Trừng trị nhiều quan, sắp xếp người thân nắm giữ chức vụ quan trọng rồi ép vua phải nhường ngôi, Mạc Đăng Dung đã thay thế nhà Lê sơ sau 100 năm trị vì và lập nên vương triều Mạc.
 |
Tranh minh họa.
Vua Lê Chiêu Tông, tên húy là Lê Y, sinh ngày 4/10/1506, là con trưởng của Lê Sùng, mẹ là Trịnh Thị Loan. Xét theo dòng dõi, ông là chắt của vua Lê Thánh Tông. Năm 1516, Trịnh Duy Sản giết vua Lê Tương Dực do không nghe lời khuyên, ngược lại còn đánh đập ông. Sau đó, Duy Sản lập Lê Chiêu Tông làm vua.
Lên ngôi năm 10 tuổi, giữa lúc tình hình trong nước có nhiều rối ren, giặc giã nổi lên như ong, mọi việc triều đình thời Lê Chiêu Tông đều do Trịnh Duy Sản chủ trương. Thời gian có Trịnh Duy Sản ở bên, vua đã dẹp loạn được cuộc khởi nghĩa nông dân lớn nhất đầu thế kỷ 16 do Trần Cảo đứng đầu.
Tuy nhiên, sau khi Trịnh Duy Sản chết, các đại thần như Nguyễn Hoằng Dụ, Trịnh Tuy, Trần Chân lại nảy sinh mâu thuẫn. Mạc Đăng Dung, người xuất thân từ đội quân Túc vệ cầm dù theo vua Lê Uy Mục đã lấn át quyền thế, cơ nghiệp nhà Lê sơ (còn gọi là nhà Hậu Lê giai đoạn đầu) tiêu vong từ đây.
Theo Lịch sử Việt Nam, thời Lê Uy Mục tuyển dũng sĩ, Mạc Đăng Dung dự thi môn đánh vật, do có sức khỏe đã trúng Đô lực sĩ xuất thân, được sung vào đội Túc vệ cầm dù theo vua. Kể từ đó, ông liên tiếp được thăng chức. Đến năm 1511, khi 29 tuổi, Mạc Đăng Dung được tiến phong làm Vũ Xuyên bá.
Để lấy uy tín với triều đình và tăng cường thế lực của mình, Mạc Đăng Dung đã từng bước loại trừ các thế lực chống đối, phái cựu thần nhà Lê sơ và các cuộc khởi nghĩa nông dân. Ông khôn khéo nhiều lần dâng sớ kể tội các quan trong triều như Cồ Khắc Xương, Trần Công Vụ, thậm chí cả quan đại thần Lê Quảng Độ, người cùng Trịnh Duy Sản lật đổ ông vua Lợn Lê Tương Dực. Vua Lê Chiêu Tông luôn nghe theo sớ tâu của Mạc Đăng Dung mà xử tử các quan.
Do có công lao đánh dẹp và mưu kế trừ khử những kẻ được coi là tà thuật, phản nghịch trong triều, Mạc Đăng Dung được vua tin là người trung thực, hiểu lẽ cương thường nên càng thêm ân sủng và liên tục thăng chức. Còn Mạc Đăng Dung ngày càng được triều đình và nhiều người biết đến.
Năm 1521, Mạc Đăng Dung được vua Lê Chiêu Tông phong làm Nhân quốc công, tiết chế các quan thủy, bộ của 13 đạo, sau lại được phong làm Thái phó. Do nắm được binh quyền, Mạc Đăng Dung từ đấy chuyên quyền, một mình xử lý mọi việc, quyền thần không ai dám chống đối.
Đánh dẹp được các thế lực thù địch trong triều và đàn áp được nhiều cuộc khởi nghĩa, "lòng người ai cũng hướng về Mạc Đăng Dung" (Lê Quý Đôn toàn tập). Vì thế, Mạc Đăng Dung càng chú tâm vào việc chiếm ngôi nhà Lê sơ.
Mạc Đăng Dung khôn khéo bố trí họ hàng thân thích, những người cùng vây cánh vào vị trí quan trọng trong triều đình và ngoài trấn. Uy thế của ông ngày càng lớn, nghi thức đi lại trong triều không khác bậc đế vương. Đại Việt sử ký toàn thư chép: "Mạc Đăng Dung đi bộ thì dùng lọng phượng dát vàng, đi thủy thì thuyền rồng dây kéo, ra vào trong cung cấm, không kiêng sợ gì".
Trước sự chuyên quyền, lộng hành của Mạc Đăng Dung, vua Lê Chiêu Tông và một số cựu thần trung thành như Phạm Hiến, Phạm Thứ muốn tạm thời bỏ kinh thành chạy ra ngoài.
