Mè xửng Huế

Mè xửng là một trong những đặc sản đã trở thành biểu tượng văn hóa của Huế, giống như cơm hến, tôm chua hay chùa Thiên Mụ hay Sông hương, Núi Ngự vậy Thấy trong hành lý của ai có mè xửng tức là người đó vừa ở Huế. Người Huế đi vô Sài Gòn, ra Hà Nội, hay ra nước ngoài ai cũng mang theo mấy chục gói mè xửng làm quà cho người thân, bạn bè.
Khi đi mua mè xửng ở chợ, ở ga tàu, du khách chỉ cần cầm miếng mè xửng lên thấy màu vàng trong suốt, bóp (hoặc bẻ) thấy mềm nhẹ nhưng không gãy, thả tay ra lại trở về hình dạng cũ, lại thơm hương vị đậu mè quyến rũ là loại mè xửng dẻo loại tốt.
Những người Huế đài các phong lưu xưa thường uống trà và ngậm nhâm nhi miếng mè xửng nhỏ. Vị thơm của trà ướp sen Tịnh Tâm pha bằng sương hứng trên lá sen hòa quyện với hương vị mè xửng tạo nên cái thú thanh tao vô cùng. Người xưa vừa uống trà, nhai mè xửng, vừa xem sách, vừa ngẫm nghĩ sự đời. Có bài thơ của một người Huế ở Sài Gòn tên là Nguyễn Thị Kim Chi viết, có câu thơ rất ấn tượng: Kẹo mè xửng vừa nhai vừa hát. Hình tượng thơ đẹp, nhưng người Huế thì gọi Mè xững, không gọi là kẹo mè xửng bao giờ. Tôi hỏi thăm, có người bảo rằng bài thơ ấy là do anh chồng, một nhà thơ người miền Bắc làm, ký tên người vợ Huế của mình cho thỏa sự yêu Huế Không biết sự thể ra sao. Mè xửng: xửng là cách nấu, còn mè thì rõ rồi. Như thế mè xửng đúng là một loại kẹo rồi, nhưng không biết tại sao người Huế lại không gọi là kẹo. Có lẽ vì nó mềm dai, giọng Huế phải diễn đạt sự dẻo quẹo đó bằng vần ở đầu tên gọi chăng.
Mè xửng là một trong những đặc sản đã trở thành biểu tượng văn hóa của Huế, giống như cơm hến, tôm chua hay chùa Thiên Mụ hay Sông hương, Núi Ngự vậy Thấy trong hành lý của ai có mè xửng tức là người đó vừa ở Huế. Người Huế đi vô Sài Gòn, ra Hà Nội, hay ra nước ngoài ai cũng mang theo mấy chục gói mè xửng làm quà cho người thân, bạn bè. Người Hà Nội bây giờ khi uống trà Thái Nguyên cũng thích nhai mè xửng. Hồi mới giải phóng miền Nam, từ Sài Gòn ra Huế, tôi có dịp tiếp xúc nhiều ngày với các hàng mè xửng như Nam Thuận ở đường Hàng Bè (Huỳnh Thúc Kháng), Song Hỷ ở đường Phan Bội Châu (nay là Phan Đăng Lưu) cạnh cửa Đông Ba. Ngày nào cũng được ông chủ trẻ mời trà sen – mè xửng. Ông chủ cho biết đây là nơi sản xuất mè xửng lớn nhất Huế. Nói là lớn nhưng tôi thấy chỉ có hai chảo nấu do hai anh công nhân đảm nhận. Tiệm mè xửng này nghe nói có hàng bán sang tận Paris, Hồng Kông. Mè xửng Song Hỷ dẻo mà dai, không bao giờ cứng do lại đường. Ngậm nhai ngỡ như nhai kẹo gôm của Pháp ngày xưa. Cạnh mè xửng Song Hỷ có mè xửng Hồng Thuận cũng là thương hiệu nổi tiếng từ những năm 50. Từ khi khách du lịch trong nước, nước ngoài đổ đến Huế, các lò mè xửng mọc lên nhan nhản.
Bây giờ ở Huế có tới gần hai mươi lò mè xửng to, nhỏ như Nam Thuận, Hồng Thuận, Song Hỷ, Thiên Hương, Thanh Bình, Song Nhân… Có khi lò này làm ra mè xửng nhưng lại đóng nhãn của lò khác để bán cho chạy. Bây giờ thì Nam Thuận, Hồng Thuận, Thiên Hương nổi tiếng hơn Song Hỷ bởi khi ông chủ đã sang Mỹ, những người thợ năm xưa đã về quê, không có vốn để mở lò. Du khách muốn mua mè xửng “rin” xin về phố Huỳnh Thúc Kháng bên bờ sông Gia Hội, tới số nhà 135 – đó là mè xửng Nam Thuận. Ngay bên cạnh là mè xửng Hồng Thuận, đều là anh em một nhà.
(sưu tầm)