Nhà cổ di sản Vân Đường phủ ở Sài Gòn

20 năm sau khi học giả Vương Hồng Sển mất, căn nhà cổ vẫn mang dáng dấp cổ xưa với những vật dụng trang trí đầy dấu ấn thời gian.

Căn nhà tại số 11 Nguyễn Thiện Thuật (phường 14, quận Bình Thạnh, TP HCM) vốn là tư gia của nhà văn hóa Vương Hồng Sển, được cụ đặt tên là Vân Đường phủ (Vân Đường là một trong những bút hiệu của cụ, gồm Anh Vương, Vân Đường, Đạt Cổ Trai). Đây là ngôi nhà cổ có 5 gian, 2 chái, ngang 15 m, sâu 20 m, tọa lạc trên diện tích 750 m2.

Sinh thời, cụ Vương đã bỏ công tìm kiếm và mua nguyên căn từ một vùng ven miệt Phú Xuân - Nhà Bè về dựng lại gần khu vực chợ Bà Chiểu năm 1952.

Cụ bỏ nhiều công sức tạo bồi để căn nhà mang dáng dấp cổ xưa, với những vật dụng trang trí đầy dấu ấn thời gian . Ngày 9/12/1996, cụ Vương từ trần, linh cữu của cụ được quàn tại đây. Hiện, trong gian nhà chính treo nhiều di ảnh của cố học giả, trong đó có bức ảnh chụp cụ ngồi trước thềm nhà.

20 năm sau cụ Vương mất, căn nhà vẫn giữ được khá nguyên vẹn hình dáng. Những chiếc cột lớn chắc chắn, vững chãi đỡ kết cấu phức tạp của ngôi nhà.

Mặt trước và bên trong nhà cổ là vô số cấu trúc, hoa văn chạm trổ công phu mang nét cổ xưa.

Kèo của ngôi nhà được làm từ những thanh gỗ lớn chắc chắn, điêu khắc nhiều họa tiết tinh xảo.

Không gian bên trong được bố trí nhiều ô lấy ánh sáng từ hai bên hông, trên các mái.

Song gỗ hai cánh cửa phía sau mang dáng dấp kiến trúc truyền thống của nhà cổ người Việt, và vẫn còn chắc chắn.

Khu giếng trời phía sau ngôi nhà vẫn còn một bể cá trước đây cụ Vương Hồng Sển nuôi. Khi cụ còn sống, khuôn viên căn nhà rợp bóng cây xoài, sa pô chê, sầu riêng và những cây mai cổ thụ.

Hai gian phụ phía sau đối diện nhau là các lớp mái được lợp hài hòa.

Các gian đều được lợp ngói đỏ cổ kính. Những viên gạch âm dương màu ngọc bích hiếm có được gắn dọc dưới mái hiên. Các tạp chí danh tiếng trên thế giới như Time, Newsweek từng đến tìm hiểu, giới thiệu về ngôi nhà chứa đựng nhiều giá trị văn hóa này.

Hai bên sườn ngôi nhà cổ gắn những ô tròn lấy ánh sáng. Bức tường và những thanh vì kèo còn khá vững chắc.

Nhiều thanh gỗ ngôi nhà được tháo dỡ chất thành đống phía sau. Hiện tại cháu nội của cụ Vương đang sinh sống trong căn nhà cổ này.

Cụ Vương Hồng Sển (1902-1996) là một nhà văn hóa, học giả, nhà sưu tập đồ cổ nổi tiếng, rất được kính trọng trong giới sử học và khảo cổ ở Việt Nam. Cụ đã hiến Vân Đường phủ và bộ sưu tập đồ cổ cho Nhà nước, với 849 cổ vật, và hy vọng thành lập một bảo tàng mang tên ông.

Tháng 8/2003, UBND TP HCM ban hành quyết định xếp hạng căn nhà của cụ Vương Hồng Sển là "di tích kiến trúc nghệ thuật nhà cổ dân dụng truyền thống" cấp thành phố. Mọi hoạt động xây dựng, khai thác trong những khu vực di tích đã khoanh vùng bảo vệ đều bị nghiêm cấm.

Lê Quân