Nhớ mãi những món ngon từ trái vả

Thành phố nơi tôi đang sinh sống, người ta không trồng nhiều vả. Thỉnh thoảng, bắt gặp một vài cây nhưng không sai quả như ở quê. Hôm nay đi chợ, chợt thấy những quả vả được bày bán trên sạp hàng mới biết mùa vả đã đến.  Lại nhớ như in lời mẹ nói: “Người quê mình  nhờ ăn những trái vả này mà lên núi, làm nương suốt ngày cũng không thấy nhức mỏi đó con à!”.

Vả là cây mọc hoang ở nhiều nơi, đặc biệt là các vùng rừng núi ở miền Trung. Trên đường làng quê tôi, đâu đâu cũng dễ dàng bắt gặp cây vả tỏa bóng che mát, quả mọc thành chùm xinh xắn, mịn màng lông tơ. Mỗi mùa vả đến, đầy ắp trên các chuyến xe hàng, trên gồng gánh đổ về các chợ. Người về thăm quê, khách đến nhà thế nào cũng được biếu một ít vả  làm quà. Trái vả được ưa chuộng vì các món chế biến từ vả có vị rất riêng, ăn  ngon miệng lại chữa được bệnh suy nhược, kém ăn, gầy yếu...

Người quê tôi thường dùng quả vả chế biến thành nhiều món ăn. Trái vả bào mỏng ăn sống với rau thơm, dùng chung với bánh xèo, hoặc ăn kẹp với nhiều món khác, công dụng như thể chuối chát bào mỏng vậy. Phổ biến nhất là  vả trộn xúc bánh trán. Chọn những trái vả  thật tươi, vỏ xanh biếc, ruột đỏ hồng. Đun nước thật sôi rồi mới cho vả vào luộc đến khi mềm (nhừ quá sẽ không ngon).

Vả luộc chín nhanh tay cho vào nồi nước lạnh để nguội, dùng dao vạt bỏ lớp vỏ bên ngoài, cắt  mỏng và dọc theo chiều từ cuống đến núm trái. Dùng tay vắt mạnh cho kiệt nước sau đó bóp các miếng vả tơi ra. Ngày trước người ta thường trộn vả với tép khô, nay kinh tế khá hơn thường dùng thịt ba chỉ hay tôm lột. Trộn chung vả với thịt heo luộc đã xắt mỏng hoặc tôm cùng với đậu phộng rang giã dập, một ít rau quế, rau húng và bắp chuối sứ xắt mỏng, nêm thêm gia vị cho vừa ăn . Vả  trộn ngon nhất là xúc bánh tráng nướng, chấm nước mắm cay.

Vả còn có thể chế biến thành các món kho với thịt, cá đồng...để ăn cơm hằng ngày. Mà ngon hơn hết là kho với cá rô, cá tràu (cá quả). Cá đem về con tươi, làm sạch ướp hành, ớt, tiêu, chế vào tí dầu, nước mắm bắc lên kho nhỏ lửa. Vả thái dày, cắt thành miếng bỏ vào nồi cá đang sôi. Khi vả đã ngả màu vàng sậm hơn, lấy đũa xăm thử thấy mềm thì tắt lửa. Cá có vị mặn mặn, ngọt ngọt và thơm của vả. Vả có vị ngọt của cá lại thêm cái béo của dầu, có thể ăn mãi không ngán.

Đặc biệt, vả muối với vị chua chua, ngọt ngọt từ lâu đã hiện hữu và chiếm vị trí quan trọng trong mâm cổ ngày giỗ chạp.  Trước tiên, chọn những trái không quá già, dầm với nước  pha một ít muối, vài giọt chanh  cho bớt vị chát. Sau đó khứa từng lát mỏng theo hình tròn của trái vả cho đẹp mắt .Sắp vả vào lọ thủy tinh, đổ hỗn hợp dấm và đường đã đun sôi để nguội, thêm ít ớt đỏ tươi, một vài múi tỏi để có vị cay, lưu ý là phải có gừng để có được mùi thơm và giúp  bụng  ấm hơn.

Dù chỉ là món ăn đơn giản, dân dã, ấy vậy mà vả trộn, vả kho hay vả dầm muối lại  không thể thiếu trong những bữa cơm của nhiều gia đình. Và những ai lần đầu được thưởng thức các món từ trái vả chắc chắc sẽ bâng khuâng, nhớ mãi cái vị thanh ngọt mà thiên nhiên đã ban tặng cho con người.

Thanh Ly