Từ những nông sản lúa, ngô, đậu, lạc… người Giáy ở Lào Cai đã làm ra nhiều lạo bánh. Trong đó, mỗi loại lại được làm vào những dịp khác nhau trong năm, như tết nguyên đán, tết trung thu, tết lúa mới...
Bánh rợm của người Giáy, còn có tên gọi là "háu pẻng", là loại bánh được làm vào Tết thanh minh mùng 3 tháng 3. Bánh được gói bằng lá chuối, bên trong có bột gạo nếp và nhân.
Làm bánh "háu pẻng".
Muốn có được chiếc bánh rợm ngon, theo kinh nghiệm của những phụ nữ lớn tuổi thì bánh phải được gói bằng lá chuối rừng "rong chỏi đoong".
Gần đến ngày làm bánh, họ cùng rủ nhau lên rừng kiếm lá, chọn lấy những chiếc lá bánh tẻ và to bản, lành lặn. Lá chuối rừng sau khi dùng liềm buộc dài hái xuống sẽ dóc bỏ phần cuống, chỉ lấy 2 dải lá hai bên sống lá, đem về lau sạch bằng khăn ướt, phơi cho gần khô (nếu nắng to chỉ cần 1 nắng), như vậy lá mới mềm, có độ dai, khi gói và mang đi hấp bánh có mùi thơm.
Vỏ bánh được làm từ bột gạo nếp, ngon nhất là gạo nếp nương được xay bằng cối xay đá truyền thống. Sau khi xay bột, nước bột được đổ vào chiếc túi làm bằng vải xô rồi treo lên cho nước trong túi bột nhỏ xuống, cuối cùng còn lại lớp bột mềm và mịn. Cách làm này tuy kỳ công, nhưng bột sẽ rất mềm và dẻo, để nguội bánh cũng không bị cứng.
Từ khi có máy xay, để không tốn nhiều công sức, đồng bào chỉ cần mang gạo đi nghiền ướt hoặc xay khô rồi hòa nước, cách làm này tuy nhanh chóng, tiện lợi, nhưng khi làm bánh sẽ không ngon bằng xay thủ công, bánh dễ bị cứng lúc nguội.
Ngoài ra, họ còn có cả món bánh dậm đen "háu pẻng rặt ma" hay "háu pẻng phón", món bánh này gần giống như món bánh gai của người Kinh.
Để làm loại bánh này, họ đi hái lá của cây gai "co rặt ma" là loại cây gai dạng thân leo, sau đó đem rửa sạch rồi phơi khô giòn, mang trộn vào gạo rồi cùng nghiền thành bột, với loại bánh này thường chỉ làm loại nhân ngọt.
Cách gọi tên các loại bánh rợm phụ thuộc vào loại nhân bên trong bánh như: Bánh rợm nhân đỗ - "poòng đàu", bánh rợm nhân lạc - "poòng tùa nèm"…
Nhân bánh "poòng" có nhiều loại cả nhân mặn và ngọt, nhân được làm từ đỗ hoặc lạc. Với loại nhân đỗ gồm có đỗ xanh - "đàu", đỗ nho nhe - "péo" với cách chế biến: Đỗ sau khi được ngâm nước nóng, đãi vỏ, đồ hoặc nấu chín, sau đó giã cho thật nhuyễn, rồi xào lên. Nếu muốn làm nhân ngọt thì cho đường vào đỗ, đồng thời trộn một chút vào vỏ bánh; còn nếu làm nhân mặn thì khi chảo nóng, phi hành khô thơm, nếu có thịt lợn ba chỉ băm trộn vào càng ngon, xào thịt chín, sau đó đổ đỗ vào chảo xào cho ngấm mỡ rồi cho hạt tiêu, mắm muối vừa đủ là được.
Đối với nhân lạc cũng vậy, lạc sau khi được rang chín, bỏ vỏ, mang đi giã, các công đoạn sau cách làm tương tự như nhân đỗ. Ngoài ra, đồng bào còn trộn lẫn cả hai loại nhân đỗ, lạc với nhau được thêm một loại nhân rất thơm ngon.
Đặc biệt, trong tập quán của người Giáy, trước kia vào tháng 3 họ thường đi tìm những tổ trứng kiến lấy trứng để xào cùng với nhân bánh, khi đó nhân bánh sẽ vừa thơm ngon lại ngọt, ngậy, giòn tan lại đậm đà với vị của trứng kiến.
Sau khi chuẩn bị xong thì gói với cách như sau: Dùng một chút mỡ lợn xoa vào lòng bàn tay cho bột bánh không dính, nặn bánh thành hình tròn và cho nhân vào giữa bột, sau đó đặt vào mặt trái lá chuối.
Bánh sau khi gói xong được xếp vào chõ đồ xôi và mang đi hấp, chỉ cần khoảng 30 phút là bánh đã chín. Khi chín, bánh được gắp ra, vuốt cho thẳng, những chiếc đầu tiên sẽ được đặt lên bàn thờ tổ tiên bày tỏ lòng hiếu kính của con cháu.
Theo Hoàng Thị Luyến (Báo Lào Cai)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét