Đi tìm dấu chân các vị thần bất tử (kỳ 2)

Người mẹ có vẻ đẹp thánh thần, 16 tuổi gương mặt hồng hào, mắt như ánh trăng, trên đầu lúc nào cũng tỏa ánh hào quang lấp lánh. Người mới sinh ra đã thông minh, đĩnh ngộ, lớn lên càng khôi ngô, anh dũng. Cả hai mẹ con đều có gốc tích rõ ràng chứ không mập mờ huyền thoại.

Kỳ 2: Thánh Gióng có thật?

Đó là những phát hiện lịch sử mới đây về mẹ con Thánh Gióng, khác hẳn những gì miêu tả mẹ con Thánh Gióng ban đầu như trong truyền thuyết.

Trăm ao hồ để lại

Trưa chang chang nắng, những khách bộ hành bước vội trên triền đê Phù Đổng để rẽ vào con đường làng rợp bóng tre. Một không gian văn hóa đậm chất làng quê hiện lên giữa Hà Nội phồn hoa khiến nhiều du khách thích thú. Đây là lần thứ hai cô Maia, sinh viên văn hóa của Nga, đến đền Gióng. "Việt Nam có rất nhiều truyền thuyết về thần thánh. Không biết là hư hay thực nhưng đều đó khiến tôi thích thú khi đến Việt Nam. Điều đặc biệt là thần thánh Việt Nam rất... yêu nước", Maia tâm sự. Lần này đến Việt Nam, Maia và hai người bạn tìm thêm dẫn chứng cho đề tài "Sự thật lịch sử mang tính huyền thoại trong văn học Việt Nam". Câu chuyện Thánh Gióng mà Maia và những người bạn được các cụ già Phù Đổng kể lại ngay dưới gốc đa đền Gióng.

Tượng đài Thánh Gióng ở Phù Đổng, Sóc Sơn, Hà Nội.

Câu chuyện về Thánh Gióng vừa dứt, Maia hỏi: "Những gót ngựa Thánh Gióng khi bay về trời tạo thành hàng trăm ao hồ như thơ của ông Điềm (bài thơ "Đất nước"của nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm - PV) mà bây giờ vẫn còn có đúng không?". Cả làng Phù Đổng giờ chỉ còn chiếc ao cạnh đền Gióng và vài cái ao khác vì quá trình đô thị hóa. "Nhưng trước kia từ đây lên đến tận núi Sóc của huyện Sóc Sơn, những cái ao san sát theo hình chữ "chi" kiểu chân ngựa chạy là có thật. Đến tận năm 1972, khi Hà Nội chịu đợt ném bom B-52 của Mỹ vẫn còn", cụ Mẫn, một trong những người cao tuổi nhất làng Phù Đổng, khẳng định.

Đền Gióng ngự trên một khu đất đẹp, tương truyền được xây dựng trên chính nền ngôi nhà cũ nơi Gióng sinh ra. Trước đây, nơi này chỉ là một thảo am nhưng vua Lý Thái Tổ khi dời đô ra Thăng Long đã cho xây  một ngôi đền khang trang. Trước đền có thủy đình nằm trong hồ bán nguyệt, được xây dựng từ thời Lý.

Đền thờ Thánh gióng ở xã Phù Đổng, Gia Lâm, Hà Nội.

Đi tìm sự thật

TS Hán học Cung Khắc Lược và TS Lương Văn Kế đã công bố những phát hiện mới về nguồn gốc đệ nhị tứ bất tử cũng từ một ngôi đền thờ khác: Đền Bộ Đầu (còn có tên gọi khác à đền Quan Thánh) ở xã Thống Nhất, Thường Tín, Hà Nội. Cả hai ông khẳng định: Thánh Gióng có thật chứ không phải truyền thuyết hư cấu. Mọi chuyện bắt đầu khi TS Cung Khắc Lược và TS Lương Văn Kế nghiên cứu bức tượng Đổng Sóc Thiên Vương cao 6m ở hậu cung ngôi đền. Đây có lẽ là pho tượng cổ lớn nhất trong di sản văn hóa dân tộc còn lại cho đến ngày nay.

Theo tài liệu mà ông Lược và ông Kế công bố, bản thần phả gốc của ngôi đền này được tìm thấy trong Viện nghiên cứu Hán Nôm, ngoài bìa có đóng dấu bầu dục của Viễn Đông Bác cổ thời Pháp thuộc. Thần phả do Hàn Lâm viện, Đông các Đại học sĩ Nguyễn Bính soạn bằng Hán văn vào năm thứ nhất niên hiệu Hồng phúc, triều Lê Anh Tông (1572). Nội dung bản thần phả thờ đức Đổng Sóc Thiên Vương có nhiều điểm khác với những gì dân gian biết về Thánh Gióng. Mẹ của Thánh Gióng trong tư liệu không có hình dáng là một bà già nghèo khổ không con mà là một cô gái 16 tuổi có nhan sắc thánh thần. Khi cô tròn 16 tuổi, gương mặt hồng tươi, mắt tựa ánh trăng rằm hồ thu, nhan sắc tuyệt vời, nghiễm nhiên thành một trang giai nhân tuyệt thế. Cô gái sau đó là vợ của đại quan lang họ Đổng tên Gia vùng Đại Mạn Châu danh giá.

Nhưng chỉ một năm sau Đổng Gia mất. Bà vào tu tại chùa Hoàng Nham và được "thiên thụ" mà có thai. Sau 3 năm 4 tháng sinh ra một bọc hình như đóa sen hồng còn phong nhụy, lúc nào cũng thoang thoảng hương và có những dải mây cầu vồng quấn quýt, 7 tháng sau bông sen chưa nở. Sen chỉ nở thành hài nhi khi vua Hùng đưa về cung ngày đêm chăm sóc. Hài nhi sau này uy phong, cầm quân tiêu diệt giặc Ân, rồi sau đó lại giúp dân trồng trọt và trị thủy. Theo TS Lương Văn Kế, người gắn bó hàng chục năm với đền Quan Thánh thì "sự tồn tại của dòng họ Đổng đã quá rõ ràng, vấn đề là làm thế nào để chắp nối được liên tục phả hệ của dòng họ này mà thôi. Không chỉ thế, TS Cung Khắc Lược còn tiết lộ những nghiên cứu từ thần phả họ Đổng rằng "Thánh Gióng còn là một người con một mực hiếu thuận. Khi ông đã về trời, nhận được tin mẹ mình đang bị thuồng luồng ăn thịt, ông đã giáng thế cứu mẹ mình".

Tuy nhiên, trước đây cố GS Trần Quốc Vượng cũng đã công bố tài liệu lưu trữ trong viện Hán Nôm mà ông đã thẩm định về nguồn gốc Thánh Gióng. Theo đó, Thánh Gióng lại có nguồn gốc vua Hùng có tên thật là Đàm Gia. Đàm Gia, con của một cung phi triều Kinh Dương Vương Vua Hùng Huy Vương. Thần phả do Hàn lân Đông các đại học sỹ Nguyễn Bính soạn năm 1527 và truyền thuyết dân gian kể rằng, vào đời thứ 6, triều Kinh Dương Vương Vua Hùng Huy Vương trị vì, thuở ấy nhân dân no đủ, bốn biển thanh bình. Khi giặc Ân phạm vào bờ cõi, Đàm Gia được lệnh đem binh diệt giặc lập công lớn được phong là Đàm Gia Đại Vương. Khi Đàm Gia mất biến thành ánh ào quang rơi xuống giếng nơi mẹ mình nhân lúc tắm mà mang thai. 

Ngôi thứ của "Tứ bất tử" Nhà nghiên cứu văn hóa dân gian Phạm Văn Kính cho rằng việc chia ngôi thứ trong "Tứ bất tử" hoàn toàn theo tâm lý dân gian nhưng cực kì logic. "Khi con người mới sinh ra việc đầu tiên là thích ứng với thiên nhiên, chế ngự thiên nhiên để tồn tại nên Sơn Tinh - vị thần có công dạy dân, giúp dân chống lũ lụt thiên tai đứng đầu tứ bất tử. Khi xã hội có giai cấp, hình thành quốc gia, thì việc trung quân, ái quốc được đề cao và lẽ sống cơ bản nên Thánh Gióng -  người đánh giặc Ân được xếp vào vị trí thứ hai. Trong các đạo của con người, đạo hiếu là cơ bản nhất vì thế con người chí hiếu như Chử Đồng Tử được xếp vị trí thứ ba. Liễu Hạnh công chúa là người cuối cùng và cũng là nữ duy nhất trong tứ bất tử với nhiều huyền thoại và tái sinh nhiều lần".

Đình Tú