Tháp Nhạn: Nơi ghi dấu kiến trúc độc đáo của người Chăm

Nằm ở địa thế cao nhất thuộc thành phố Tuy Hòa, tỉnh Phú Yên. Tháp Chăm – tên người dân bản địa nơi đây thường gọi là Tháp Nhạn. Tòa tháp độc đáo này được tọa lạc trên đỉnh núi Nhạn là một trong những địa danh được nhiều du khách lần đầu đến với thành phố biển không thể bỏ qua.

Tháp Nhạn nổi bật trên núi Nhạn, khu vực cao nhất ở TP Tuy Hòa

Được Bộ Văn hóa Thông tin (nay là Bộ VHTTDL) công nhận là Di tích kiến trúc - nghệ thuật cấp Quốc gia ngày 16/11/1988. Với kiến trúc độc đáo, Tháp Nhạn là một trong những ngôi tháp vào loại lớn của người Chăm.

Ẩn hiện sau những tán cây cổ thụ, Tháp Nhạn khiến bất cứ ai cũng tò mò khi lần đầu đặt chân đến

Có kiến trúc bình đồ vuông, với chiều cao gần 24m, Tháp Nhạn bao gồm 3 phần chính đó là phần đế, thân và mái cùng những nét hoa văn cổ kính độc đáo gồm tất cả 4 tầng thu nhỏ dần khi lên cao đặc trưng của thời kỳ cuối thế kỷ 11.

Trên khoảng sân rộng, Tháp Nhạn hiện diện như một dấu ấn của văn hóa Chăm

Nằm ở độ cao hơn 60m so với mực nước biển, đứng trên Tháp Nhạn chúng ta có thể quan sát toàn cảnh TP. Tuy Hòa với dải bờ biển cùng sự phát triển của thành phố này…

Đỉnh tháp được làm bằng đá khối hình trụ, biểu tượng phồn thực

Bốn mặt của tháp được trang trí bằng các hoa văn độc đáo

Một trong 4 góc cạnh của tháp vẫn còn nguyên vẹn

billgate ( theo landtoday )

Thắng cảnh núi Nhạn

 

Du khách ra bắc vào nam, khi ngang qua Tuy Hòa (Phú Yên), sẽ thấy được cụm di tích núi Nhạn sừng sững bên cầu Đà Rằng.

Theo một số tài liệu, núi Nhạn cao 64 m so với mặt nước biển, đường chu vi quanh núi khoảng trên 1 km. Có nhiều cách hiểu khác nhau nhưng nhiều người thường tưởng tượng khi nhìn từ xa, núi có thế như hình con chim nhạn đang sải cánh bay nên gọi là núi Nhạn. Từ lâu, quần thể di tích, sinh vật trên núi Nhạn được chăm sóc, tôn tạo và bảo tồn nghiêm ngặt. Du khách đến tham quan núi Nhạn sẽ cảm nhận được quang cảnh tuyệt đẹp, mát mẻ, hữu tình thân thiện từ con đường quanh co sạch sẽ thoáng mát dẫn lên núi, đến quần thể sinh vật cảnh và những di tích trên núi.

