Nét đẹp văn hóa cúng kho lúa đầu năm mới của đồng bào Bahnar

Xuất phát từ tín ngưỡng vạn vật hữu linh, đồng bào dân tộc Bahnar ở Gia Lai cho rằng mọi vật đều có tâm hồn. Năm mới, khi vụ mùa đã được thu hoạch xong, lúa đem từ đồng về chất đầy kho là thời điểm đồng bào Bahnar tổ chức cúng kho lúa, cầu mong thần lúa cho dân làng dồi dào sức khỏe, mùa vụ sau bội thu...

Người già trong gia đình vun xới lúa trong kho. Ảnh: Hồng Điệp - TTXVN

Anh Đinh Ngưi, Phó Giám đốc Trung tâm Văn hóa thông tin huyện Kbang, Gia Lai cho biết: Kbang là địa phương còn lưu giữ khá nhiều nét văn hóa đặc sắc của đồng bào dân tộc Bahnar trên địa bàn tỉnh Gia Lai. Cúng kho lúa không phải là một lễ lớn, tuy nhiên đây là một trong những lễ cúng không thể bỏ qua hằng năm. Người Bahnar tin rằng lúa cũng có thần cai quản và thần lúa đã ban cho con người lương thực, sức khỏe.

Mỗi gia đình người Bahnar có từ 1-2 kho lúa tùy theo lượng lúa thu hoạch trong một mùa. Kho lúa thường được làm cách nhà chính khoảng vài chục mét. Sau khi gặt, phơi khô, lúa được đem về kho tích trữ. Lúa đựng trong kho với mục đích dự trữ lương thực trong 1 năm cho cả gia đình. Trong kho lúa có một ngăn để trữ lúa giống, không lẫn với lúa ăn. Điểm đặc biệt của kho lúa là chỉ để đựng lúa mà không để bất cứ loại lương thực nào khác. Lúa để dành trong kho được lấy ra sử dụng quanh năm cho đến vụ mùa kế tiếp.

Kho lúa của dân tộc Bahnar tại huyện Kbang, tỉnh Gia Lai. Ảnh: Hồng Điệp - TTXVN

Huyện Kbang là nơi còn lưu giữ nhiều kho lúa nhất tỉnh Gia Lai. Kho có kiểu kiến trúc nhà sàn thu nhỏ, diện tích từ 10-20 m, mái lợp bằng tre, trụ cột bằng gỗ. Chân kho lúa được bôi một lớp dầu trơn để chuột, sóc không trèo lên cắn phá lúa. Sàn và tường kho lúa được kết nối bằng các tấm liếp đan bằng nứa thật kín, không để lúa rơi rớt ra ngoài nhưng vẫn giữ được độ thông thoáng để lúa không bị ẩm mốc. Kho lúa có cửa để gia chủ ra vào đổ lúa, vun lúa cho gọn gàng.

Lúa được đổ dần từ kho trong ra ngoài cho đến khi đụng ngưỡng cửa, người dân sẽ đóng kín cửa và đổ lúa từ một cửa phụ gần sát nóc kho lúa xuống cho đến khi đầy kho; kho lúa đầy được khóa lại cẩn thận. Sau đó, người già trong gia đình tiến hành làm lễ cúng để tạ ơn thần lúa đã mang đến một vụ mùa bội thu.

Bên cạnh nhà chính là Kho lúa của dân tộc Bahnar tại huyện Kbang, tỉnh Gia Lai. Ảnh: Hồng Điệp - TTXVN

Già Đinh Hoắt ở làng Bôn, xã Lơ Ku, huyện Kbang, cho biết: Khi tiến hành cúng kho lúa, người Bahnar thường dùng gà làm vật tế lễ, họ lấy tiết gà bôi lên góc 4 chân và trên chốt khóa của kho lúa. Họ cũng chọn những hạt gạo thơm ngon nhất để nấu cơm cúng thần linh. Người lớn trong gia đình hành lễ bằng các lời khấn thần lúa, mời thần về ăn những hạt cơm thơm dẻo mà ngài ban tặng cho gia đình. Phía trước mỗi kho lúa được gia chủ cắm 3 ngọn tre tươi giống kiểu cây Nêu trong các lễ hội truyền thống với ý nghĩa thần lúa sẽ trú ngụ ở đây và cai quản kho lúa giúp họ.

Mỗi năm, đồng bào Bahnar thường tổ chức cúng kho lúa 2 lần. Lần thứ nhất là trước khi lấy lúa giống ra để gieo trồng vụ mới, người dân cúng kho lúa mong cầu một mùa màng bội thu. Lần hai là khi thu hoạch xong, lúa chất đầy kho, mỗi gia đình lại tổ chức cúng kho lúa riêng, kết hợp với lễ mừng lúa mới của cả làng để cảm tạ thần linh đã ban cho một vụ mùa tươi tốt, thóc lúa đầy kho.

Hồng Điệp