Cá anh vũ (cá tiến vua) dễ khiến người ta tưởng tượng một con cá sắc màu rực rỡ như cầu vồng. Điều đó thôi thúc tôi một lần được gặp cá anh vũ trong tự nhiên...
Một lần, tôi đem chuyện về cá tiến vua cho ba tôi đọc. Nhìn tấm hình minh hoạ trong bài, ông cười và bảo: “Đây là cá tiến vua à? Thế thì hồi bé con là vua rồi!”
 |
Anh vũ – semilabeo notabilis từng là cá quý dâng vua
|
Cá tiến vua có thật?
Tên của nó là cá anh vũ – semilabeo notabilis. Tương truyền ngày xưa, do loài cá này rất ngon nên thường được dùng để tiến vua.
Cái tên anh vũ dễ khiến người ta tưởng tượng một con cá sắc màu rực rỡ như cầu vồng! Thế nhưng, kèm theo các bài viết chỉ là những tấm hình đen trắng mờ nhạt được chụp từ rất xưa. Điều đó càng khiến tôi khao khát một lần được gặp cá anh vũ trong tự nhiên.
Ba tôi kể rằng 40 năm trước, khi tôi còn rất nhỏ, ông làm ở lâm trường Thạch Kiệt, Thanh Sơn, Phú Thọ, lúc rảnh rỗi lại đi đánh lưới và thường gặp cá này ở vùng có đá ngầm và nước xoáy. Bắt được cá, ông mang về để mẹ tôi kho mặn cho tôi ăn dần, hoặc nấu với lá rau sắng có sẵn trong rừng là ngon nhất. Khi đó ba tôi không biết con cá này tên gì.
Rồi có dịp về Phú Thọ, tôi càng hy vọng tìm được cá tiến vua. Ba tôi ghi lại cho tôi tên tuổi, địa chỉ những người bạn năm xưa. Ông cũng vẽ lại theo trí nhớ về lưu vực ghềnh đá xoáy của con sông mà ngày xưa ông bắt được loài cá này.
Tìm không thấy...
Chân dung cá anh vũ
Thân cá tương đối dày, có hai đôi râu. Râu lõm lớn hơn râu hàm. Miệng dưới. Môi trên rộng có nhiều u tròn nổi. Rãnh sau môi dưới không có. Mắt vừa phải. Khoảng cách trước ổ mắt lớn hơn khoảng cách sau ổ mắt, khoảng cách hai ổ mắt rộng. Khởi điểm của vây lưng ở trước khởi điểm của vây bụng. Vây lưng không có tia gai cứng. Lỗ hậu môn ở giữa vây bụng và vây hậu môn. Vảy vừa phải, xếp đều đặn. Cá có thân xám tro, bụng màu vàng nhạt. Vây ngực, vây bụng, vây hậu môn có màu xám pha vàng. Vây lưng, vây đuôi có màu xám.
Cá anh vũ ăn các loại chất hữu cơ vụn nát, tảo và động vật không xương sống ở nước cỡ nhỏ. Cá có tốc độ lớn khá nhanh, đẻ từ tháng 10 năm trước đến tháng 3 năm sau. Cá đẻ ở hang đáy sông.
|
Khi tôi về chốn cũ, không còn những cánh rừng bạt ngàn như lời kể của ba, chỉ còn những quả đồi và dãy núi trọc. Tôi đã hỏi nhiều người nhưng chẳng ai biết lâm trường Thạch Kiệt ở đâu, ghềnh đá xoáy ở chỗ nào, nói gì đến cá tiến vua!
Không nản chí, tôi tìm hỏi những người lớn tuổi. May sao, một chú giải thích rằng lâm trường này đã giải tán hơn 20 năm rồi nên lớp trẻ ít ai biết. Trò chuyện một thôi mới ớ ra: ông là bạn cũ của ba tôi, tên Nguyễn Văn Sửu.
Trong bữa cơm tối ở nhà chú Sửu, tôi có nhắc về việc tìm cá anh vũ. Nhìn mấy tấm hình đen trắng mờ mờ, chú Sửu và mấy người con trai cho biết có một loài rất giống, trước đây có vài lần đánh bắt được ở vùng nước rất xoáy và nơi ghềnh đá, nhưng rất lâu rồi không còn thấy nữa…
Dẫu vậy, tôi vẫn lên kế hoạch tìm kiếm cá anh vũ, với sự giúp sức của ba người con trai chú Sửu và một số ngư dân trong vùng. Hôm sau, chúng tôi lên đường khi sương sớm còn phủ kín sông Bứa. Các ngư dân nào chài nào lưới giăng, chúng tôi quần thảo cả buổi trên sông. Ngâm mình trong nước lâu, ai nấy môi thâm tím, tay chân nhợt nhạt. Bất chợt, một ngư dân reo lên: “Có cá”!
Mẻ lưới kéo lên trong sự vui mừng của mọi người. Con cá thon dài, kích cỡ gần như con trong hình. Gỡ lưới, hoá ra chỉ là một con cá vé! Đến cuối giờ chiều cũng không có gì hơn. Tôi chỉ có hai ngày ở đây, vậy mà ngày kế tiếp cũng là một ngày thất bại.
Không tìm lại gặp
Sáng ngày thứ ba, tôi chuẩn bị hành lý quay về. Con trai chú Sửu rủ tôi ra chợ làng gần đó uống chút rượu cho ấm bụng. Tôi dạo trong chợ xem có thêm mồi gì ngon để nhắm. Xa xa, tôi thấy một bác trai ở góc chợ bày một rổ cá, trong đó có con cá hình như là anh vũ!
Quá bất ngờ, tôi đến, âu yếm cầm con cá lên xem. Quả thật đó chính là cá tiến vua mà tôi đang tìm. Đêm qua, bác ngư dân ấy đã đặt những chiếc lờ rất sâu ở khu vực ghềnh đá xoáy, đúng cái chỗ mà chúng tôi đã quần thảo hai ngày! Bác ấy cho biết vẫn thường đặt lờ khu vực này nhưng chỉ bắt được vài ba loài khác. Đã rất lâu rồi bác mới gặp lại con cá này và không hề biết đây là loài cá tiến vua.
Tôi mua hết rổ cá. Không kịp hỏi tên, không kịp ghi lại địa chỉ, không kịp lấy số cá đã trả tiền, chúng tôi ôm một con còn đang ngắc ngoải, tức tốc chạy về để có thể chụp hình khi nó còn sống.
Có thể bạn sẽ thất vọng khi xem hình kèm theo bài viết. Tuy hình màu, rõ nét nhưng con cá không đẹp như tên. Cá anh vũ màu xanh xám, ánh hồng, vảy lóng lánh như ánh bình minh rực chiếu trên mặt sông Bứa buổi sớm ấy.
Cuốc rượu sáng đó dẫu tôi chưa kịp nếm giọt nào mà lòng cứ lâng lâng say. Không có nhiều duyên may như thế trong quãng đời nghiên cứu đa dạng sinh học của tôi.
Theo Sài Gòn tiếp thị
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét