Trại giam Chí Hòa - 'trận đồ bát quái' giữa lòng Sài Gòn

Rộng 7 hecta với 8 cạnh đều nhau, nhìn từ trên cao, Khám Chí Hòa - nơi tạm giam bị can, như một trận đồ bát quái giữa trung tâm thành phố.

Trại giam Chí Hòa, còn gọi là Khám Chí Hòa, nằm tại quận 10, TP HCM, là nhà tù được người Pháp xây dựng từ năm 1943 nhằm thay thế Khám Lớn Sài Gòn ở góc đường Lý Tự Trọng - Nam Kỳ Khởi Nghĩa. Công trình được cho là do người Nhật khởi xướng sau khi đảo chính Pháp để giam tù nhân, tuy nhiên khi thi công chưa hoàn thành, họ đã rút khỏi Việt Nam. 

Sau đó, người Pháp tiếp tục công việc bỏ dở. Hầu như toàn bộ vật liệu như xi măng, sắt, thép đều chở từ Pháp sang. Ngày 8/3/1953, khi Khám Chí Hòa xây dựng hoàn chỉnh, Khám Lớn Sài Gòn bị phá bỏ. Ngoài một số tù nhân được phóng thích, còn lại khoảng 1.600 người cùng chiếc máy chém chuyển về Khám Chí Hòa.

Khám Chí Hòa nhìn từ trên cao trước năm 1975. Ảnh: S.T

Với diện tích 7 hecta, Khám Chí Hòa cao 3 tầng lầu, 238 phòng. Trong đó có hai dãy nhà dành cho phạm nhân nữ. Nơi đây từng giam tù chính trị chống lại thực dân Pháp, chống chế độ Việt Nam Cộng Hòa. Ngày nay, nơi này được Công an TP HCM dành cho các bị can trong các vụ án trên địa bàn.

Khám Chí Hòa do một kiến trúc sư người Nhật thiết kế và xây dựng theo thuyết ngũ hành, bát quái được đánh giá là một công trình kiến trúc đặc biệt. Vừa hòa hợp những đặc trưng cơ bản của kiến trúc Pháp: kiên cố, kín đáo, mát mẻ, vừa mang nét huyền bí âm dương ngũ hành của phương Đông.

Khám có hình bát giác với 8 cạnh đều nhau, 8 góc tượng trưng cho 8 quẻ: Càn, Khôn, Chấn, Tốn, Cẩn, Khảm, Đoài, Ly trong Kinh Dịch. Khám có 8 khu giam phạm nhân, xây hình bát giác vuông. Một vài tài liệu nghiên cứu lại cho rằng, Khám Chí Hòa được xây dựng dựa trên bát quái trận đồ của Khổng Minh Gia Cát Lượng thời Tam Quốc. 8 quẻ tương ứng với 8 cửa trận là: Hưu - Sinh - Thương - Đỗ - Cảnh - Tử - Kinh - Khai.

Mỗi cạnh của bát quái trận đồ là một khu, lưng xây bịt kín ở phía ngoài còn phía trong toàn song sắt và mỗi khu có 4 buồng giam. Chí Hòa chỉ có một cửa vào nên người ta gọi đó là "cửa tử". Qua cửa này là hệ thống đường hầm thiết kế theo cung vị nếu không được hướng dẫn, người đi vào sẽ bị mất phương hướng, giống như lọt vào một mê cung, không thể tự tìm đường ra được.

Tháp nước chính giữa trận đồ bát quái giống như thanh kiếm cắm xuống. Ảnh: CAND

Giữa Khám Chí Hòa là khoảng sân rộng cũng hình bát giác chia thành 8 khu tam giác nhỏ, với rất nhiều cây, bãi cỏ sạch sẽ và thoáng mát. Ở giữa là một vọng gác cao hơn 20 m, trên có bể chứa nước phình to như một cây kiếm cắm thẳng xuống. Đứng tại đây, lính canh có thể dễ dàng quan sát tất cả các phòng giam.

Với kiến trúc trận đồ bát quái của Chí Hòa, phạm nhân khi đã vào đây thì khó mà vượt ngục. Lịch sử cho đến nay chỉ có 3 lần vượt ngục thành công. Trường hợp thứ nhất là các chiến sĩ cách mạng vào thời điểm Nhật đảo chính Pháp năm 1945, thứ 2 là tướng cướp Điền Khắc Kim vào năm 1972 và người thứ ba là tử tù khét tiếng Phước "Tám Ngón" năm 1995.