Ngày 17/7/1522, vua Lê Chiêu Tông cùng các đại thần trốn ra xã Mộng Sơn, huyện Minh Nghĩa, trấn Sơn Tây (nay thuộc Hà Nội). Nhưng ngay ngày hôm sau, Mạc Đăng Dung đã sai Hoàng Duy Nhạc đem quân đuổi kịp. Vua Chiêu Tông huy động lực lượng đánh bại quân của Mạc Đăng Dung. Ông được nhiều cựu thần địa phương ủng hộ.
Tháng 10/1522, theo mật chiếu của vua Lê Chiêu Tông, Trịnh Tuy đem hơn 10.000 quân ba phủ từ Thanh Hóa và các xứ đến hộ giá. Do bị ly gián, thuộc tướng của Trịnh Tuy là Bùi Bá Kỷ vào hầu vua bị Phạm Điền tâu vua giết hại. Trịnh Tuy tức giận nên ép Chiêu Tông bỏ kinh sư về Thanh Hóa, giải tán hết các đạo binh. Thế lực của vua Chiêu Tông từ đây suy sụp; các cựu thần hết hy vọng vào việc vực dậy triều Lê sơ.
Năm 1523, Mạc Đăng Dung sai người đi đánh tan quân của Trịnh Tuy. Trịnh Tuy liền đưa vua Chiêu Tông lên châu Lang Chánh (Thanh Hóa) trốn. Năm đó, Đăng Dung giáng Chiêu Tông xuống làm Đà Dương vương
Ngày 1/8/1522, ngay sau khi vua Lê Chiêu Tông cùng một số cựu thần bỏ kinh thành ra ngoài, Mạc Đăng Dung cùng các quan tôn hoàng đệ của Lê Chiêu Tông là Lê Xuân lên ngôi hoàng đế.
Lê Xuân chính là Lê Cung Hoàng, vua cuối cùng của giai đoạn Lê sơ - nhà Lê sơ. Ông sinh ngày 26/7/1507, là em ruột của Chiêu Tông. Lê Cung Hoàng lên ngôi nhưng chỉ là ông vua bù nhìn, là quân bài bị Mạc Đăng Dung khống chế, thực tế không có quyền hạn gì và cũng không có tài năng gì.
Mạc Đăng Dung tự thăng mình làm các chức vụ quan trọng trong triều, tự thăng, giáng, thưởng, phạt các tướng sĩ, quan lại có công với mình và thẳng tay loại bỏ các văn thần, võ tướng không theo hoặc chống đối.
Ngày 18/12/1526, Mạc Đăng Dung sai Phạm Kim Bảng bí mật giết vua Lê Chiêu Tông ở phường Đông Hà, Thăng Long, rồi cho đem an táng ở lăng Vĩnh Hưng huyện Thanh Đàm.
Chiêu Tông bị giết, vai trò lá chắn của Cung Hoàng không còn. Đăng Dung tính chuyện cướp ngôi nhà Lê, giả cách lui về Cổ Trai (Hải Phòng) nhưng thực tế vẫn nắm triều đình.
Theo Đại Việt sử ký toàn thư, tháng 4/1527, vua Cung Hoàng sai người cầm cờ tiết mao, mang kim sách, mũ áo ô lọng, đai ngọc, kiệu tía, tán tía, quạt vẽ đến làng Cổ Trai, tấn phong Mạc Đăng Dung làm An Hưng vương, gia thêm cửu tích gồm xe ngựa, y phục, nhạc khí, cửa sơn son, nạp bệ (bệ riêng trên điện để ngồi), quân hộ vệ, cung tên, phủ việt, rượu ngon để tế thần. Nghi thức ban tặng đó thể hiện sự trọng đãi của nhà vua với Mạc Đăng Dung.
Tháng 6/1527, Mạc Đăng Dung từ Cổ Trai trở lại kinh sư trong sự tiếp đón của nhiều thần dân. Ép vua phải nhường ngôi nhưng để hợp thức hóa, Mạc Đăng Dung đã sai người tự thảo chiếu nhường ngôi.
Mạc Đăng Dung lên ngôi hoàng đế từ đó, ban lệnh đại xá thiên hạ, lập tức phế truất vua Lê Cung Hoàng, đem giam cùng thái hậu ở cung Tây Nội. Vài tháng sau, Mạc Đăng Dung bắt Cung Vương và thái hậu phải tự tử.
Như vậy, sau 100 năm thống trị đất nước (1428-1527), quyền thống trị của nhà Lê sơ tạm thời chấm dứt. Mạc Đăng Dung do nắm được thời thế và bằng tài năng đã lật đổ vua Lê, lập nên vương triều nhà Mạc và tiếp tục cai quản đất nước.
Thanh Tâm
|
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét