Tục cắm “bâu phật” của người Tày ở Cao Bằng

Người Tày ở Cao Bằng có tục cắm “bâu phật” (cắm chùm lá tươi) bên cửa ra vào khi trong nhà có con dâu sinh con, để báo tin với mọi người về việc vui của gia đình. Tục lệ này đến nay vẫn được người Tày ở các bản vùng cao duy trì.

Từ xa xưa người Tày ở Cao Bằng coi con người là vốn quý làm nên nền tảng gia đình và xã hội tốt đẹp nên ngay từ khi con cái mới lớn cho đến khi dựng vợ, gả chồng họ luôn quan tâm đến vấn đề sinh đẻ con cái. Trong đó, tục cắm chùm lá tươi bên cạnh cửa ra vào khi nhà có con dâu sinh con là một trong những tục lệ độc đáo. Chùm lá tươi dùng để cắm có thể bất kỳ loại lá tươi nào nhưng thường là lá hương nhu và lá bưởi. Chùm này cắm khoảng 3-4 ngày sẽ thay chùm lá khác để đảm bảo chùm lá luôn tươi.  

Các cụ già cho biết đây là tục lệ đã có từ lâu đời. Tục này có lẽ do quan niệm khi đứa bé vừa mới lọt lòng hãy còn non nớt, người ta cần cho đứa trẻ được yên tĩnh và cầu cho đứa bé ngoan ngoãn, khỏe mạnh và chóng lớn. Theo tục lệ, khi nhìn thấy nhà nào có cắm chùm lá tươi, những người thân, họ hàng, người hàng xóm hay khách lạ không tự ý vào nhà. Nếu có việc, cần xin phép vào nhà hoặc đứng ở ngoài cửa nói khẽ, tránh làm đứa trẻ mới sinh giật mình. Người Tày còn kiêng kỵ nhất những người không sạch sẽ, những người “pác khôm” (ăn nói hàm hồ, ngoa ngoắt, ác khẩu). Thậm chí nếu đã trót vào nhà do không tinh ý thấy chùm lá tươi thì chủ nhà lấy một nửa bát nước lã ra cho khách nhúng gấu áo của vạt trước vào bát nước rồi lấy nước đó vẩy nhẹ lên đầu đứa bé vài giọt - gọi là làm phép tẩy uế, trừ vía độc...  

Người Tày ở Cao Bằng còn gìn giữ, bảo tồn và phát huy được nhiều phong tục, tập quán độc đáo. 

Người Tày còn cho rằng chùm lá tươi sẽ giúp ngăn chặn được những loại ma tà, yêu quái, hung thần… có thể xâm nhập vào nhà ám ảnh đứa bé hoặc bắt mất hồn vía đứa bé. Tục cắm lá tươi còn có ý nhắc một số người đi đường xa về, hoặc vừa đi lao động, sản xuất nên mất vệ sinh, vào nhà nhiều khi vô ý bế ẵm cháu bé có thể làm ảnh hưởng đến sức khỏe cả mẹ và con. Khi đứa bé đầy tháng mới cất bỏ chùm lá tươi vào dịp lễ đầy tháng. Từ đấy việc ra vào nhà mới trở lại bình thường.  

Có thể nói, tục cắm “bâư phật” (bâu phật) thể hiện lối sống văn minh, các ứng xử tinh tế, lịch sự của người Tày đối với người sản phụ trong quan hệ gia đình và xã hội. Phong tục tập quán của người Tày ở Cao Bằng về việc sinh đẻ rất đa dạng, trong đó có nhiều tục lệ đã lạc hậu được lược bỏ hoặc cách tân đơn giản để phù hợp với thời đại. Tuy nhiên, tục cắm “bâư phật” là một tục lệ hay hiện vẫn được gìn giữ.