Tâm linh & khát vọng về nguồn

Anh hùng dân tộc Nguyễn Trung Trực (1839-1868) là thủ lĩnh phong trào khởi nghĩa chống thực dân Pháp xâm lược vào nửa cuối thế kỷ 19 ở Nam bộ. Ông sinh ra dưới thời Minh Mạng, thuở nhỏ có tên là Chơn. Từ năm Kỷ Mùi (1859) đổi là tên Lịch (Nguyễn Văn Lịch, còn được gọi là Năm Lịch), và cũng từ tên Chơn ấy cộng với tính tình thẳng thắn, trung trực, nên ông được thầy dạy học đặt thêm tên hiệu là Trung Trực. Nguyên quán gốc Nguyễn Trung Trực ở xóm Lưới, xã Vĩnh Hội, huyện Phù Cát, tỉnh Bình Định. Anh hùng Nguyễn Trung Trực là nhà lãnh đạo, chỉ huy nghĩa quân chống thực dân Pháp xâm lược ở Nam bộ. Nổi bật nhất là trận đánh đốt cháy chiếc tàu chiến (tiểu hạm Espérance - Hy Vọng) của địch tại vàm Nhựt Tảo, thuộc xã An Nhựt Tân, huyện Tân Trụ, tỉnh Long An. Tiếp đến là nhiều chiến công của nghĩa quân Nguyễn Trung Trực trong các trận đánh làm cho quân Pháp kinh hoàng ở Kiên Giang, Phú Quốc, Hà Tiên, An Giang, Hậu Giang. Nhưng tháng 9-1868, ông đã bị địch vây bắt ở đảo Phú Quốc.            Sáng ngày 27-10-1868, nhân dân Tà Niên, nơi nổi tiếng về nghề dệt chiếu và nhiều nơi khác đổ xô ra chợ Rạch Giá, vì Pháp đem Nguyễn Trung Trực ra hành quyết. Ông Trực yêu cầu Pháp mở trói, không bịt mắt để ông nhìn đồng bào và quê hương trước phút “ra đi”. Bô lão làng Tà Niên đến vĩnh biệt ông, đã trải chiếu hoa có chữ “Thọ” màu đỏ tươi thật đẹp cho ông đứng giữa chiếu. Ông hiên ngang giữa pháp trường, nhìn bầu trời và từ giã đồng bào… Khi ông bị người Pháp giải về Sài Gòn, viên thống soái Nam Kỳ lúc bấy giờ vừa dụ hàng vừa hăm dọa, Nguyễn Trung Trực đã bình tĩnh, dõng dạc trả lời: “Chúng mày có diệt hết cỏ ở đất nước này thì may ra mới hết người dân Việt yêu nước, chống giặc ngoại xâm”. Có thể nói, ít vị anh hùng dân tộc nào đã đi sâu vào tâm thức, vào tín ngưỡng dân gian ở Đồng bằng sông Cửu Long như cụ Nguyễn Trung Trực. Theo thống kê chưa đầy đủ, hiện nay, ngoài ngôi đình chính ở phường Vĩnh Thanh (thành phố Rạch Giá), anh hùng dân tộc Nguyễn Trung Trực còn được thờ trong nhiều ngôi đình (hay đền) ở các huyện, xã thuộc các tỉnh Kiên Giang, An Giang, Sóc Trăng, Bạc Liêu,… Ở tỉnh Hậu Giang có Đền thờ Nguyễn Trung Trực tại xã Vĩnh Viễn, huyện Long Mỹ. Trước cổng vào Đền thờ Anh hùng dân tộc Nguyễn Trung Trực thường có hai câu liễn đối: Hỏa hồng Nhật Tảo oanh thiên địa/Kiếm bạt Kiên Giang khốc quỷ thần. Đền thờ Anh hùng dân tộc Nguyễn Trung Trực tại Hậu Giang nằm giữa vùng sâu căn cứ cách mạng năm xưa, bên rạch Cái Dứa, thuộc ấp 3, xã Vĩnh Viễn, huyện Long Mỹ. Đền thờ này do bà con địa phương lập thờ ngay sau khi giặc Pháp tử hình ông. Nơi đây được coi là nơi thờ phụng linh thiêng trong vùng, nơi hành lễ Ngày giỗ Nguyễn Trung Trực hàng năm. Đến đầu thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp, quân địch đã dùng bom, pháo san ủi ngôi đền này, sợ khu đền thờ là nơi trú ẩn hoạt động của lực lượng cách mạng. Dù vậy, nhân dân nơi đây đã dựng lại đền thờ, tuy rất đơn sơ, nhưng hàng năm thờ thần, cúng giỗ rất trang trọng.    Xã Vĩnh Viễn là căn cứ kháng chiến năm xưa, nay còn nghèo, không có tiền xây đền thờ, bà con rất mong mỏi. Thấy vậy, Đại tướng Phạm Văn Trà, nguyên Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, đã từng hoạt động nhiều năm trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ ở vùng này, đã vận động Tổng Công ty Him Lam (Bộ Quốc phòng) tài trợ hơn 3,5 tỉ đồng để xây ngôi đền. Bản thiết kế đền thờ do Công ty Him Lam vẽ nhiều mẫu, xin ý kiến bổ sung của các già làng, cấp ủy, chính quyền và ngành văn hóa - thông tin địa phương. Ngày 3-3-2010, Đại tướng Phạm Văn Trà, nguyên Ủy viên Bộ Chính trị, nguyên Bộ trưởng Bộ Quốc phòng cùng lãnh đạo tỉnh Hậu Giang chính thức làm lễ động thổ xây dựng Đền thờ Anh hùng dân tộc Nguyễn Trung Trực và các liệt sĩ cách mạng, những người có công khai mở vùng đất này. Gần 6 tháng thi công xây dựng, sáng 29-8-2011, tại ấp 3, xã Vĩnh Viễn, huyện Long Mỹ (Hậu Giang), Tỉnh ủy, UBND tỉnh Hậu Giang và Công ty Cổ phần Him Lam đã tổ chức Lễ khánh thành Đền thờ Anh hùng dân tộc Nguyễn Trung Trực. Đại tướng Phạm Văn Trà đã đến dự, cắt băng khánh thành và phát biểu tại buổi lễ. Đền thờ Anh hùng dân tộc Nguyễn Trung Trực và cũng là nơi ghi công ơn các Bà mẹ Việt Nam anh hùng, lập bia ghi danh và thờ các anh hùng, liệt sĩ đã ngã xuống trên mảnh đất này. Có được ngôi đền thờ, bà con rất vui mừng, vì ước mong lâu năm, nay mới được toại nguyện. Từ lâu trong dân gian ở đây có câu: Dù ai buôn bán gần xa/Ngày giỗ Cụ Nguyễn thì ta nhớ về. Không riêng Ngày giỗ Cụ, Đền thờ Anh hùng dân tộc Nguyễn Trung Trực nay đã trở thành nơi thiêng liêng và cũng là tâm điểm tổ chức các lễ hội dân gian, lễ hội truyền thống, lễ tuyên thệ của thanh niên lên đường nhập ngũ, lễ kết nạp đoàn viên… Ngày 27-7-2011, lễ viếng tri ân các anh hùng liệt sĩ, tưởng nhớ hương hồn những người có công vì nước đã được tổ chức rất trang trọng tại đền thờ. Dịp Tết Nguyên đán, nơi đây cũng được địa phương và bà con tổ chức thắp hương thành tâm cúng viếng, cầu Cụ phù hộ cho mưa thuận gió hòa, cửa nhà yên vui, làm ăn khấm khá, phát tài phát lộc. Một cựu chiến binh ở ấp 3, xã Vĩnh Viễn đã cho tôi xem bài thơ do ông sáng tác về ngôi đền này trong ngày lễ khánh thành. Tôi vẫn nhớ 4 câu khá ấn tượng trong bài thơ đó: Vàm Nhật Tảo năm xưa tàu giặc cháy Sông Cái Lớn quê tôi rạng rỡ chiến công Noi gương sáng vì dân vì nước Thế hệ cháu con mãi tạc dạ ghi lòng BÙI VĂN BỒNG Đền thờ Anh hùng dân tộc Nguyễn Trung Trực ở xã Vĩnh Viễn trong ngày lễ khánh thành.