Bánh chưng đen - nét tinh tế trong ẩm thực của đồng bào Tày

LCĐT - Bánh chưng đen là đặc sản của người Tày. Ngày nay, đây không chỉ là món ăn để dâng cúng tổ tiên trong dịp tết, mà nhu cầu sử dụng bánh gần như quanh năm. Sản phẩm bánh chưng đen rất độc đáo, thể hiện sự tinh tế và khéo léo của người làm bánh.

Bánh chưng đen chín dẻo quánh có nhân vàng ươm.

Với người Tày, làm bánh chưng đen thường là công việc của phụ nữ. Nắm được nhu cầu của thị trường và mong muốn quảng bá đặc sản của địa phương đến du khách, gia đình bà Hoàng Thị Huế, ở tổ dân phố Mạ 2, thị trấn Khánh Yên (huyện Văn Bàn) đã nhiều năm làm và bán loại bánh này.

Để hiểu rõ về cách gói bánh chưng đen, chúng tôi đã tham gia một buổi làm bánh với gia đình bà Huế. Công đoạn làm bánh khá cầu kỳ, nguyên liệu phải được chọn kỹ, gồm gạo nếp, đỗ xanh, thịt lợn, lá dong, gia vị và đặc biệt phải có bột than. Khâu quan trọng nhất chính là tạo màu đen cho bánh chưng. Màu của bánh được làm từ bột than của cây núc nác. Người dân lựa chọn những cành núc nác trên rừng, chặt về phơi khô, đốt thành than rồi đem giã. Bột than được trộn đều với gạo nếp, đảo đều tay cho đến khi gạo quyện với bột than thành màu đen nhánh; khi dùng tay miết mạnh vào hạt gạo, nếu gạo vẫn giữ được màu đen thì đạt yêu cầu.

Người Tày gói bánh chưng đen không cần dùng khuôn. Bánh cũng thường không gói thành hình vuông mà là hình tròn, dài hoặc gói bánh gù phần giữa. Thời gian luộc bánh chưng đen từ 10 đến 12 tiếng. Bánh chín dẻo quánh, nhân vàng ươm màu đỗ, thơm lừng mùi hành mỡ, hạt tiêu, mùi lá dong và mùi thơm đặc biệt của núc nác. Khi thưởng thức, họ lấy chính sợi lạt quấn quanh thân bánh để cắt thành từng khoanh. Ưu điểm của bánh chưng đen là thời gian sử dụng lâu hơn so với bánh chưng khác, có thể để được từ 3 đến 5 ngày trong điều kiện thường.

Với việc làm bánh chưng đen, gia đình bà Huế giúp phụ nữ trong tổ có thêm việc làm.

Bà Huế cho biết: Trung bình mỗi ngày, gia đình tôi làm khoảng 1.000 chiếc bánh chưng đen. Ngày rằm, ngày lễ, lượng bánh sẽ lên đến 1.500 chiếc vì có nhiều người từ thành phố Lào Cai và một số tỉnh đặt mua. Thời gian tới, gia đình tôi muốn mở rộng quy mô sản xuất, xây nhà làm bánh, đặt nồi nấu to hơn và làm kho chứa nguyên liệu, đồng thời thành lập tổ liên kết làm bánh chưng đen để tạo việc làm cho chị em ở địa phương, tăng thêm thu nhập, sau đó đăng ký nhãn hiệu đối với sản phẩm và mở rộng thị trường tiêu thụ.             

                    THU HOÀNG