Một đêm với “vua đầm”

Phù Sa Lộc
	Hai Hùng... (TBKTSG) - “Vua đầm” là cái tên mà phóng viên Hãng Phim truyền hình TPHCM (TFS) tặng cho ông Nguyễn Văn Hùng (Hai Hùng) - người có nhiều nhà chòi, người làm du lịch homestay duy nhất trên đầm Thị Tường. Đầm Thị Tường là hồ nước tự nhiên lớn nhất đồng bằng sông Cửu Long, còn được mệnh danh “Biển Hồ giữa đồng bằng”, dài 10 ki lô mét, chỗ rộng nhất 3 ki lô mét, diện tích mặt nước khoảng 700 héc ta. Đầm được bồi lắng bởi phù sa sông Mỹ Bình, sông Ông Đốc cùng nhiều kinh rạch của ba huyện Phú Tân, Trần Văn Thời và Cái Nước (tỉnh Cà Mau). Nằm giữa hai huyện Phú Tân và Trần Văn Thời, đầm có ba đầm chính: đầm Trong, đầm Giữa và đầm Ngoài, nối với con sông tiếp giáp quốc lộ 1A và con sông còn lại chảy ra vịnh Thái Lan. Trong ba đầm, đầm Giữa lớn nhất, như trái bóng phình hết cỡ. Trên đầm có khoảng 20 chòi lớn nhỏ, nơi ngư dân canh thu hoạch cá tôm mà họ đặt chà, đáy nhỏ, nò, đó... nằm giữa mênh mông trời nước... Ông Hai Hùng, người có nhiều chòi nhất trên đầm Giữa, trong đó có một chòi lớn nhất. Vì lớn nhất (10 mét x 20 mét) nên người ta gọi là “nhà nổi trên đầm”, hay “thủy biệt thự”. Trong nhà có đủ tiện nghi vật chất, thậm chí còn có chiếc xuồng cũ trồng rau cải, có chuồng heo, gà, vịt. Chúng tôi đến “thủy biệt thự” bằng mấy chiếc vỏ (vỏ lãi) do các con của Hai Hùng vô “bờ” đón, thích thú hòa mình vào cuộc sống vừa hoang sơ vừa khá hiện đại của ông “Robinson” giữa hoang đầm này. và "thủy biệt thự". Ảnh Phù Sa Lộc Hai Hùng cao lớn, râu mép hơi rậm, cách nói cười hệch hạc của người miền Tây cũ, bây giờ hiếm thấy. Từ cách nay 30 năm, ông đưa vợ ra đây cất chòi “độ nhựt” bằng tôm cá dưới mặt nước đầm. Mùa nào loại nấy, ngác, chẽm, nâu, đối, ghẹ, tôm sú, tôm thẻ, tôm đất, cua, ghẹm... ê hề. Qua năm tháng, chúng giúp Hai Hùng cũng như nhiều ngư dân khác trên đầm trở thành những người giàu có. Hai Hùng nói tháng 9 ghẹm nhiều vô kể, chạy máy chém văng xác ghẹm đầy vỏ, là nguồn phân, nhiều năm trước. Nhà văn Nguyễn Ngọc Tư cho biết: “Ở đầm, vào mỗi con nước rằm hay ba mươi, ghẹm nhiều vô số. Lớp vô lú, lớp bu đầy bập dừa thả lềnh bềnh ngắm trời chơi. Ở đầm,người ta cầu kỳ ghê lắm, muối toàn là ghẹm cái, loại nhiều gạch nhất, ăn vừa mặn lưỡi vừa béo ngậy”. Vô mùa ghẹm, dở dở cũng có được năm bảy trăm ký một ngày. Hai Hùng lái vỏ đưa chúng tôi dạo quanh đầm. Buổi chiều, mặt trời dần xuống thấp phía biển Tây, những tia nắng hấp hối đỏ sẫm lan tỏa những vệt lấp lánh mặt nước gợn sóng không gì đẹp bằng. Mấy ngư dân trầm mình trong làn nước lạnh thu hoạch thủy sản nhô đầu lên nhìn Hai Hùng chào nói rổn rảng. Hai Hùng cho biết mùa khô nước ngang ngực, mùa mưa cao nhất trên dưới 1,6 mét. Cá ở đây lớn lên ra biển rồi trở về theo quy trình thủy sinh... Né tránh những hàng