Cây cỏ sữa - Thuốc hay chữa kiết lỵ

Cỏ sữa tên khoa học là Euphorbia thymifoblia Burm, thuộc họ Euphobiaceae (họ thầu dầu). Cỏ sữa là một loại cỏ nhỏ, gầy, mọc là là trên mặt đất, thân và cành tím đỏ, lá mọc đối, hình bầu dục hay thon dài, dài nhất chừng 7mm, rộng nhất chừng 4mm, mép lá hơi khía tai bèo. Cụm hoa mọc ở kẽ lá thành cụm xim đơn mang ít hoa. Quả nang đường kính 1,5mm, có lông, hạt nhẵn, dài 0,7mm có 4 góc. Toàn thân khi bị bấm đều chảy một chất nhựa mủ trắng. Ta dùng toàn cây phơi khô của cỏ sữa nhỏ lá.

Phân bố thu hái và chế biến: Cỏ sữa mọc hoang khắp nơi ở Việt Nam; ưa các đất có sỏi, đá thường thấy ở các kẽ gạch, sân xi-măng, dọc đường xe lửa có rải những hòn đá vôi xanh. Hái vào mùa hè, rửa sạch, phơi khô sao vàng mà dùng.

Thành phần hóa học: Toàn cây có ancaloit. Thân và lá có cosmosilin, rễ có taraxerol và tirucallol, mirixylalcohol. Tác dụng dược lý: Theo Copacdiuxki 1947 chất nhựa trắng của cỏ sữa có tính gây xót đối với niêm mạc và độc với cá và chuột. Dung dịch cỏ sữa 1/20 - 1/40 có tác dụng ức chế sinh sản của các loại vi trùng lỵ  Sonner, Flexne và Shiga.

Công dụng và liều dùng: Vị thuốc chữa lỵ rất phổ cập trong nhân dân. Hay dùng nhất đối với trẻ em: Hằng ngày dùng 15 đến 20gam (có thể dùng tới 50gam) dưới dạng thuốc sắc. Người lớn có thể dùng tới 100 - 150gam. Mặc dầu có những tài liệu nghiên cứu dược lý kể trên, thực tế lâm sàng không thấy có triệu chứng độc trong và sau khi uống thuốc. Thời gian điều trị thường 5-7 ngày là khỏi, dùng riêng hay phối hợp với rau sam. Ngoài công dụng chữa lỵ, cây cỏ sữa nhỏ lá còn được dùng làm thuốc diệt sâu bọ, giã đắp chữa bệnh ngoài da và vết thương.

Bích Trâm (st)