Thánh địa Cao Đài, mười hai cái cổng

Nhiều người Tây Ninh từng biết, từng đi dự lễ hội đạo Cao Đài ở trong khuôn viên Toà thánh Tây Ninh, ít ra mỗi năm cũng có hai dịp rất đông vui là lễ vía Đức Chí Tôn mùng 9 tháng Giêng và lễ hội yến Diêu trì cung ngày rằm tháng 8 (âm lịch). Thế nhưng nếu hỏi về 12 cái cổng của Toà thánh thì chắc hẳn nhiều người sẽ lắc đầu. Để đi và thấy cả 12 cái cổng ấy, ít ra phải làm một vòng quanh con đường ngoại vi Toà thánh dài khoảng 4km. Bởi Toà thánh tiếng là rộng 1 km² nhưng mặt bằng không phải hình vuông, mà là một hình thang. Cạnh ngắn ở về phía cặp đường Cách Mạng Tháng 8 về hướng Bắc. Còn cạnh dài ở về hướng cổng 6, 7, 8 ở hướng Nam. Hai cạnh dài hơn nữa và tương đương nhau là nằm ở các hướng Đông, Tây. Những cái cổng được nhiều người biết đến nhất là cổng Hoà Viện, thẳng tới đường Điện Biên Phủ đi về phía núi Bà. Sau nữa là cổng số 2, đều nằm trên trục lộ nối liền đường chính Thị xã là Cách Mạng Tháng 8.

Cổng số 2 không có mái che

Đối diện với 2 cổng nói trên là cổng 7 và cổng 6 ở mặt hướng Nam, cũng là những nơi quen thuộc, bởi qua các cổng ấy là tiến về trung tâm thị trấn Hoà Thành có chợ Long Hoa sầm uất vào bậc nhất tỉnh Tây Ninh. Hai cổng số 3 và số 4 ở phía Tây Toà thánh cũng được nhiều người biết đến vì nằm trên tuyến đường có mật độ giao thông đông đảo. Chiếc cổng được coi là cổng chính, hoành tráng nhất cũng nằm bên trục đường phía Tây, là cổng Chính môn. Tiếc rằng cổng ấy quanh năm không mở, nên cũng ít người đi qua hay lui tới. Những cổng bên phía Đông thành ra heo hút nhất, hầu như chỉ có tín đồ từ các vùng lân cận ra vào làm công quả hay dự lễ, đấy là các cổng mang số 9, 10, 11. Còn cổng số 12 cũng đi ra đường lớn, nhưng vẫn ít người đi vì nó đi vào khu nhà phụ trợ ở phía sau của Đền thánh Cao Đài.

Nhất định sẽ có người thắc mắc rằng sao không thấy cổng số 1 và cổng số 5. Xin trả lời ngay về cổng số 1. Đấy chính là cổng Hoà Viện, theo cách gọi đã thành quen thuộc của người địa phương, vì ngoài cổng này từng có một cơ quan tên gọi là Hoà Viện (theo cách phân chia và gọi tên 9 viện: Nông, Công, Y, Lễ, Hoà… của đạo Cao Đài). Hoà Viện vốn được coi là cổng đầu tiên, dù nó được xây sau, vào năm 1961. Từ cổng số 1 này, cứ đi vòng quanh theo tường rào ngược chiều kim đồng hồ là sẽ tới các cổng số 2, Chính môn, cổng số 3, cổng số 4 v.v… Cổng số 5 không có đã làm cho nhiều người thắc mắc. Một vài chức sắc ở Toà thánh khi được hỏi cũng không biết rõ vì lý do gì, chỉ trả lời chung chung là do các bậc bề trên quyết thế nào, thì theo thế. Nhưng câu hỏi này đã được ngài Tổng giám Công viện trả lời thật giản dị: - Chẳng qua là Thánh địa Cao Đài có 12 cổng, chia ra 4 cạnh thì mỗi phía chỉ có 3 cổng mà thôi. Mà tường phía Tây đã đủ cả ba cổng rồi (tính cả cổng Chính môn), nên không có cổng số 5 là vậy!

Nhìn chung, trừ cổng Chính môn ra, thì có thể phân ra hai loại cổng của Toà thánh Cao Đài. Loại có mái và loại không có mái. Dù loại nào, thì cấu trúc mặt bằng cũng khá giống nhau, theo kiểu tam quan ở các đình, chùa truyền thống Bắc và Trung bộ. Nghĩa là, bao giờ cũng có 4 trụ xây, chia ra thành 3 lối ra vào. Hai trụ giữa lớn và cao hơn, cách khoảng rộng hơn 6 mét làm cổng chính. Hai bên là cổng phụ rộng chỉ khoảng hai mét rưỡi, vừa đủ cho một xe hơi khéo léo đi vào. Loại không có mái che được xây sớm nhất là cổng số 2 có cấu trúc và trang trí cực kỳ đơn giản. Đây chính là chiếc cổng đầu tiên, được xây từ năm 1926 (theo con số khắc trên đỉnh cổng) nhưng có lẽ chính xác phải là năm 1927, năm mà các chức sắc đạo đã mua được phần đất làm thánh địa, từ ông quan Kiểm lâm người Pháp. Sau này có một số cổng vẫn xây theo kiểu cổng số 2, nghĩa là không có mái, chỉ có một tấm tường bắc ngang giữa các trụ, dùng để đề chữ số và biểu tượng. Nhưng các cổng xây sau đã được bổ sung thêm một số chi tiết trang trí đắp vữa xi măng tinh xảo hơn, như ở cổng số 11, 12 v.v… Chiếc cổng xây tiếp theo sau đó, có lẽ là cổng số 4, ghi năm xây dựng là 1960, đã là cổng có mái che cẩn thận. Nghĩa là trên ba khoảng cổng ra vào ấy, đã có thêm ba mái ngói, mỗi mái hai tầng cách nhau một khoảng kiểu chồng diêm. Mái đều cấu trúc kiểu 4 tấm, góc có đầu đao hình hoa lá, nhưng kiểu dáng bay lên như một dáng rồng. Trên nóc chính giữa, nơi cao nhất có tượng Tam bửu, gồm ba món đồ tượng trưng cho 3 tôn giáo chính: ở giữa có bình Bát vu, tượng trưng cho Phật; bên phải (nhìn từ ngoài vào) là cây phất chủ, tượng trưng cho đạo Lão, còn bên trái là cuốn kinh Xuân Thu của Khổng Tử, tượng trưng Khổng giáo. Ba tôn giáo nói trên chính là nền tảng của giáo lý Cao Đài, theo quan niệm “Tam giáo quy nguyên”. Phần dưới mái chính, trên tấm tường bắc ngang là 6 chữ đắp nổi, sơn đen bằng Hán tự và cả bằng chữ Việt, là “Đại đạo Tam kỳ phổ độ”. Trên hai trụ chính, có đôi câu đối nêu bật lên ý nghĩa của giáo lý Cao Đài:

Cổng số 10 đã có khác hơn

- Cao thượng Chí tôn, Đại đạo hoà bình dân chủ mục.

- Đài tiền sùng bái, Tam kỳ cộng hưởng tự do quyền.

Tạm dịch nghĩa là: Đấng Chí Tôn ở cao hơn hết, đã mở ra nền đạo lớn hoà bình, hướng tới nền dân chủ. Tôn thờ đấng Cao Đài đã mở ra kỳ tôn giáo thứ ba, đem đến quyền tự do cho mọi người chung hưởng.

Ở mỗi thời kỳ, lối xây cổng xem ra cũng khác. Như cổng số 2 đơn giản và mộc mạc, thậm chí không có cả đôi liễn đối nhưng lại rất ưa nhìn. Các cổng xây đầu thập niên sáu mươi như cổng số 4 (1960) và cổng Hoà Viện (1961) có lối mái ngói “thượng thu hạ sách” trông vẫn còn nhiều nét đẹp, phảng phất chùa xưa miếu cũ. Đến những cổng xây năm 1968 đã có cái được phá cách, xây kiểu mái dài hai tầng, làm mất đi chút ít đường cong nên trông có vẻ cứng hơn. Người Cao Đài có truyền thống bảo tồn những cái gì của các bậc tiền nhân tạo dựng. Vì thế, có thể tin những cái cổng kia cũng sẽ còn mãi mãi với Toà thánh Tây Ninh- Thánh địa đạo Cao Đài.

TRẦN VŨ

Thưởng ngoạn kiến trúc tòa thánh Tây Ninh

12h trưa là thời gian thăm quan lý tưởng cho khách đến với tòa thánh nổi tiếng trong địa phận tỉnh Tây Ninh, cách TP HCM khoảng 100 km.

Tọa lạc tại xã Long Thành Bắc, huyện Hòa Thành, tỉnh Tây Ninh, cách thị xã Tây Ninh khoảng 5 km về hướng đông nam, tòa thánh Tây Ninh nổi bật trong khuôn viên với nét kiến trúc riêng.

Tòa thánh được khởi công xây dựng năm 1933 và hoàn thành năm 1947 nhưng đến năm 1955 mới khánh thành. Khuôn viên tòa thánh rộng 1,2 km, với đền thờ Phật mẫu, vườn cây cảnh, rừng thiên nhiên. Ngôi tòa dài 140 m, rộng 40 m, có tam đài cao 36 m, hai lầu chuông và trống cao 25 m, cửu trùng đài và bát quý đài cao 30 m.

Để giày dép bên ngoài trước khi vào tòa thánh.

Bên trong tòa thánh gồm hai hàng cột rồng, sơn xanh, đỏ, trắng rực. Trên trần nhà là 9 khoảng bầu trời mây và sao. Khu chính điện thờ Thiên Nhãn nằm trên quả càn khôn có 3.027 ngôi sao (tượng trưng cho 3.072 quả địa cầu). Nền Tòa Thánh có 9 cấp gọi là “Cửu phẩm thần tiên”, mỗi cấp là một phẩm cấp. Phía trước gian chánh điện có 7 ghế chia làm tam cấp: cao nhất là ghế của Giáo Tông, tiếp theo là 3 ghế của 3 vị Chưởng Pháp, cuối cùng là 3 ghế của 3 vị Đầu Sư. Chánh điện có 8 cột trụ rồng xếp thành vòng tròn.

Nét chạm khắc lộng lẫy bên trong tòa thánh.

Đạo Cao Đài Tây Ninh ra đời cuối năm 1926 tại Tây Ninh do một số người đứng ra thành lập. Biểu tượng của đạo Cao Đài là Thiên Nhãn. Ngoài việc thờ Thiên Nhãn, đạo còn thờ các vị như Phật Thích Ca, chúa Giê su, Khổng Tử, Lão tử, Phật Bà Quan Âm... Tòa thánh Tây Ninh là nơi thờ đạo chính của đạo này. Trong Tòa Thánh có nhiều biểu tượng ẩn chứa những ý nghĩa đặc biệt. Mỗi người, tùy theo dân tộc, trình độ văn hóa, trình độ tâm linh, khi quan sát Tòa Thánh sẽ tự mình khám phá ra những ý nghĩa này. Một số biểu tượng dễ nhìn thấy nhất và cũng dễ hiểu nhất như: tượng Ông Thiện và Ông Ác, tượng Hộ Pháp...

Du khách đến tham quan tòa thánh thường chọn giờ tòa thánh có hành lễ (khoảng 12h trưa) để thấy cách hành lễ rất trang trọng, đẹp mắt của đạo hữu Cao Đài. Lưu ý nhỏ vào bên trong tòa thánh, bạn phải bỏ giày dép bên ngoài (có người trông coi) và không được chụp hình người lấy phông nền là Thánh nhãn, chỉ chụp cảnh vật. Bạn cũng có thể xin phép để được lên tầng trên chụp toàn cảnh của tòa thánh.

Giờ hành lễ khoảng 12h trưa hàng ngày.

Mùng 9 tháng Giêng và rằm tháng Tám âm lịch hàng năm là hai lễ hội lớn nhất của tòa thánh. Không chỉ những người theo đạo Cao Đài mà rất đông du khách thập phương cũng về tòa thánh để sống trong không khí lễ hội cây trái và lễ hội rằm to nhất Tây Ninh dịp xuân về.

Lam Linh

Tòa thánh lớn nhất của đạo Cao Đài nhìn từ trên cao

Khuôn viên Tòa thánh Tây Ninh có gần 100 công trình kiến trúc lớn nhỏ xây dựng trong vòng 14 năm.

Tòa thánh Tây Ninh là công trình tôn giáo của đạo Cao Đài, tọa lạc tại huyện Hòa Thành, cách thành phố Tây Ninh khoảng 4 km. Đạo Cao Đài ra đời cuối năm 1926 tại đây. Khuôn viên tòa thánh rộng hơn một km2 với những con đường thênh thang liên kết các kiến trúc với nhau.

Tòa thánh được coi là tổ đình - cơ sở thờ tự cấp trung ương của đạo Cao Đài. Công trình khởi công năm 1933, hoàn thành năm 1947 nhưng đến năm 1955 mới khánh thành. Ngôi Tòa thánh có diện tích hơn 2.000 m2, nổi bật với hai lầu chuông và trống cao 25 m.

Trong khuôn viên Tòa thánh có gần 100 công trình kiến trúc lớn nhỏ khác nhau, được xây bằng bê tông cốt tre.

Lối vào Tòa thánh gồm 12 cổng đều được chạm khắc hình Tứ linh (long, lân, quy, phụng) và hoa sen. Trong đó, chánh môn là cửa lớn nhất với cách trang trí khác biệt mang hình lưỡng long tranh châu.

Chiếm diện tích lớn trong Tòa thánh là hai khu vườn rậm rạp. Theo Ban quản lý, trong vườn có những cây dầu, cao su... cổ thụ trồng từ trước khi công trình này được xây dựng. Hai khu vườn đều rào kín để đảm bảo an toàn cho những con thú trong đó.

Biểu tượng của đạo Cao Đài là hình một con mắt nằm trong hình tam giác, tượng trưng cho Thượng đế. Ngoài ra, đạo còn thờ các vị như Phật Thích Ca, chúa Jesus, Khổng Tử, Lão Tử, Phật Bà Quan Âm... Những hình ảnh này được khắc họa nhiều nơi quanh Tòa thánh, nhất là cửa chính.

Để vào bên trong Tòa thánh, từ tín đồ đến du khách đều phải để giày dép bên ngoài. Khách tham quan không được vào cửa chính mà phải đi cửa bên, nam đi cửa bên phải, nữ vào cửa bên trái.

Bên trong tòa thánh có hai hàng cột rồng, sơn xanh, đỏ, trắng. Trên trần nhà là 9 khoảng trời mây và sao.

Khu chính điện thờ Thiên Nhãn nằm trên quả càn khôn có 3.027 ngôi sao (tượng trưng cho 3.072 quả địa cầu). Khách không được vào chính giữa tham quan, chụp hình mà chỉ nhìn chính điện từ hai bên.

Du khách được tham quan Tòa thánh vào bất kỳ thời gian trong ngày nhưng nên chọn giờ tòa thánh có hành lễ (thường là 12h) để thấy nghi thức trang trọng của đạo hữu Cao Đài. Vào thời điểm đó, khách có thể lên tầng trên chụp toàn cảnh bên trong của Tòa thánh.

Mùng 9 tháng Giêng và rằm tháng Tám âm lịch hàng năm diễn ra hai lễ hội lớn nhất của Tòa thánh, thu hút nhiều khách thập phương.

Trong Tòa thánh luôn có người trông coi, nhắc nhở du khách đi lại, tham quan theo đúng lễ nghi của đạo Cao Đài. "Khách không được chụp hình người lấy phông nền là Thánh nhãn, chỉ chụp cảnh vật", ông Hải (tín đồ) cho biết.

Là Thánh địa lớn nhất của tôn giáo Cao Đài, hàng năm Tòa Thánh Tây Ninh thu hút hàng triệu lượt du khách tham quan và các tín đồ hành hương. Vào buổi chiều, nơi đây trở thành điểm thư giãn, dạo mát của người dân trong vùng.

Quỳnh Trần