Tháp Nhạn rộn ràng trong đêm Nguyên tiêu - Ảnh: Đào Tấn Trực

Ngoài phong cảnh, khí hậu tuyệt vời, lên núi Nhạn, bạn sẽ được thăm ngôi tháp Nhạn cổ kính nằm trong quần thể di tích tháp Chăm ở Trung bộ. Tháp Nhạn nằm trên đỉnh núi Nhạn, được người Chăm xây dựng vào khoảng thế kỷ 12. Nhìn tổng thể, tháp Nhạn tiêu biểu cho nghệ thuật kiến trúc của người Chăm ở vùng đất Phú Yên xưa.
Bên cạnh tháp Nhạn còn có một công trình kiến trúc độc đáo nữa, đó là đài tưởng niệm. Đài tưởng niệm nằm bên con đường lên đỉnh núi, được khánh thành vào ngày 1.4.2007. Đây là một công trình văn hóa được chính quyền nhân dân Phú Yên đầu tư xây dựng công phu. Công trình gồm bảo tàng trưng bày ở bên dưới, phần trên có những mái thanh dọc màu trắng nhìn từ xa vừa như con sóng tung bọt, vừa như những cánh buồm no gió vươn ra khơi xa và cũng giống như những cánh chim nhạn tung bay.
Ngày nay, cụm thắng cảnh núi Nhạn sông Đà Rằng trở thành biểu tượng của Phú Yên và tháp Nhạn đã được Bộ VH-TT-DL công nhận là Di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia. Du khách đến tham quan, đứng trên đỉnh núi có thể dễ dàng nhìn thấy toàn cảnh TP.Tuy Hòa với biển xanh, đồng lúa bạt ngàn, sông Đà Rằng soi bóng và xa xa là núi Chóp Chài hùng vĩ cao ngút, hay ngọn Đá Bia.
Hàng năm vào dịp lễ, tết, trên núi Nhạn có tổ chức nhiều hoạt động văn hóa, văn nghệ. Đặc biệt, bên ngôi tháp Nhạn thường diễn ra đêm thơ Nguyên tiêu vào rằm tháng giêng hằng năm. Tính đến nay, đêm thơ Nguyên tiêu bên chân tháp Nhạn đã  trải qua 32 mùa, là tiền đề để hình thành nên ngày thơ Việt Nam. Cứ mỗi mùa xuân về, văn nhân thi sĩ, du khách và người yêu thơ khắp nơi lại dập dìu lên núi Nhạn ngắm trăng thưởng ngoạn cảnh đẹp và trải lòng mình với thơ.
Đào Tấn Trực

Lên chơi tháp Nhạn

Mang đặc trưng của kiến trúc Chăm cổ, tháp Nhạn là điểm dừng chân của nhiều du khách khi đặt chân đến Phú Yên. Vị thế đắc địa – nằm trên đỉnh một ngọn núi nhỏ ngay giữa trung tâm thành phố Tuy Hòa, ngọn tháp cổ kính này càng thêm thơ mộng.

Tháp Nhạn ở Phú Yên gần giống như cụm tháp Bà ở Nha Trang. Điều rất lạ là lòng tháp hoàn toàn không có bệ thờ và tượng thần linh như các ngọn tháp khác dọc theo dải đất miền Trung. Theo các tài liệu, tháp này có tuổi thọ lên đến ngàn năm tuổi. Phần thân tháp được chia làm ba phần tượng trưng cho trần tục, tâm linh và thần linh trong tín ngưỡng người Chăm. Kiến trúc được thiết kế và xây dựng hài hòa, thanh thoát. Càng lên cao, tháp càng nhỏ dần, trông rất vững chãi và chắc chắn mặc dù người ta không nhìn lấy hồ, keo kết dính các viên gạch lại với nhau. Cùng với Linga trên đỉnh tháp, các nhà nghiên cứu cho rằng hình dáng tháp cho thấy đây là tháp thờ Linga của người Chăm cổ. Điều đó lý giải tại sao tháp không có bệ thờ hay tượng khác bên trong.

Tên tháp Nhạn lấy từ tên ngọn núi xây dựng tháp. Ngọn núi cao khoảng 60 mét xưa kia có rất nhiều chim nhạn sinh sống. Nhìn từ trên cao, hình dáng quả núi như chim nhạn xòe cánh. Người dân Phú Yên rất tự hào về vùng đất này. Nhắc đến núi Nhạn, người ta nhắc đến sông Đà – tên gọi rút ngắn của sông Đà Rằng chảy qua lòng thành phố Tuy Hòa. Đó là vùng đất thơ, làm xao xuyến bao thi sĩ qua nhiều thế hệ. Nhà thơ Trường Xuyên thời tiền chiến đã từng đi qua đây và viết: “Sông Đà mây nước trôi ngày tháng/Chia biệt còn lưu mấy nhịp cầu/Dưới nguyệt đi về thương bóng lẻ/ Ngùi ngùi non Nhạn gió đưa thu”.