cọc tre hàng hàng lớp lớp nhô trên mặt nước, Hai Hùng bảo đó là khu nuôi sò của những tỉ phú Kiên Giang đến thuê mặt nước. Họ mua sò giống vụt xuống, đạp xuống sình, quây giữ bằng lưới mành. Vỏ đưa khách thành thị chúng tôi tham quan hết đầm mất hai tiếng đồng hồ. Về tới nhà Hai Hùng lại là một điều kỳ thú khác khi mặt sàn ván đước được trải tấm nylon lớn với ê hề món ăn chế biến từ sản vật đầm Thị Tường. Trong câu chuyện tâm tình lý thú, Hai Hùng cho biết đầm có tên chính là Bà Tường. Theo truyền thuyết bà là người tiên phong khai thác đầm này nên người ta kính trọng gọi đầm Bà, về sau mới gọi đầm Thị Tường. Nằm giữa đồng bằng, đầm có môi trường sinh thái vô cùng độc đáo với vẻ hoang sơ bốn bề là những rặng dừa nước vươn cao ngọn lá lên trời, nên người ta còn gọi là đầm Dừa Nước. Chuyện trò hào hứng, uống rượu đế không đã, Hai Hùng ôm hũ rượu pha mật ong rừng ra. Chị Hai Hùng (tên Dương Thị Lụa) nói mật này do con chị đi “ăn” quanh rừng dừa nước ven bờ. Uống một ly rượu mật ong, thịt cua, thịt tôm... hầu như bay biến, đặc biệt cái lạnh của những ngày cuối năm, của những ngọn gió trời lồng lộng xuyên đầm chẳng hề hấn gì. Vui miệng, Hai Hùng kể, có đoàn khách Hàn Quốc do Nguyễn Ngọc Tư đưa ra chơi, uống rượu này khoái quá nên “quá hớp” và bị té khi bước xuống vỏ. Tuy “tắm bùn” dơ hầy nhưng anh ta vẫn cười vui hí hửng. Nói về Nguyễn Ngọc Tư, vợ chồng Hai Hùng rất trân trọng cho biết trong năm 2013, “Bé Tư” đã đưa 12 đoàn đến tham quan, ăn nghỉ tại đây. Chúng tôi là đoàn thứ 13 do “Bé Tư” giới thiệu. “Bé Tư” không theo được vì nhằm ngày Chủ nhật mắc ở nhà giữ con. Đêm dần buông. Nhằm ngày rằm, mặt trăng dần lên tỏa những tia sáng yếu ớt nhưng kỳ ảo xuống đầm, là một cảnh quan cực kỳ khả tú. Chúng tôi ngắm trăng, uống rượu, thưởng thức mồi... Ánh trăng càng lúc càng vằng vặc. Câu chuyện tới khuya rồi cũng tàn. Chúng tôi chìm vào giấc ngủ ngon trong căn “thủy biệt thự” có nhiều cửa nhưng không cửa nào có cánh. Chưa rạng sáng, chị Lụa đã lo nấu một chảo cháo với tép thẻ, phục vụ cho cái dạ dày của chúng tôi. Tô cháo ngon, ly trà thơm càng ấm bụng. Chúng tôi “bàng hoàng” khi thấy những tia nắng ban mai yếu ớt rọi màu đỏ hoang sơ vào nhà. Nhìn ra, buổi sáng tinh mơ, mặt nước đầm trong vắt như pha lê. Trong chốc lát, những rạng mây đầu ngày nhuộm mặt nước đầm một màu hồng phấn, không họa sĩ tài ba nào có thể phối nổi. Mặt trời ló dạng, sương sớm tan dần, những vệt sáng đỏ ban mai lăn tăn khắp mặt đầm, cảnh quan càng thêm kỳ ảo. Khi chia tay, vợ chồng Hai Hùng bịn rịn. Chị Lụa “tức tối” trách sao ra đây không cho hay trước để chuẩn bị “đồ đạc”, đặc biệt là mắm. Mắm ở đây ngon nhứt hạng, chỉ cần hé cái nắp đậy đã nghe thơm lừng lựng mũi, như “Bé Tư” khen. Cô ấy còn nói: “Cái xứ ngộ, con người nhiệt tình, chưa kịp nói gièm thì đã dúi vào giỏ biểu mang về rồi”. Anh bạn tôi khoái món ghẹm rang me, hỏi mua, Hai Hùng tặng đem về ăn “lấy thảo”... Homestay nhà Hai Hùng một chiều, một đêm và rạng sáng, mỗi người chỉ tốn có 200.000 đồng. Rẻ rề. Hai Hùng tâm sự mấy đoàn khách ra đây chơi, thích thú, về “post” lên mạng, đồn đãi riết thành điểm du lịch sinh thái thứ thiệt như vầy! Phiêu du trên đầm Thị Tường . TTO - Nằm điểm cuối cùng của cực Nam đất nước, vắt ngang hai huyện Cái Nước và Trần Văn Thời, đầm Thị Tường (Cà Mau) đang trở thành điểm đến du lịch cộng đồng (homestay) được nhiều khách phương xa ưa thích. Khách du lịch bụi ngắm hoàng hôn trên đầm Thị Tường - Ảnh: V.Đ. Về Cà Mau lần này, chúng tôi được giới thiệu điểm đến du lịch cộng đồng khá thú vị, đó là nhà ông Nguyễn Văn Hùng (51 tuổi, còn được gọi "chúa đầm") ở đầm giữa đầm Thị Tường. Đầm Thị Tường nằm điểm cuối cùng của cực Nam đất nước, vắt ngang hai huyện Cái Nước - Trần Văn Thời, được phù sa bồi lắng của sông Mỹ Bình, sông Ông Đốc và hứng trọn tài nguyên từ bốn cửa biển đổ vào: cửa sông Đốc (Bà Quẹo) - cửa Mỹ Bình - cửa Rau Dừa xuống và cửa Phú Tân đổ lên, xung quanh được bao bọc bằng cây dừa nước. Bề ngang đầm rộng nhất 2 km, nơi nhỏ nhất 700m. Chiều dài 10 km được chia ra làm ba: đầm trên, đầm giữa và đầm sau. Vùng đất ngập nước này vừa là nước ngọt, nước lợ và nước mặn. Xe đưa nhóm đến khu di tích Xẻo Đước, chúng tôi "alô" điện thoại di động báo cho chủ nhân biết, chỉ vài phút sau, ba chiếc vỏ composite rẽ sóng ra đón cả nhóm. Theo những người lớn tuổi trong vùng, đầm Thị Tường (Bà Tường) có nhiều giai thoại. Từ truyền thuyết xa xưa, người phụ nữ dũng cảm đã xua đuổi chim chóc do Chúa Hổ sai đến tha đá lấp mặt đầm vì không được vua Thủy Tề gả con đến chuyện thật, người thật dòng họ Tô gốc Bình Định theo Tây Sơn chạy vào đây khai khẩn khi triều Tây Sơn sụp đổ. Giữa đầm giữa bốn bề mênh mông nước, căn nhà sàn rồi cũng hiện ra đầy hoang dã, quyến rũ. Cột nhà làm bằng cây tràm ngâm, mái lợp lá dừa nước xé, sàn lót ván láng bóng, vách lá đơn sơ, không có cánh cửa nào. Nhìn căn nhà phóng khoáng, cột cắm sâu dưới nước cũng đoán được tính cách chủ nhân cũng như cuộc sống người dân nơi đây và chủ nhân của nó. Nhưng được cùng ăn, cùng ở và sinh hoạt với gia đình gia chủ mới thấy đời sống sinh hoạt trên đầm vẫn mang đậm chất Nam bộ, phóng khoáng, hiền hòa và mến khách. Ông Hùng, chủ nhà với dáng người cao to, nước da ngăm đen biết chúng tôi là dân văn nghệ liền hỏi: “Có nhà văn Nguyễn Ngọc Tư đi không?”. Chúng tôi bảo cô bận việc không đi được. Anh nói tiếp: “Năm 2013, cô Ngọc Tư dẫn các đoàn khách tham quan đầm Thị Tường tới 13 lần". Những đứa trẻ hồn nhiên vui đùa ven đầm Thị Tường - Ảnh: V.Đ Những ngôi nhà sàn xinh xắn hoang dã trên đầm Thị Tường - Ảnh: V.