Bếp lửa Cơtu

(Dân Việt) - Già làng Đinh Văn Bớt (65 tuổi), thôn Tà Lâu, xã Ba, huyện Đông Giang, Quảng Nam cho biết: "Người Cơtu, khi cất ngôi nhà mới, công việc đầu tiên là tìm chỗ đặt bếp lửa.

Khi cất xong, già làng sẽ nhóm bếp lửa trên sàn nhà, hy vọng ngọn lửa này sẽ cháy mãi, mang ấm no, hạnh phúc, thịnh vượng cho dân làng và mọi thành viên trong gia đình.

Già làng Đinh Văn Bớt chế biến thức ăn trong bếp.

Trước đây, bếp được đặt giữa nhà hoặc lệch về một góc nào đó sao cho ánh nắng buổi chiều không chiếu vào giữa bếp. Người Cơtu cho rằng, nắng chiều đã nóng gặp lửa càng nóng hơn sẽ khiến gia chủ gặp điều không may mắn.

Ở nhà sàn, gia đình nào có uy thế, khá giả thì ưu tiên đặt bếp ở bốn góc nhà. Họ quan niệm, tại đó có Giàng ở nên chủ hộ thường để vật quý tại đây, không người ngoài nào được đến chỗ đó".

Theo các bậc cao niên dân tộc Cơtu vùng Tây Quảng Nam, đồng bào Cơtu rất coi trọng bếp lửa.

Để làm bếp trên nhà Gươl, đồng bào đóng một cái bệ bằng gỗ, trong chứa đất sét, đặt "ông Kiền" lên trên đất và nhóm lửa. Còn ở "nhà thường" thì dùng đất sét đắp bếp cao hơn sàn nhà từ 12-15cm, bao gờ tròn không cho tro tràn ra ngoài.

Xung quanh bếp được sắp xếp theo thứ tự: Phía trong gian bếp là sàn ngủ của vợ chồng chủ nhà; bên trái là sàn dành cho ăn uống hàng ngày; bên phải là chỗ ngủ của con cái; phía ngoài sàn tiếp khách.

Người Cơtu rất kiêng bỏ những đồ bẩn vào bếp, xem bếp rất linh thiêng. Trước kia, đồng bào còn nhiều tập tục, như không muốn tiếp khách thì tắt lửa bếp đi. Khách lạ, trẻ em đến không được tự tiện nhóm bếp lửa… Đêm về, các gia đình quây quần quanh bếp lửa kể "sử thi", bàn chuyện làm ăn, gia đình, bộ tộc…

Trên bếp lửa, người Cơtu làm hai hoặc ba cái giàn lớn hay nhỏ tuỳ theo số người nhiều hay ít ở trong nhà. Trên giàn, người ta xông sắn, thịt rừng...

Dưới mái lá cọ trên giàn bếp, người Cơtu còn "lắp" hàng trăm đầu lâu các con thú rừng mà họ săn, bắt được để cầu mong Giàng luôn phù hộ cho gia đình họ săn bắt được nhiều thú rừng. Khi đan lát xong gùi, t'lét, rê, chuy, cà vông (cà lông)… người ta thường treo hoặc đặt trên giàn cho có màu cánh gián, làm bền, chắc và đẹp sản phẩm. Ngày nay, dân trí được nâng cao, người Cơtu hiểu tác hại của khói bếp với sức khỏe nên họ không làm bếp trong nhà nữa. Nhưng những tập tục về bếp lửa vẫn giữ như ngày xưa.

Quốc Kỳ