Từ đỉnh núi Nhạn, du khách có thể thấy toàn cảnh thành phố Tuy Hòa. Phía kia là núi Chóp Chài. Xa hơn nữa là ngọn núi Đá Bia nổi tiếng. Phố xá trải dài dọc theo bờ biển tuyệt đẹp. Dưới chân núi là dòng sông Đà thơ mộng chảy ngang. Đoạn qua thành phố, mặt rộng sông có hơn ngàn mét. Người ta đã xây cầu đường bộ và đường sắt nối liền hai bờ. Từ đó, cầu Đà Rằng trở thành cầu vượt sông dài nhất miền Trung. Sự kết hợp giữa núi Nhạn và sông Đà hài hòa đến nỗi nhắc đến Tuy Hòa, Phú Yên, người ta nhắc đến sông Đà và núi Nhạn. Và những bài thơ viết về Phú Yên ít nhiều vẫn nhắc đến cặp đôi này.

Cả ngày lẫn đêm đều có người lên tháp Nhạn. Từ trên tháp vừa có thể ngắm bình minh từ biển và hoàng hôn từ núi. Ban đêm, tháp Nhạn lung linh huyền ảo bởi đèn nghệ thuật chiếu sáng. Đứng cách xa vài cây số, người ta vẫn nhìn thấy rõ ngọn tháp. Ánh đèn sáng rực dọc hai bờ sông, chiếu sáng trên những chiếc cầu dài ngoằng, chiếu sáng trên những con phố, mái nhà… tạo nên phong cảnh hữu tình. Hằng năm, vào dịp Nguyên tiêu, sân tháp Nhạn trở thành điểm sinh hoạt Ngày thơ Việt Nam, thu hút đông đảo nhà văn, thi sĩ, nghệ sĩ tham gia.

Người ta kể rằng khi vừa đặt chân đến miền Trung, nhìn từ xa tưởng tháp Nhạn là pháo đài, quân đội Pháp đã nã súng vào ngọn tháp, gây hư hại một phần thân tháp. Trải qua năm tháng chiến tranh, tháp liên tục hứng bom đạn và xuống cấp. Dù vậy, ngọn tháp vẫn không bị đổ nát. Sau này, khi phát triển du lịch, bảo tồn tháp Chăm cổ, người ta đã phục dựng lại ngọn tháp theo kiến trúc nguyên bản, tạo thành điểm đến hấp dẫn.

Phú Yên hiện đang thành điểm nóng của du lịch miền Trung từ khi vịnh Xuân Đài được xem là vịnh biển đẹp của quốc gia. Đến Phú Yên, du khách vẫn tìm được nét bình dị, dễ thương của đất và người. Ngoài cảnh đẹp hoang sơ và các di tích, kiến trúc được bảo tồn tốt, lòng hiếu khách và sự thân thiện của người dân Phú Yên đã níu chân du khách của mọi miền đất nước. Đến Phú Yên, du khách có thể thiết kế chương trình nghỉ dưỡng và khám phá trong hai ngày để thăm thác và tận hưởng cảm giác biển mênh mông, hoang dã của vùng đất này. Từ núi Nhạn-sông Đà, du khách di chuyển về hướng Bắc theo hướng Sông Cầu, khám phá các bãi biển đẹp, ghềnh Đá Đĩa độc đáo, đầm Ô Loan trù phú và nhà thờ Mằng Lăng cổ kính. Ngược về hướng Nam có núi Đá Bia, vịnh Vũng Rô gắn với chiến tích của Đoàn tàu không số; và cách đó không xa là mũi Đại Lãnh được xem là cực Đông của Việt Nam.

Đề Quy (CTO)