Độc đáo phong tục ở rể của người Xá Phó

Để trả công ơn sinh thành, dưỡng dục cha mẹ nhà gái, chàng trai người Xá Phó sẽ phải ở rể bên nhà vợ khoảng 2-3 năm sau đó mới trở lại nhà mình sinh sống. Còn nếu ở rể cả đời, chàng rể sẽ được bố mẹ vợ phân chia tài sản như những thành viên trong gia đình khác, thậm chí là hơn và có trường hợp được bố mẹ vợ để lại tất cả của cải.

Trai gái người Xa Phó yêu nhau, khi quyết định tiến tới hôn nhân, chàng trai sẽ dẫn người yêu về ra mắt. Để chứng tỏ sự đồng thuận của mình và cũng là để nhắc nhở những thanh niên khác rằng cô gái đã có chủ, mẹ của chàng trai sẽ lấy ba sợi chỉ buộc vào cổ cô gái. Người Xá Phó gọi đó là đánh dấu con dâu, coi cô gái như một thành viên trong gia đình.

Sau đó, hai bên gia đình sẽ lựa chọn ông mối, bà mối thành người đại diện cho hai họ để bàn bạc mọi chuyện. Và theo anh Nguyễn Ngọc Thanh, Sở Văn hóa - Thể thao và Du Lịch tỉnh Lào Cai, ông mối, bà mối đó sẽ phải lựa chọn thật kỹ. Người này phải là gia đình khá giả, sống hòa thuận, có đủ trai, đủ gái, có uy tín trong làng thì người ta mời làm ông bà mối.

Bà con Xá Phó trong một bữa tiệc. 

Trước đây, trong vùng đồng bào người Xá Phó khá phổ biến hình thức ở rể. Chàng rể khi đến nhà bố mẹ vợ ở, sẽ sinh hoạt bình thường như những thành viên khác trong gia đình. Anh ta phải chăm chỉ làm lụng, chịu thương, chịu khó, thể hiện là một người trách nhiệm với gia đình nhà gái.

Theo anh Nguyễn Ngọc Thanh, thông thường, nếu gia đình chàng trai khó khăn, không có điều kiện kinh tế, hoặc nhà gái không có con trai, chàng rể sẽ ở hẳn bên nhà gái, trở thành trụ cột, gánh vách mọi công to, việc nhỏ của gia đình bên vợ.

Ngày trước thường những gia đình bình thường người ta ở rể 3 năm. Có hình thức nữa là ở rể đời. Tức ở trọn đời bên nhà gái, sau này sẽ trở thành người bên đấy, là trụ cột của nhà gái, có trách nhiệm thờ phúng tổ tiên khi bố mẹ qua đời. Hình thức ở rể này người ta gọi là ở rể đời hay ở rể kiếp. Mặc dù, những đứa con sinh ra sẽ mang họ vợ, nhưng chàng rể ở rể cả đời  sẽ được bố mẹ vợ phân chia tài sản như những thành viên trong gia đình khác, thậm chí là hơn hay là được cả.