Lễ Pủ Lường của người Tày

Lễ Pủ Lường (mừng thọ) là một nghi lễ độc đáo trong vòng đời của người Tày. Đây là dịp để con cháu thể hiện sự tôn kính với các bậc cao niên được thực hiện với một nghi thức tôn nghiêm, trang trọng, mang bản sắc văn hóa và tín ngưỡng của từng dân tộc.

Để chuẩn bị cho lễ cúng, gia chủ mời thầy Tào về nhà, thầy Tào được đón rước, mời mọc tử tế. Con cháu trong gia đình cùng nhau tham gia, họ hàng làng xóm đến dự. Những người đến tham gia thường mang góp gạo, rượu, hoa quả, bánh kẹo (có tính chất đóng góp, trả nợ đồng lần).

Lễ vật cúng gồm: Thịt gà, vịt, lợn ( số lượng tuùy thuộc vào từng nhà làm làm lễ to hay nhỏ). Bánh kẹo, hoa quả, hàng mã.Xôi, bánh dày. Rượu
 

Đồng bào Tày chuẩn bị làm lễ cúng.

Để chuẩn bị, con cháu, họ hàng đem gạo, rượu, tiền, quần áo, khăn, mũ cùng một bức trướng bằng vải màu, phụ thuộc vào tuổi đương sự mà người đến mừng trọn màu vải và viết nội dung bức trướng cho phù hợp. Nếu ngừơi làm lễ 49 tuổi thì viết chữ Phúc, 61 tuổi thì viết chữ Thọ, 73 tuổi chữ Khang, 85 tuổi chữ Ninh...

Dựng lương: (tẳng lường). Trong nhà dựng một đàn cúng dưới chân bàn thờ, bên cạnh lập một cái lầu váng, nghĩa là lầu bổ lương, cao chừng 40cm, đường kính chừng 25cm hình lăng trụ bên ngoài gián giấy hồng điều tượng trưng cái bịch gạo số mệnh. Dùng tre làm một chiếc thang bảy bậc nếu là đàn ông, chín bậc là đàn bà, tượng trưng là cây cầu mệnh. Đào một gốc cây mai hoặc cây chuối bứng cả rễ tượng trưng là cây mệnh.

Gạo số mệnh trong tâm thức người Tày.

Gạo con cháu, họ hàng đem đến được đổ vào một cái thúng đặt bên ngoài gần cửa ra vào. Từ thúng gạo trải một tấm vải đen, trắng dẫn đến lầu váng tượng trưng cho chiếc cầu nối từ hạ giới lên thiên đình. Trên mặt vải đặt những chiếc đũa hình chữ chi cùng vàng mã tượng trưng là những thanh cầu và tiền hành lộ.

Chuyển lương: Thầy tào niệm chú vào thúng gạo rồi xúc gạo vào bát kèm theo vàng mã và ít tiền lẻ đưa cho con cháu ngồi tấm vải chuyền tay nhau đổ vào lầu váng.

Dâng rượu đốt đèn: Ông, bà ngồi bên lầu váng, con cháu dâng rượu, thầy tào, bà then đọc lời cầu các thần chứng giám. Hết một chầu hát. Các con thứ vái rồi rót rượu trước lầu. Kế đó người ta đốt đèn tượng trưng tinh anh phát sáng tinh thần minh mẫn. Con cháu dâng khăn, áo, giầy, tất, vòng tay hộ mệnh ...Trong khi truyền, con cháu hát bài mừng thọ ông, khúc hát có đoạn:

Ông bà được sáu mốt

Cả con gái con trai

Lấy tiền tài mừng thọ

 

Mười ngươi mười đấu gạo

 

Chín người chín gói tiền

 

Đem về đây mừng thọ

 

Mời thầy cả cấp mũ

 

Mời thầy hay hay cấp tất

 

Cấp đôi tất ra sân

 

Cấp đôi giày rong bản

Hoàn phúc: lầu váng đã đầy gạo số lượng dư trong thúng lẫn với những đồng tiền được thầy tào, bà then ban lại để ban cho con cháu coi như lộc của ông bà, bố mẹ.
 

Thầy Tào làm lễ chúc thọ.

Làm lường (buộc lương): Hành lễ xong mọi người vui vẻ ăn uống. Sau khi ăn được nửa chừng bữa anh con rể tượng trưng tín sứ ở trên thiên đình xuống nhận lễ, và lên gác buộc chiếc lầu váng lên cây thượng lương. Vừa buộc vừa hát:

Tôi đại diện cho Pú Mú

 

Được chọn cử xuống khiêng gạo lương

 

Bịch này tạo ngàn xuân không hỏng

 

Nhờ Pú Cấy làm ơn đón lấy

 

Đóm lên đến chốn đại an

 

Đưa lên đến chốn đại cát

Rồi lần lượt dùng ba sợi chỉ ba mầu se sẵn buộc lầu váng vào cây thượng lương, vừa buộc vừa hát.

Buộc sợi dây thứ nhất

 

Ông bà sống lâu như mười cây mạy Vác trăm cây mai

 

Buộc sợi dây thứ hai gia san yên ổn

 

Buộc sợi dây thứ ba

 

Con gái vốc nước thành hoa

 

Con trai khôn ngoan giỏi chữ

Thầy táo rót ba chén rượi đặt trong khay đưa lên trên gác cho anh con rể dâng lên thiên đình. Anh con rể lần lượt cầm từng chén rượi đổ một ít vào lầu váng rồi vẩy rượu ra bốn phương. Rượi này là tượng trưng cho mưa thuận gió hòa. Vừa vẩy, vừa hát:

Mưa xuống đến phương Đông

 

Mọi người được sông lâu

 

Con cháu được êm đềm

 

Tứ quý được vui vẻ yên bình

 

Mưa xuống đến phương Tây

 

Bồ nặng bich đầy

 

Tiền bạc vô số''

Người ta còn hình dung cuộc đời người đi qua trên cây cầu mệnh bằng gỗ. Thời gian qua, cây cầu bị mục gãy lên phải sửa sang bắc lại cầu cho chắc chắn. Thầy tào cho đẽo hai thanh gỗ dài khoảng 40cm, rộng khoảng 8cm, hai đầu chốt hai đinh bằng gỗ có đệm hai mảnh vải nhỏ trắng đen. sau lễ cây cầu mệnh tượng trưng này được đem đóng ở góc vườn.
 

Nghi thức chúc thọ của đồng bào Tày.

 

Khi đóng cây cầu người ta hát:

Đinh này là đinh đồng
Vít này là vít sắt

Đóng đinh thứ nhất bà bá được phú quý

Đóng đinh thư hai bà bá được bình an

Đóng đinh thứ ba bà bá được thư thái

Đóng đinh thư tư bà bá được đại phong lưu

Trồng cây mệnh: Cây mai hoặc cây chuối bứng cả rể được đem trồng vào góc vườn có rào cẩn thận và được chăm sóc cho cây mọc xanh tốt. Trong trường hợp khô hạn để đảm bảo cây mọc người ta thắp hương vào một cây chuối trong vườn lấy cây đó là cây mệnh. Người ta tin rằng những thứ đó có tác dụng hộ mệnh linh hồn sẽ thỏa mái đi trên chiếc cầu, con đường rợp bóng mát sẽ tránh được mệt mỏi ốm đau...

Buổi lễ kết thúc, ra về thầy Tào được gia chủ đưa cho chút tiền và gạo, xôi, thịt gà, thủ lợn…đây là lễ trả công thầy Tào đã tới giúp gia đình.Còn những người tham gia hộ lễ sau khi về được biếu chút bánh kẹo, và hoa quả lộc mang về.

Lễ mừng thọ cho người cao tuổi đối với người Tày nói riêng và các dân tộc nói chung là truyền thống có từ lâu đời, thể hiện nền nếp, gia phong của một gia đình mà còn mang ý nghĩa về văn hóa dân tộc.

Theo langvietonline.vn