Đ Nghỉ ngơi một lát sau chặng đường dài, chúng tôi được chủ nhà đưa tham quan vùng đầm bằng vỏ lãi. Đầm thông ra biển Thái Lan qua sông Mỹ Bình. Đi trên mặt đầm mênh mông, thỉnh thoảng lại thấy các căn nhà sàn nằm cách nhau vài trăm mét, đó là nhà ở canh chừng dụng cụ đánh bắt như lú, rập cua, lưới. Theo ông Hùng, mỗi hộ ở trên đầm được chia 100m mặt nước để đóng đáy, đóng chà, đặt lú… Đầm Thị Tường được thiên nhiên ưu đãi, cung cấp cho con người rất nhiều loại hải sản như cá ngát, cá chẽm, cá nâu, cá chai, cá đối, cá dzồ chó, tôm sú, tôm thẻ, tôm đất, cua, ghẹ, ghẹm…Tài nguyên của đầm vô thiên lũng, trung bình mỗi ngày bà con ngư dân thu nhập khoảng 100 triệu đồng từ tôm, cua, cá. Không khí khoáng đãng, trong lành, người nào cũng thoải mái và thấy mình như trẻ lại trước sông nước mênh mông. Hơn một giờ tham quan quay về đã có bốn vị khách là những người cố cựu vùng đầm ghé thăm. Cơm nước đã dọn sẵn trên sàn nhà, không có bàn, ghế. Thức ăn là những món đặc sản độc chiêu, cá ngát nấu canh chua, ghẹm kho mặn, cua và ghẹm luộc chấm muối tiêu chanh, tôm thẻ luộc, tép chiên giòn, cá chai luộc... Chủ nhân vừa đãi rượu gạo lẫn rượu ngâm tổ ong. Cả nhóm vừa thưởng thức vừa được nghe các chú các bác lớn tuổi kể về lịch sử và chiến đấu anh dũng của người dân địa phương bảo vệ đầm. Bà Dương Thị Lụa (50 tuổi, vợ ông Hùng) vui vẻ vì được đón khách tới thăm, luôn miệng bảo "ở đây thiên nhiên ưu đãi cá, tôm, cua, ghẹ" và động viên mọi người "cứ ăn thỏa thích". Thú thật chúng tôi đã say cua hơn... rượu. Những con cua gạch đỏ tươi, thịt chắc nịch, ngọt lịm. Bữa cơm chiều, anh chị em chúng tôi chẳng ai ăn chén cơm nào, chỉ ăn cua cá đến no. Nhà sàn ông Hùng nằm ở giữa đầm giữa - Ảnh: Hưng Phú Bữa cơm chiều tại nhà "chúa đầm" - Ảnh: Hưng Phú Ông Hùng với giỏ ghẹm tươi rói dành cho khách - Ảnh: Hưng Phú Đêm về mới là trải nghiệm thực sự cuộc sống hoang dã vùng đầm. Nằm trên nhà sàn dài rộng giữa mênh mông nước với hàng ngàn cây đèn đặt lú le lói, càng về khuya gió càng lồng lộng, thấy mình nhỏ bé trước thiên nhiên, nhỏ bé trước chủ nhà to cao, bặm trợn với giọng cười, tiếng nói hào sảng và mến khách mà ngỡ như mình đang quay về thuở khai hoang mở đất xa xưa... Sáng ra, lại được ăn tô cháo nóng hổi nấu với tôm bạc thẻ và được ăn những món ăn quê dân dã, thích thú khám phá và thu vào tầm mắt vùng đầm mệnh danh “dưới sông sấu lội” mới thấy không gì sướng bằng. Lên xe về thị xã, níu chân chúng tôi còn là những xị rượu ngâm ong mật, những xách lưới chứa đầy ghẹm... được chủ đầm gửi tặng. HƯNG PHÚ Lạc giữa đầm Bà Tường Vẻ hoang sơ nguyên thủy của đầm Bà Tường như đưa du khách sống lại một thời mở cõi đất phương Nam qua những câu chuyện đầy chất thần thoại của người dân đất Mũi Đầm Bà Tường (còn gọi