Gầu Tào trong tiếng Mông có nghĩa là “chơi ngoài trời”, tiếng Quan Hoả là “Sải Sán” - tức đạp núi. Nếu như người Dao đỏ có chợ tình để trai gái tâm tình tìm người yêu thì người Mông có hội “Gầu Tào” giúp trai gái nên duyên vợ chồng.
Gầu Tào là lễ hội truyền thống của người Mông, được tổ chức theo hình thức luân phiên. Hằng năm người Mông đều họp và chọn một gia đình trong cộng đồng chịu trách nhiệm đứng gia tổ chức. Được thay mặt cộng đồng người Mông tổ chức hội Gầu Tào là một niềm vinh dự lớn của bất cứ gia đình dòng họ nào trong làng bản.
Tiếng sáo tha thiết của chàng trai Mông với bạn tình
Công việc chuẩn bị cho lễ hội được thực hiện suốt một năm, trong đó tìm và dựng cây nêu là quan trọng nhất, cây nêu được coi là cây thiêng của người Mông, là tín hiệu của hội hè, của hạnh phúc và sự no ấm. Cây nêu phải là cây mai to, ngọn dài và có lá. Trước ngày mở hội, gia đình được chọn tổ chức và cả họ hàng tập trung dựng và trang trí thật đẹp cho cây mai ở vị trí sườn đồi nơi được chọn làm địa điểm mở hội. Trên ngọn cây nêu treo hai sải vải lanh màu đen xen lẫn màu đỏ (biểu tượng của mặt trời). Trên thân cây nêu còn treo một quả bầu đựng nước, một túm ngô giống, một bó lúa giống (biểu tượng của sự được mùa, no ấm).
Cây nêu bao giờ cũng được người Mông dựng trước ngày diễn ra lễ hội hàng tuần, người trong bản hay các vùng khác nhìn thấy cây nêu đều biết rằng, năm nay làng này sẽ mở hội Gầu Tào và dân bản sẽ chuẩn bị áo váy, bố trí thời gian đi dự hội. Thấy cây nêu, trai gái ở bản trên bản dưới hẹn ước nhau đầu năm đến bên cây nêu gặp mặt.
Mở đầu cho ngày hội, ông chủ hội vừa làm lễ cúng quanh cột cây nêu vừa hát, các thợ khèn giỏi cũng múa xung quanh. Sau phần múa nghi thức là cuộc thi đấu khèn. Người chỉ múa trong tàu lá chuối, người nhào lộn nhiều vòng nhưng tiếng khèn không dứt. Người vừa thổi khèn vừa xoay nhiều vòng. Có người múa trên chiếc đòn gánh bắc ngang chảo thắng cố đang sôi. Trong cuộc thi khèn, những người đàn ông Mông hoàn toàn lột xác, lúc này họ là những người nghệ sỹ thực thụ đang thăng hoa với những những điệu múa và tiếng khèn mê đắm núi rừng. Đây là dịp để những người đàn ông dân tộc Mông thể hiện được sự tài hoa, mạnh mẽ của mình, đây cũng là dịp để các cô thiếu nữ tìm cho mình một người chồng như ý. Cuộc thi khèn bao giờ cũng hấp dẫn và thu hút nhiều người đến xem, cổ vũ.
Toàn cảnh lễ hội Gầu Tào.
Xa xa, tiếng kèn lá vang lên giục dã ở sườn đồi, cuối bản. Chỉ bằng một chiếc lá rừng nhỏ, cứng dai, mặt bóng, âm lượng của kèn lá vang xa như một lời báo hiệu: “ Anh ở đây”, “em đã về dự hội”,... và cuộc hát hội “chù Gầu tào” được bắt đầu. Trai gái chưa vợ chưa chồng hát với nhau. Người goá vợ hát với người goá chồng, người yêu cũ gặp nhau hát thăm hỏi...
Nhưng cuộc hát thu hút đông người nhất vẫn là hát giao duyên. Lúc đầu tập thể nam hát chào hỏi cả tập thể nữ nhưng về sau từng đôi tách riêng ra. Và lúc này chỉ còn từng đôi hát ống kín đáo, tế nhị, nhịp nhàng, dìu dặt, thủ thỉ tâm tình. Chiếc ống hát làm bằng ống mai, đầu bịt bong bóng, nối với nhau bằng sợi chỉ dài 50m đến 100m. Hai người đứng cách xa nhau hát vào ống, âm thanh rung trên mặt bong bóng tạo thành “chiếc điện thoại” bằng mai, vầu. Khi chàng trai hát, cô gái áp tai lắng nghe những lời ca đằm thắm yêu thương, chàng trai cũng áp tai nghe khi cô gái đối đáp. Và bản tình ca giao duyên chỉ dành cho hai người thì cứ thủ thỉ, ngân nga mãi không dứt.
Khi đám hát của những chàng trai cô gái Mông chỉ còn là của từng đôi một thì đám hội lại đến với cuộc thi chọi quay của những em nhỏ và cả những thanh niên. Quay to, quay nhỏ đủ cỡ được trưng ra thi đấu. Quay của người Mông tuy thô nháp nhưng vẫn có độ cân bằng kỳ lạ. Người Mông ở Bắc Hà (Lào Cai) chọi quay được tiến hành ở ba bậc (mỗi bậc cách nhau 5 m). Người thua cuộc ở bậc một sẽ phải để quay của mình làm mồi cho đội chơi ở các bậc tiếp theo. Chọi quay ở từng bậc, đòi hỏi người chơi vừa phải nhìn cho tinh, liệng trúng đích, vừa phải khoẻ để liệng quay ở độ xa nhất định. Ngoài ra là những trò chơi khác như bịt mắt bắt dê, thi bắn nỏ... Khách gần, khách xa, người già, người trẻ ai thích chơi trò gì thì tìm đến sân ấy. Đám hội nào cũng nườm nượp người dự.
Khách ngoài họ, khách đường xa đến, người thì ống gạo, người thồ ngô, người lại mang theo hũ rượu, xách đôi gà... ai mang đến đều phải vào làm lễ cầu chúc gia chủ trước tiên, sau là cầu chúc cho mọi người yên vui khoẻ mạnh, tiếp nữa là cầu chúc cho mùa màng bội thu, lợn gà đầy chuồng, đầy sân. Đáp lễ, chủ nhà nói lời cảm tạ và biết ơn ghi sâu lòng hào phóng của khách.
Hết thời gian hội, gia chủ làm lễ kết thúc, cây nêu được hạ xuống. Thầy cúng đốt thẻ giấy, hốt than cho vào gáo nước, vừa đi vừa cầu khấn. Sau mỗi đoạn khấn vái, thầy lại hớp một ngụm nước phun ra xung quanh, gia chủ cầm bầu rượu hạ từ trên cây nêu đi theo sau thầy cúng, cũng hẩy rượu ra khắp nơi với mục đích cầu mong sự may mắn và thịnh vượng sẽ lan toả đến khắp nơi. Mảnh vải đỏ mang về treo trong nhà cầu mong hạnh phúc đời đời. Nếu là hội cầu phúc, ông chủ hội chọn một đôi trai gái, một đôi nam nữ đứng tuổi đông con và họ hàng rước nêu về. Gia chủ gác cây nêu ở đằng sau nhà hoặc trẻ ra làm giát giường mong sớm có con. Nếu mở hội cầu mệnh thì rước cây nêu đến gác ở chỗ vách đá khô ráo cầu mong mạnh khoẻ.
Vietbao(Theo: baodatviet.vn)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét