Cá lòng tong - món ăn gợi nhớ quê nhà

Cúc Tần 

(Dân Việt) Khi những cơn mưa cuối mùa dần lụi tàn, nước sông Hậu bớt đỏ màu phù sa biển Hồ (Campuchia), là lúc dòng kênh, con rạch nơi đây trở thành nơi quần sinh của những bầy lòng tong. Mặt nước cứ xao động vì những con cá lên ăn móng. Đó là lúc bọn nhỏ chúng tôi hối hả chặt tre làm cần câu vùi mình vào thú vui thôn dã. Không giống như câu các loại cá khác, nhợ câu cá lòng tong không có chì và phao, chỉ đơn sơ một chiếc lưỡi câu nhỏ. Chọn chỗ vừa ý nơi bờ sông, móc cơm nguội vào lưỡi câu, thẩy lưỡi câu vừa chạm mặt nước, giật lên, ngay tức thì thấy một chú cá nhỏ cỡ ngón tay, thuôn dẹp, vảy bạc lấp lánh giãy giụa trong nắng trời. Thẩy câu, giật câu, bắt cá, lia lịa.

 

  Lòng tong kho tiêu - món gợi nhớ quê nhà. Ảnh: C.T

Câu được một mớ lòng tong đủ kho tiêu, tôi đem về khoe má. Cũng như nhiều người dân xứ đồng bằng, má tôi rất ưa món lòng tong chiên, chiên tươi hoặc chiên bột. Để có những con cá chiên ngon tuyệt, má ướp nước mắm ngon rồi thả cá vào chảo dầu đang sôi. Lòng tong chiên tươi đã ngon, chiên bột còn điệu đà hơn nếu được gói với bún cùng rau sống, dưa leo chấm nước mắm giấm tỏi ớt. Nhắc đến lòng tong, tôi không sao không nhớ những ngày tháng 10 âm lịch ở Phong Điền (Cần Thơ).
Người dân nơi đây dùng mấy cái hom như hom bắt chim, hoặc dùng lưới mắt nhỏ chặn một đầu kinh. Sau đó bà con liệng từng bụm đất sình xuống, mặt nước xao động, lũ lòng tong hoảng hốt chui ào ào vô “rọ”. Không phải một nhà mà cả xóm cả làng xúm nhau đánh bắt cá lòng tong, như một ngày hội đông vui đáo để. Cá đem về cắt bỏ đầu, làm ruột, chà vảy rồi ướp mắm muối, gia vị trước khi đem phơi. Một nắng tốt là những chú cá lòng tong ăn no gia vị quắt lại thành những con khô độc đáo.

Béo ngậy cá lòng tong đá kho nước cốt dừa

Trung Thành 

(Dân Việt) Ở quê, cứ tầm 6 tháng người ta tát mương một lần để bắt cá. Khi thu hoạch, ngoài tôm lóng, cá lóc, cá trê, lươn… thì còn có vô số cá lòng tong đá.

Lòng tong có nhiều loại: Lòng tong sắt, lòng tong chỉ vàng, lòng tong sọc... Đặc biệt lòng tong đá thường thấy ở mương nhiều nhất. Khi tát mương gần cạn, nước đục, lòng tong ngộp, phải nổi lên mặt nước cả đàn. Người bắt cá chỉ việc dùng rổ vớt và cho vào thau. Nhất là vào mùa mưa, cá nhiều vô số kể.

 

Cá lòng tong đá mình to bằng ngón tay út, da trắng, thịt nhiều, xương giòn. Cứ sau một đợt tát mương, người ta thường mang cá ra chợ bán. Loài cá này sau khi lên bờ là ngộp, chết ngay. Vì vậy việc chọn con cá tươi ở ngoài chợ là hơi khó khăn. Cần phải tỉ mỉ dùng tay ấn vào mình cá, nếu cá còn tươi thì thịt săn cứng, mang đỏ, còn mềm nhũn, nặng mùi là cá ươn.
Công đoạn làm cá cực kỳ vất vả. Phải tỉ mỉ đánh vảy từng con một cho sạch, mất hơn nửa giờ cho một ký cá lòng tong đá bằng ngón tay út. Rửa sạch cá đã sơ chế, ướp với nước màu dừa và gia vị độ 15 phút. Chỉ nên cho một ít đường vào chảo cá vì nước màu dừa nguyên chất đã ngọt (nước màu dừa ướp cá có màu rất đẹp).

 

Đến công đoạn làm nước cốt dừa. Dùng một trái dừa khô, thuê người nạo cơm hoặc ở nhà có máy thì tự làm. Lấy nước dừa trộn với cơm dừa đã nạo và vắt nhiều lần lấy nước cốt. Dùng rây lược bỏ xác cơm dừa.       
Bắc chảo cá lên bếp cho nóng, đảo nhẹ đều rồi để nước cốt dừa kho đến khi sền sệt thì tắt bếp. Món này dùng nóng, nếu ăn với cơm nguội thì ngon hết sẩy. Tuy cá có nhiều xương nhưng nếu nhai kỹ thì không sợ bị hóc. Thịt cá mềm, ngọt và thêm vị béo ngậy của nước cốt dừa khiến người dùng càng ăn càng mê.