Từ lâu, Khám Chí Hòa đã gắn với những giai thoại kỳ bí. Người ta đồn rằng, vọng gác chính giữa khám chính là thanh kiếm trấn. Những tên tội phạm dù có xảo quyệt đến đâu thì khi ở đây mọi thủ đoạn của chúng cũng bị thanh kiếm "linh" này hoá giải. Thanh kiếm này chính là "trái tim" của của toà nhà, nếu nó bị nhổ lên thì toàn bộ "trận đồ" sẽ tự vỡ.

Một câu chuyện ly kỳ khác vẫn được người ta truyền miệng là do có nhiều người chết trong Khám Chí Hòa nên âm khí ở đây rất nặng nề. Vì thế, trời thường xuyên làm sấm sét đánh bể một góc để khai một cửa Sanh, cho oán khí được thoát ra, người chết được siêu thoát.   

Từng có thông tin cho rằng, chính quyền Việt Nam Cộng Hòa đã rước một thầy địa lý rất cao tay về nhằm hoá giải một phần "trận đồ" này. Thực tế, một trong 8 nóc nhà của hình bát giác đã được san bằng, phá vỡ tính hoàn hảo của "bát quái", thuận theo thiên ý mở một cửa Sanh cho các linh hồn được bay đi. Trong khi đó, một số nhà khoa học thì cho rằng bên dưới của tòa nhà có thể là mỏ quặng khiến sét hay đánh trúng Khám Chí Hòa.

Trại giam Chí Hòa nhìn từ vệ tinh. Ảnh: Google maps

Trong khuôn viên Khám Chí Hòa còn có một nhà thờ (ngày nay được sử dụng làm Hội trường của Trại) được Pháp xây dựng làm nơi "rửa tội" cho những tù nhân trước khi bị xử tử. Ngoài ra, để giải thoát "âm khí", năm 1954, cai ngục Khám Chí Hòa cho xây bên ngoài "bát quái trận" (nhưng vẫn nằm trong khuôn viên khám) ngôi chùa đặt tượng Phật. Sau này ngôi chùa không còn, bức tượng Phật hiện nằm trên một hồ nước nhỏ. 

3 cuộc vượt ngục hy hữu ở 'trận đồ bát quái' Chí Hòa

Được mệnh danh "trận đồ bát quái", trại giam Chí Hòa (TP HCM) được các phạm nhân truyền tai nhau: "Hoặc là có cánh, hoặc biết độn thổ mới thoát khỏi nơi này".

• 
  

Khám Chí Hòa sau 70 năm hình thành chỉ có 3 cuộc vượt ngục đi vào lịch sử của trại giam nằm giữa Sài Gòn này.

Lần đầu tiên do những người tù cách mạng tổ chức cướp trại, giải thoát hết tù chính trị nhân thời điểm lính Nhật đảo chính quân Pháp, tối 3/9/1945. Hai lần còn lại kẻ đào thoát đều là những tay giang hồ khét tiếng là tướng cướpĐiền Khắc Kim và Phước Tám Ngón - mang 2 án tử hình.

Trại giam Chí Hòa nhìn từ trên cao. Ảnh: S.T

Điền Khắc Kim tên thật là Lê Văn Minh, sinh năm 1947 tại Sài Gòn trong gia đình nghèo, đông con. Gã thư sinh mang lòng yêu cô gái quán bar Helen Diễm nhưng người đẹp không may bị lính Mỹ cưỡng bức, sát hại rồi quăng xác ra đường.

Minh từ đó đem lòng hận thù, quyết "ăn miếng trả miếng" khi nhiều lần đột nhập dinh thự cướp của, cưỡng bức vợ các quan chức Mỹ. Sau mỗi phi vụ, hắn đều để lại biệt danh ĐKK (tức Điền Khắc Kim) tại hiện trường. Khác với các tay đại ca thường quy tụ nhiều đàn em, Điền Khắc Kim chỉ đơn thương độc mã nhưng lại nổi tiếng với những vụ xuất quỷ nhập thần.

Tháng 5/1970, tên cướp đột nhập vào nhà Giám đốc Hội cha mẹ nuôi quốc tế trên đường Trần Quý Cáp (nay là Võ Văn Tần). Sau khi dùng súng khống chế, hắn bắt trói người chồng, nhét giẻ vào miệng rồi đem nhốt vào nhà tắm. Trước khi tẩu thoát với mớ của cải thu gom được, Kim cưỡng bức bà vợ. Tuy nhiên, giám đốc cởi được dây trói, bí mật gọi cảnh sát.

