Bán ruộng đầu cầu, ăn đầu cá đối

Tùng Sơn

Các bậc cao niên mỗi khi nói về cá đối thường kể từ xưa dân gian đã có câu: “Bán ruộng đầu cầu, ăn đầu cá đối”. Nếu ruộng đầu cầu thuộc loại “nhất đẳng điền” thì đầu cá đối thuộc loại “nhất đẳng ngư”, bởi đầu cá đối thơm, ngọt, béo vô cùng!

Cá đối có thân tròn dài, vảy tròn màu bạc. Cá gồm 10 chi, khoảng 100 loài phân bố rộng, có thể sống ở độ mặn thay đổi lớn, từ nước lợ cho đến nước thật mặn. Cá đối có tập tính sống quần đàn, và tập tính này thể hiện mạnh nhất vào mùa sinh sản, thường tập trung thành từng bầy lớn di cư ra các vùng nước sâu ngoài biển để sinh sản. Rồi từng đàn cá đối lại từ biển kéo lên những vùng sông có nước lợ.

Ngư dân vùng sông biển miền Trung dễ dàng phân biệt các loài cá đối. Cụ thể như cá đối cồi có mình sáng ngả vàng, vây trắng, đầu nhỏ, miệng nhọn. Cá đối én hơi tròn, vây màu vàng, vảy sáng bạc, lưng hơi sẫm xanh, đầu to. Cá đối trẫm mình dài, cá đối cui mình ngắn, là hai loại cá to nhất trong các loại cá đối, có con nặng tới 5-6 kg. Và ngon nhất là cá đối cồi. Các chợ ở miền Nam, cá đối cũng về nhiều. Ngay như ở Cần Giờ, cá đối nước lợ bắt được gần như quanh năm, có điều con nhỏ.

Người ta đánh bắt cá đối bằng câu hay thả lưới. Cá đối được chế biến nhiều món ăn ngon; như cá đối nướng, cá đối chiên, cá đối kho dưa cải, dưa gan… Riêng cá đối hấp cuốn với rau sống, bánh tráng, chấm nước mắm chanh tỏi ớt thì khó mà quên.

Tuyệt hơn nữa là món cháo cá đối ăn nóng. Mua cá đối con lớn về rửa sạch sẽ, móc mang, không cần đánh vảy và làm ruột vì cá đối chỉ ăn rong rêu; có người nói bộ lòng cá đối là miếng ăn hấp dẫn hơn lòng cá lóc.

Bỏ cá đối vào nồi ninh lấy nước rồi vớt ra, cho gạo và ít hạt sen vào nấu cháo, khi nhừ lại cho cá vào, thêm gia vị; rắc tiêu, hành ngò lên tô cháo. Có thể ăn nóng với các loại rau thơm như rau quế, húng, ngò tàu… Cháo có vị nhân nhẩn đắng, beo béo của ruột cá, vị bùi bùi của hạt sen, thịt cá vừa thơm vừa ngon lại vừa béo. Theo Đông y, món cháo cá này ngoài việc dễ tiêu hóa còn có tác dụng ích khí kiện tỳ, chữa được bệnh viêm đại tràng mãn tính.

Không gì bằng trong những ngày mưa, trời lành lạnh, quây quần bên nồi cháo cá đối thơm phức, lên khói mà xì xụp húp. Cái lạnh tiêu tan mà còn toát mồ hôi, khỏe khoắn.