Rừng Hồn Trâu Bên Nậm Tốc Tát

Nói đến Tây Bắc người ta nghĩ ngay tới những ngọn núi trùng điệp mù sương, những bản làng xinh đẹp nằm soi bóng bên những dòng suối và cả những bản sắc văn hóa các dân tộc đặc sắc thể hiện qua những điệu múa xòe, câu khắp Thái.

Núi đen Nậm Tốc Tát

Trong những ngày tiết trời chuyển xuân, ngược đường Tây Bắc đến Nghĩa Lộ - Mường Lò - Yên Bái là nơi được coi là cội nguồn văn hóa dân tộc Thái, nơi đất tổ của người Thái Đen Tây Bắc có ông tổ Lò Trượng đặt chân khai phá bản, mường nơi có “Nậm tốc tát”- thác nước rơi và bãi đá cổ, thác nước được coi là đường lên trời của những linh hồn người Thái Đen khi qua đời, còn bãi đá hàng ngàn tảng được coi là hóa thân của những con trâu trong các tang lễ của khắp vùng Tây Bắc.

Ở xã Thạch Lương ngược lên Nậm Tốc Tát vùng Mường Lò có một bãi đá cổ ngổn ngang hình thù những con trâu đứng trâu nằm đen trũi, từ xưa dân gọi là  Rừng hồn trâu.

Truyền tích trong sách chữ thái cổ “Quam tô Mương” (kể chuyện Mường): người Thái đen Tạo Xuông và Tạo Ngần dẫn đầu đã tới vùng đất này khai phá tạo nên Mường Lò. Đất này là nơi lò luyện con người trụ vững cùng đồng ruộng, con người rèn tạo nên công cụ cày bừa dao cuốc sắc bén khai sơn phá thạch, nên gọi là Mường Lò. Sau đó Tạo Ngần trở về Mường Tum Hoàng Nọ Phạ, rồi tiếp tục đi khai phá vùng đất tận Thái Lan. Tạo Xuông ở lại, sinh bảy người con trai, gắn bó với truyền đời với vùng đất Tây Bắc.

Dưới cánh đồng lúa vàng trĩu bông. Trên sườn núi hoa ban nở trắng. Tạo Xuông và Tạo Ngần mở hội để dân làng mổ trâu, giã cốm, làm cơm gạo mới, mừng khai khẩn vùng đất rộng đủ cho con cháu nối dõi sinh sống gieo trồng muôn đời. lễ mổ trâu tưng bừng theo nghi thức cúng vật tổ. đầu trâu và những miếng thịt ngon nhất được đâng làm lễ cúng thần đất, thần nước, thần núi. Thịt trâu được chế biến thành các món ăn hấp dẫn. món lạp, thịt thăn băm nhỏ, nộm chanh. Món pà, thịt băm nhỏ trộn vừng thính. Món pỉnh fặc fằm, thịt ướp hạt xẻn, tỏi, gỏi lá nhội, nướng vừa chín tới… Những món ăn này ngày nay vẫn là đặc sản của Mường Lò.

Hồn con trâu được hóa vào đá, như biểu tượng của anh linh Tạo Xuông, Tạo Ngần và con cháu. Đó còn là biểu hiện sự sung túc, trâu lớn, trâu bé tiếp tục sinh sôi từng bày đàn. Trong lễ hội bên rừng hồn trâu, người Thái thổi khèn, cuồng nhiệt theo các điệu xòe và hát đối đáp bằng các điệu khắp tình tứ, ca ngợi tình yêu, ca tụng công lao khai khẩn ruộng đồng. Hàng năm dân bản làm lễ thắp hương cho hồn trâu phù trợ cho mùa màng tốt tươi con người mạnh khỏe. Câu niệm rằng: nương ni sấc panh cuộn hạn, nà pầng cận quai thắc; giá khảu cân cuộn trọng ( lúc có giặc cần dựa vào người anh dũng; lúc làm ăn cần người sức khỏe) để gìn giữ, chăm bón đất Mường Lò mãi mãi. Hàng ngày, ai có việc, thành tâm thắp hương cầu khấn hồn trâu phù giúp, không cần lê vật gì.

Theo truyền thuyết của người Thái đen, nơi này là ranh giới giữa Mường Người và Mường Trời. Cảnh sắc nơi này thật kỳ thú. Đường hun hút uốn lượn theo dòng suối, với ba chặng nghỉ (ba tầng trời), có thác nước, có giếng Trời, giếng Tiên, khi mây ùn ùn giăng kín đầy huyền ảo, khi hiển lộ màu trời xanh thẳm.
Rừng hồn trâu và Nậm Tốc Tát tạo thành một tuyến liên kết rất hấp dẫn với những ai muốn tìm về nơi nguồn cội, cùng khám phá, cùng lý giải những điều kỳ ẩn nơi thiên nhiên gắn với cuộc sống bao đời của người Thái đen Mường Lò.

Rừng hồn trâu tiếp liền với đường lên Nậm Tốc Tát, là con đường lên với Mường Trời (Then). Người Thái đen, dù sống ở đâu, khi chết cũng cầu khấn để hồn trở về Nậm Tốc Tát diêu  thoát nơi Mường Trời. Hồn người chết theo dây khau cát lên Nậm Tốc Tát tắm rửa sạch bụi trần trước khi về cõi Then (trời). Cảnh sắc nơi này thật kì thú. Đường hun hút uốn lượn theo dòng suối, với ba chặng nghỉ ( ba tầng trời), có thác nước, có giếng Trời, giếng Tiên, khi mây ùn ùn giăng kín đầy huyền ảo, khi hiển lộ màu trời xanh thẳm.

Rừng hồn trâu và Nậm Tốc Tát tạo thành một tuyến liên kết rất hấp dẫn với những ai muốn tìm về nơi cội nguồn, cùng khám phá, cùng lý giải những điều kỳ ẩn nơi thiên nhiên gắn với cuộc sống bao đời của người Thái đen Mường Lò. Rừng hồn trâu rất cần được bảo tồn làm di tích thắng cảnh gắn với nơi phát tích của vùng văn hóa Mường Lò.