Điền Khắc Kim bị bắt, thụ án 20 năm ở trại giam Chí Hòa. Trong trại, anh ta liên lạc với một số phạm nhân ở buồng giam tội hình sự nằm sát khu hỏa thực nhờ hỗ trợ kế hoạch vượt trại. Đêm 23/4/1972, lợi dụng lúc trại giam đang chiếu phim cho phạm nhân, hắn lẻn ra xe Jeep của viên trung tá cai ngục, bò xuống gầm rồi bám vào càng xe như con thằn lằn bám trên trần nhà. Ít phút sau, viên trung tá đánh xe rời trại về nhà, xe Jeep vừa ra khỏi cổng lập tức phạm nhân ở một số buồng đồng loạt la ó phản đối, đòi yêu sách cải tiến chế độ ăn uống.

Toàn bộ binh sĩ trực gác đổ về hiện trường lo giải quyết sự cố bất ngờ. Bên ngoài cổng trại, trung tá nghe cấp báo qua máy bộ đàm liền dừng xe để chạy vào chỉ huy dẹp bạo loạn. Đúng kịch bản đã vạch sẵn, Điền Khắc Kimnhẹ nhàng tiếp đất, tẩu thoát dễ dàng.

Phía trong trại giam Chí Hòa trước năm 1975. Ảnh: ST

23 năm sau, để trốn thoát khỏi Chí Hoà, tử tù Phước "Tám Ngón" phải mất nhiều công sức hơn nhưng cũng không kém phần may mắn.

Hắn tên thật là Nguyễn Hữu Thành nhưng giới giang hồ thường gọi như vậy vì một bàn tay bị cụt 2 ngón. Sinh năm 1971 trong một gia đình nghèo ở Dĩ An, Thuận An, tỉnh Sông Bé cũ (nay là Bình Dương), chưa thành niên, Phước bỏ nhà đi bụi, sống bằng cờ bạc, trộm cắp, cướp bóc. 17 tuổi, Phước nhận án 3 năm tù tội trộm cắp, sau đó tiếp tục bị đưa đi cưỡng bức lao động. 

Không chịu cải tạo, Phước bỏ trốn rồi mua súng lập băng cướp. Đầu năm 1991, tại khu vực Thủy điện Trị An, Đồng Nai, băng Phước “Tám Ngón” hoành hành. Chúng bắn trọng thương người đi đường để cướp xe máy. Chỉ trong vòng nửa tháng, nhóm này gây ra 2 vụ cướp, một vụ trộm và bắn chết một nạn nhân tại Thủ Đức. Sau khi bị bắt, ngoài bản án tử hình do toà Đồng Nai tuyên, giữa năm 1994, Phước nhận thêm án tử của TAND TP HCM về các tội Giết người, Cướp tài sản và bị giam ở Chí Hoà.

Sau hàng trăm ngày dùng dao lam xin được cưa đứt cùm sắt phi 10, Phước lấy vải quấn xung quanh vết cưa, đốt nhựa phủ kín lên trên. Đến đêm 26/3/1995, hắn tháo cùm chui vào nhà vệ sinh, dùng khoen sắt tròn khoét vách tường chỗ bị mục. Xi măng và cát vụn Phước trút vào lỗ cầu vệ sinh, đổ nước cho trôi đi. Hắn bê gạch để vào chỗ ngủ, sắp xếp thành hình người đang nằm rồi lấy chăn phủ kín.

Điền Khắc Kim (trái) và Phước "Tám Ngón". Ảnh: ST

Phước luồn qua lỗ hổng chui ra phía cầu thang lầu bên ngoài buồng giam số 15. Khi leo xuống cầu thang tường thì nghe tiếng bước chân tuần tra đêm của cán bộ quản giáo, gã tử tù hoảng hốt leo ngược trở lên rồi cứ thế đi trên nóc nhà để sang khu AH.

Tại đây, Phước dùng quần áo và khăn nối lại thành sợi dây, cột một đầu vào kèo nhà. Đang đu xuống thì dây đứt, hắn té ngất lịm. Hơn một tiếng sau Phước mới tỉnh, nén đau lết đến cây cột điện ở gần đó. Cả chân lẫn cột sống đều bị chấn thương nhưng anh ta vẫn trèo lên được cột điện khá cao để leo qua hàng rào tụt xuống đất. Đây là địa phận khu tập thể của cán bộ quản giáo.

Tờ mờ sáng, Phước vào trong sân, thấy bộ đồ cảnh sát đang phơi hắn mặc vào người, lấy thêm chiếc xe đạp và đôi dép đường hoàng dắt xe ra cổng trại giam Chí Hòa.

Qua chốt gác cổng trại, Phước vào xin cảnh sát trực được ra ngoài uống cà phê. Tưởng là anh em cán bộ trong trại, người trực đã mở cổng cho Phước ra ngoài.

Tiếp tục mua súng cướp tài sản, Phước "Tám Ngón" gây ra cái chết cho một nạn nhân nữa. Đến ngày 1/10/1995 anh ta mới bị bắt, sau đó bị tử hình.

Trung Sơn