Đình Xuân Biều - Nơi giành chính quyền cách mạng đầu tiên trong tỉnh

áng

Đình Xuân Biều. - Ảnh: HG Trước Cách mạng Tháng Tám năm 1945, Xuân Biều là một xã thuộc tổng Cẩm Bào, huyện Hiệp Hoà, phủ Bắc Hà, xứ Kinh Bắc. Nay, Xuân Biều là một thôn thuộc xã Xuân Cẩm, huyện Hiệp Hoà.

Đình Xuân Biều là công trình văn hoá tín ngưỡng của nhân dân Xuân Biều, được xây dựng từ xa xưa để tôn thờ các vị thánh Cao Sơn - Quý Minh - thánh Tam Giang, là những vị thần có công với dân, với nước. Trải qua thời gian và chiến tranh, đình Xuân Biều không còn nguyên vẹn như ban đầu khởi dựng song ngôi đình này đã chứng kiến biết bao sự kiện lịch sử. Thôn Xuân Biều nằm ven sông Cầu nơi tiếp giáp với các tỉnh Bắc Ninh, Thái Nguyên; địa hình hiểm trở, thuận lợi cho việc di chuyển lên căn cứ địa Việt Bắc hoặc xuôi xuống Thủ đô Hà Nội. Vì vậy, từ rất sớm, nơi đây đã là một bộ phận của ATKII của Trung ương Đảng trong thời kỳ vận động Cách mạng Tháng Tám. Nhân dân Xuân Biều vốn giàu lòng yêu nước, yêu quê hương. Họ sẵn sàng đi theo tiếng gọi của Đảng. Ngay từ năm 1943, phong trào cách mạng ở Xuân Biều đã phát triển mạnh, các tổ chức hội, đoàn thể cách mạng lần lượt ra đời. Nhiều gia đình và quần chúng đã góp phần bảo vệ cán bộ, nuôi dưỡng cán bộ cách mạng, từ đó giác ngộ ngày càng sâu sắc, trở thành phong trào rộng lớn. Đến cuối năm 1944, đã có các cơ sở hoạt động của các đồng chí Hoàng Quốc Việt, Lê Thanh Nghị, Nguyễn Trọng Tỉnh... Đầu năm 1945, phong trào cách mạng phát triển mạnh gần như công khai, sau Hội nghị của Trung ương Đảng bàn về Chỉ thị "Nhật - Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta", hai đồng chí Lê Thanh Nghị và Nguyễn Trọng Tỉnh đã về làng Xuân Biều chỉ đạo cách mạng. Chiều ngày 12-3-1945, cán bộ Việt Minh làng Xuân Biều họp bàn kế hoạch khởi nghĩa và thành lập Ủy ban Dân tộc giải phóng rồi gọi lý trưởng đến yêu cầu nộp bằng và triện. Đến tối, cuộc mít tinh lớn được tổ chức ở đình làng, già, trẻ, gái, trai đều tập trung chật ních sân đình, có tới 70 tự vệ và hàng ngàn quần chúng dự mít tinh. Dưới lá cờ đỏ sao vàng phần phật tung bay trước gió, đông đảo quần chúng ai nấy đều im lặng hướng về bàn chủ tịch. Đồng chí Bí thư Ban cán sự tỉnh Bắc Giang tuyên bố thủ tiêu chính quyền bù nhìn làng Xuân Biều và thành lập Ủy ban Dân tộc giải phóng do đồng chí Nguyễn Bá Minh (tức Kiểm Ê) làm chủ tịch. Đây là cuộc mít tinh khởi nghĩa giành chính quyền đầu tiên trong Cách mạng Tháng Tám ở Bắc Giang và cũng là của toàn quốc lúc bấy giờ. Sự kiện lịch sử trọng đại này được ghi vào lịch sử đấu tranh cách mạng huyện Hiệp Hoà của Đảng bộ tỉnh Bắc Giang và của Đảng Cộng sản Việt Nam. Sách lịch sử Đảng bộ Đảng Cộng sản Việt Nam tỉnh Hà Bắc cũng ghi rõ: "Tối 12-3-1945, Xuân Biều khởi nghĩa. Tại cuộc mít tinh ở đình làng, đồng chí Bí thư Ban cán sự tỉnh tuyên bố thủ tiêu chính quyền địch, lập chính quyền cách mạng và hô hào quần chúng xông lên phá các kho thóc của Nhật để giải phóng nạn đói. Tin Xuân Biều khởi nghĩa giành chính quyền thắng lợi lan đi nhanh chóng, làm nức lòng người. Cuộc khởi nghĩa Xuân Biều mở đầu quá trình khởi nghĩa từng phần ở Bắc Giang". Tham gia vào cuộc khởi nghĩa là toàn dân Xuân Biều, trong đó nổi lên là những cán bộ đảng viên, những gia đình là cơ sở của cách mạng, những chiến sĩ tự vệ cùng quần chúng nhân dân. Nhiều gia đình được cấp bằng có công với nước như gia đình các ông: Đào Văn Canh, Nguyễn Bá Minh, Ngô Khắc Toán, Ngô Đình Nội... Với những sự kiện lịch sử trọng đại trên, đình Xuân Biều đã được công nhận là di tích lịch sử cấp quốc gia. Ngọc Trâm