là đầm Thị Tường) cách TP Cà Mau hơn 40 km đường bộ, khoảng 2 giờ đi đò. Đầm có diện tích gần 800 ha, dài hơn 10 km, nơi rộng nhất hơn 2 km, nằm trên địa bàn 3 huyện Trần Văn Thời, Cái Nước và Phú Tân của tỉnh Cà Mau, được chia làm 3 đoạn: Đầm trên, đầm giữa và đầm dưới. Nhìn từ trên cao, đầm có hình thù như cây đàn guitar, “cần đàn” là con sông Mỹ Bình dài hơn 10 km, thông ra vịnh Thái Lan (thuộc biển Tây Cà Mau). Truyền thuyết và đời thực Được ví như Biển Hồ giữa đồng bằng, ngày nay chưa có cơ sở khẳng định về lịch sử hình thành của đầm nước lớn nhất miền Tây này. Lý giải theo khoa học, đầm Bà Tường là một phần còn sót lại của biển cả trong quá trình bồi lắng không hoàn chỉnh. Hiện đầm cách xa biển hơn 10 km, giống như một biển nhỏ nằm sâu trong đất liền. Ngư dân trồng rau ngay trên đầm để cải thiện bữa ăn Vì không nắm rõ lịch sử hình thành nên người dân địa phương mặc nhiên thêu dệt cho đầm này nhiều câu chuyện đậm chất thần thoại. Chuyện rằng, ngày xưa chúa Hổ cầu hôn con gái vua Thủy tề không được nên nổi giận sai bầy chim khổng lồ mang đá lấp biển. Trong vùng có một phụ nữ tên Tường, ngày đêm dũng cảm đứng ra xua đuổi bầy chim hung tợn. Những khoảng trống còn lại nguyên vẹn không bị đá lấp để cá tôm sinh sản nuôi sống con người. Cảm kích trước công đức của bà Tường, người ta lấy tên bà đặt cho đầm. Còn theo những người lớn tuổi ở địa phương, bà Tường là nhân vật có thật, tên là Tô Quý Thị, thường gọi là Thị Tường. Bà Thị Tường là 1 trong 11 người con của ông Tô Hòa, một trong những người đi khai phá đất phương Nam. Hiện nay, gia phả của dòng họ Tô ở ấp Nhà Di (xã Trần Thới, huyện Cái Nước) vẫn còn ghi chép đầy đủ tên họ những người này. Cũng theo những người nắm rõ nguồn gốc dòng họ Tô ở Nhà Di, bà Thị Tường có tật ở chân nhưng rất giỏi võ nghệ, được cha là ông Tô Hòa cử đi giữ và khai thác đầm lớn mà sau này thành địa danh đầm Bà Tường... “Mỏ tôm, cá” của phương Nam Từ bao đời nay, giữa con nước thủy triều lên xuống, đầm không hề bị bồi lắng cũng như không sâu thêm chút nào. Dù rộng mênh mông nhưng độ sâu chỉ ở mức trên dưới 1 m, chính vì thế đầm trở thành “mỏ tôm, cá”, tạo nguồn sống cho người dân xung quanh. Đầm còn nổi tiếng với phong cảnh nên thơ, hữu tình. Khi bình minh cũng như lúc hoàng hôn, cảnh người dân thả lưới trên đầm đẹp như bức tranh thủy mặc. Hay đêm xuống, hàng ngàn ngọn đèn chong của ngư dân in bóng nước lung linh. Dù đẹp mê hồn như vậy nhưng theo những người cố cựu ở đây kể lại, thời chiến, máy bay Mỹ mỗi khi đi ném bom về ngang đều thả hết xuống đầm cho nhẹ lái. Hệ quả của sự không biết trân trọng cái đẹp là có ít nhất 2 chiếc trực thăng bị quân Giải phóng bắn rơi tại đầm. Hiện tại, thi thoảng người ta vẫn còn vớt được dưới đầm những vỏ đạn do chiến tranh để lại. Trên mặt đầm mênh mông, chấm phá những ngôi nhà sàn nhỏ, đó là nhà ở để canh lưới của ngư dân. Người lái đò tên Thoàng cho chúng tôi biết mỗi hộ ở đây được phép khai thác, đánh bắt thủy sản trong phạm vi 100 m mặt nước. Rồi anh chở chúng tôi ghé vào một nhà sàn cực rộng giữa đầm. Đó là một ngôi nhà rộng đến 8 gian theo kiểu miệt vườn, được đổ sàn chắc chắn và lợp lá dừa nước. Thoàng giới thiệu đây là nhà của cha anh, người được du khách phương xa đặt cho biệt danh là “vua đầm”. Tên ông là Nguyễn Văn Hùng, thường gọi là Hai Hùng. Ngồi trong căn nhà dài, rộng chơi vơi trên sóng nước, gió lộng tứ bề, đối diện là vị chủ nhà dáng vóc to lớn, cười nói hào sảng, tôi cứ ngỡ như đang sống giữa thời khai hoang mở đất xa xưa. Song, trong ngôi nhà này, dường như không thiếu vật gì của cuộc sống hiện đại, kể cả máy tính bảng. Đặc biệt, trên ngôi nhà sàn còn có cả một vườn rau. Chỉ xuống sàn nhà lót ván láng bóng, ông Hai Hùng tự hào khoe: Khách du lịch hay ghé nhà tôi, có cả khách Tây, Hàn Quốc… Lúc mới ra đây, tôi chỉ cất nhà vừa đủ ở, sau này, thấy khách nhiều quá nên cơi nới ra dần, nay đủ chỗ nghỉ ngơi cho 50 người cùng lúc. Để có nước sinh hoạt, tôi cho khoan giếng xuống dưới đáy đầm hàng trăm thước. Điện thì kéo từ trong bờ ra. Đồ ăn thì khỏi phải lo, tôm - cua - cá dưới đầm vô kể, cứ xuống mà bắt lên ăn. Theo ông Hai Hùng, trước đây, khi tôm cá còn nhiều, chỉ cần một chiếc xuồng con, một cây chài hoặc vài tay lưới là có thể nuôi sống được một gia đình 5-7 miệng ăn. Thậm chí chỉ cần lấy xuồng máy chạy một đoạn trong đầm là tôm, cá tự nhảy vào xuồng, ăn không hết. Nên ở đây có câu ca rằng: “Chồng đem tấm lưới chặn dòng sông/Vợ vác cần dài xuống bến câu/Nắng sớm ra đi chèo một mái/Trăng đêm trở lại cá đầy khoang”. Rồi ông chợt ngậm ngùi: “Gần đây, nhiều người ở nơi khác vào đầm bắt cá bằng xiệc điện. Dân tại chỗ xua đuổi thì họ quay sang ăn cắp những miệng lú. Tôi và bà con trong đầm tức lắm nhưng không bắt tại trận nên không làm gì được họ. Tôm, cá vì thế mà ít dần”. Du lịch còn xa Theo Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch tỉnh Cà Mau, trong bản đồ quy hoạch du lịch của tỉnh, đầm Bà Tường là một lựa chọn cho du lịch sinh thái gắn với di tích lịch sử cách mạng. Tuy nhiên, theo chúng tôi biết, đến thời điểm này, chưa có một dự án khai thác du lịch thực thụ nào ở đây. Nếu không có những người dân như ông Hai Hùng có nhà trên đầm hằng ngày niềm nở đón khách thì có lẽ không du khách nào có thể nán lại đầm quá nửa ngày. Tôi bất giác ngộ ra rằng chẳng có câu chuyện truyền thuyết nào về đầm Bà Tường thú vị bằng chính những con người đang sống tại đây. Họ chính là những người đã không để lãng phí một món quà tuyệt vời mà thiên nhiên ban tặng cho con người vùng cuối đất. Bài và ảnh: DUY NHÂN