Mang đậm chất văn hóa dân gian phản ánh đời sống văn hóa, phong tục tập quán của nhân dân ta từ thời đại Hùng Vương, lễ hội làng He (còn gọi là lễ hội Rước chúa gái) ở thị trấn Hùng Sơn (huyện Lâm Thao) được nhân dân địa
He là tên tục xưa của 2 làng Vi -Trẹo, Hội He mà trọng tâm là lễ hội Rước Chúa Gái là hình thức nguyên sơ của lễ hội Đền Hùng trước Cách mạng tháng Tám, trong thời kỳ chính quyền phong kiến tự chủ Việt Nam. Đó là tiền khởi của lễ hội Đền Hùng ngày nay. Rước Chúa Gái được nhân dân giải thích và các nhà nghiên cứu thừa nhận tích chuyện là sự diễn lại cảnh đưa đón công chúa Ngọc Hoa về nhà chồng (hay còn gọi là tích Tản Viên đón vợ).
Chuyện kể rằng, do mang lễ vật đến trước Thủy Tinh, Sơn Tinh được đón Ngọc Hoa về làm vợ. Lễ rước dâu được tổ chức theo phong tục dân tộc và nghi lễ trọng thể, từ nhà cô dâu ra Đình Cả để dân làng làm lễ tạ. Tạ xong cô dâu được đưa lên kiệu rước qua làng Triệu Phú để đưa về núi Tản theo đường sông Hồng. Đến cây hương đầu làng, vì thương cha nhớ mẹ cô dâu không đi nữa, dân làng phải làm lễ tế Thành hoàng tại cây hương. Tế xong họ làm trò diễn theo các tích: Lấy tiếng hú, tế lợn và chạy địch, tế sóc và trình voi ngựa, chạy tùng dí, lễ hạ điền và các trò bách nghệ khôi hài… để vui lòng công chúa và nàng ưng thuận tiếp tục đi về nhà chồng.
Thời phong kiến tự chủ, ngoài những nghi lễ cầu tế hàng năm ở các Đền trên núi Nghĩa Lĩnh và trong ngôi đình Cả, nhân dân 2 làng Vi - Trẹo còn tổ chức lễ Rước Chúa Gái và diễn trình theo các tích xưa. Thường đến ngày 25 tháng chạp hàng năm, cả 2 thôn đều cử ông Từ lên làm lễ mở cửa Đền nhưng thôn nào có đền thôn ấy cúng. Sau khi làm lễ trên núi xong, cả 2 thôn về đình Cả bàn nhau ngày cầu cúng và bàn nhau mở hội Rước Chúa Gái. Nếu nhất trí là năm đó rước Chúa Gái thì cả 2 thôn cùng về dự kiến chọn Chúa Gái, sau đó tiến hành chọn cử Chúa Gái. Tiêu chuẩn đơn giản nhưng phải chọn lựa kỹ càng, đó là người con gái xinh đẹp, chưa có chồng, tuổi từ 18 đến 25, gia đình phong quang (không có tang chế), con nhà có chức sắc. Gia đình có con là Chúa Gái phải xếp dọn nhà cửa thành nơi thờ kính, may sắm quần áo đẹp, đồ nữ trang cho con. Trước ngày rước 1 tuần, nhà chúa Gái được dân làng trang trí, treo đèn, kết hoa, lập bàn thờ, chăng vải đỏ tựa nhà lầu công chúa Ngọc Hoa – Tiên Dung thờ ở Đền Giếng. Chúa Gái từ chiều 30 tháng chạp đến ngày 7 tháng giêng không được đi ra ngoài, mọi nhu cầu ăn uống, sinh hoạt đều do các nữ tỳ - cũng là những cô gái chưa chồng, xinh đẹp, nhà không có tang - phục vụ. Ngày rước Chúa Gái cũng chính là ngày hội làng He. Chúa Gái đi có cờ dong trống mở, cùng rước kiệu với chúa gái có kiệu văn rước sắc và kiệu bát cống rước cổ vật. Nghi trượng là nghi thức rước trọng thể, có đủ các loại cờ, trống, chiêng, tàn, tán, lọng, bát biểu, voi, ngựa gỗ, kiếm gươm, giáo mác… Trong đám rước có phường Đồng văn hóa trang làm nhiều trò như: Câu cá, múa, trình nghề. Khi kiệu Chúa Gái đến gần Đình Cả thì có thêm 2 voi, 4 ngựa (đều làm bằng giấy phát; xương bằng tre nứa; có đủ yên cương và to như voi, ngựa thật) chờ sẵn cùng đi. Sau khi tế lễ Thành hoàng, dân làng diễn nhiều trò vui như: Săn lợn, chạy địch, chạy tùng dí và diễn trò bách nghệ khôi hài…để công chúa không buồn bã nữa mà vui lòng lên kiệu về với chồng trên núi Tản sông Đà. Lễ hội với không khí vui tươi, không chỉ thu hút nhân dân 2 làng Vi - Trẹo mà còn thu hút đông đảo khách thập phương trong và ngoài huyện tới dự hội. Chính vì vậy mới có câu rằng:
Vui nhất là hội Chùa Thầy
Vui thì vui thật, không tầy hội He
Trải qua nhiều năm gián đoạn, đầu những năm 90 của thế kỷ trước, lễ hội Rước Chúa Gái đã được khôi phục, song phải đến 3 năm trở lại đây, lễ hội Rước Chúa Gái mới được địa phương tổ chức thường xuyên. Năm nay, lễ hội Rước Chúa Gái được thị trấn Hùng Sơn tổ chức trang nghiêm, trọng thể mà không kém phần vui tươi, hào hứng, bao gồm 2 phần chính, phần lễ với các nghi thức Tế lễ tại đình làng Trẹo và đình làng Vi Cương, tổ chức đón Vua về làng ăn Tết; phần hội với các hoạt động: Rước “Chúa Gái”, trình diễn trò “Bách nghệ khôi hài”, hát “Tùng dí”, “chạy địch”, bắt lợn ông và tổ chức thi đấu thể thao, giao lưu văn nghệ trong nhân dân. Việc khôi phục và phát huy lễ hội Rước Chúa Gái không chỉ làm phong phú thêm đời sống tinh thần của nhân dân mà còn giúp chúng ta hiểu hơn về những nghi lễ, những phong tục tập quán truyền thống đặc sắc từ thời đại Hùng Vương, góp phần quan trọng trong việc bảo tồn, phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc./.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét