xa họ thấy chiếc L’Espérance nổ tung mà những mảnh vỡ văng ra tận hai bờ sông…”.
Kết quả: 17 lính Pháp và 20 cộng sự bị giết chết, chỉ có 5 người trốn thoát (2 Pháp, 3 Tagal - tức lính đánh thuê người Philippines). Bên ta có 4 nghĩa quân hy sinh. Trung úy Parfait vì không có mặt trên tàu nên thoát chết, y được nhóm người chạy thoát báo tin và đến tàu Garonne xin thêm quân tiếp viện, rồi trở lại làng Nhựt Tảo, đốt phá ngôi làng thành bình địa, sau đó y cho xây một bia tưởng niệm ở bờ sông.
“Kiếm bạt Kiên Giang” và cái chết của người anh hùng
Bảy năm sau, vào nửa đêm ngày 16.6.1868, Nguyễn Trung Trực chỉ huy nghĩa quân đánh úp đồn Kiên Giang, giết chết 5 sĩ quan Pháp (trong đó có Chủ tỉnh Rạch Giá) và 67 lính, thu được hơn 100 khẩu súng các loại cùng nhiều đạn dược. Đồn Kiên Giang bị nghĩa quân chiếm giữ... Hai ngày sau, quân Pháp từ Vĩnh Long do thiếu tá A.Léonard Ansart mở cuộc phản công, tái chiếm Rạch Giá. Trong đội quân này, có đại úy Dismuratin chỉ huy phân đội Thủy quân lục chiến, trung úy Taradel chỉ huy phân đội lính mã tà. Ngoài ra còn có trung úy hải quân Richard, Tổng đốc Lộc, Tổng đốc Phương đi theo phụ tá… Vì hỏa lực của quân địch quá mạnh, Nguyễn Trung Trực phải vừa đánh vừa rút lui dần. Trong đợt lui quân này, phó tướng Lâm Quang Ky đã tình nguyện đóng giả chủ tướng ở lại cầm cự để Nguyễn Trung Trực lui binh an toàn về Hòn Chông (Kiên Lương, Kiên Giang) rồi ra đảo Phú Quốc. Lâm Quang Ky bị bắt cùng với một số nghĩa quân và bị giặc xử chém.
Tháng 9.1868, Lãnh binh Trần Công Tấn (vốn là bạn cũ với Nguyễn Trung Trực, cùng tham gia chiến đấu dưới trướng Trương Định, sau ra hàng Pháp) đem lính từ Gò Công ra đảo Phú Quốc truy nã Nguyễn Trung Trực. Ông phải lẩn trốn vào vùng núi non. Bị bao vây, cạn kiệt nguồn lương thực, Nguyễn Trung Trực phải nộp mình để cứu anh em khỏi chết đói (có nhiều tài liệu ghi rằng giặc Pháp bắt mẹ ông và ông phải nộp mình để cứu mẹ). Theo Việt sử tân biên, mặc dù Trần Công Tấn đã hết lòng xin tha chết cho Nguyễn Trung Trực nhưng Thống đốc Nam kỳ G.Ohier cương quyết tiệt trừ hậu họa đối với một “Cọp xám miền Tây”. Ngày 27.10.1868 (tức ngày 28.8 năm Mậu Thìn), giặc đưa ông về lại Rạch Giá và sai tên đao phủ Bòn Tưa chém đầu ông tại chợ Rạch Giá.
Lúc đó, người anh hùng mới vừa 30 tuổi.
Cử nhân Huỳnh Mẫn Đạt đã ca ngợi “Hỏa hồng Nhựt Tảo oanh thiên địa/Kiếm bạt Kiên Giang khấp quỷ thần” trong bài Điếu Nguyễn Trung Trực, mà thi sĩ Thái Bạch dịch là “Lửa bừng Nhựt Tảo rêm trời đất/Kiếm tuốt Kiên Giang rợn quỷ thần”. Còn riêng Nguyễn Trung Trực, trước khi đầu rơi khỏi cổ đã nói một câu làm chấn động lòng người: “Bao giờ Tây nhổ hết cỏ nước Nam, mới hết người Nam đánh Tây”.
Hà Đình Nguyên
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét