Thăm chùa Ông đẹp nhất Trà Vinh

TTO - Trong 14 di tích lịch sử văn hóa được Bộ VH-TT&DL xếp hạng ở Trà Vinh, chùa Ông (còn gọi Phước Minh Cung) được coi là một trong những công trình kiến trúc độc đáo và giàu ấn tượng nghệ thuật nhất vùng đất này.

Mặt tiền chùa Ông Trà Vinh - Ảnh: travinh.gov.vn

Phước Minh Cung tọa lạc trên đường Điện Biên Phủ, thuộc phường 2, TP Trà Vinh. Ngôi chùa uy nghi, lộng lẫy giữa thành phố từng được mệnh danh là đô thị xanh với hàng ngàn gốc cổ thụ mang lại không khí trong lành, tươi mát cho hơn 1 triệu đồng bào ở Trà Vinh.

Theo bảng tóm tắt lịch sử chùa, Phước Minh Cung là một công trình kiến trúc nghệ thuật vào những năm đầu thế kỷ 20. Nhưng theo bia ký còn lưu lại, chùa được xây dựng từ năm Bính Thìn 1556. Tính đến nay chùa đã trải qua nhiều lần trùng tu, hai lần tu bổ gần đây nhất là năm Tân Mùi 1991 và năm Canh Thìn 2000.

Từ lâu nay, cộng đồng ba dân tộc anh em Kinh - Hoa - Khmer ở Trà Vinh quen gọi Phước Minh Cung là chùa Ông, vì ngôi chùa này cũng giống như những ngôi chùa khác của người Hoa, vị thần chính được tôn thờ là Quan Thánh Đế, tức Quan Công, một nhân vật thời Tam Quốc, nổi tiếng là công minh chính trực và trí dũng song toàn.

Bàn thờ Ngọc hoàng Thượng đế tại Tiền điện

Chùa có lối kiến trúc theo kiểu “nội công ngoại quốc”, mặt bằng tổng thể gồm 3 tòa nhà nằm ngang song song với nhau tạo thành Tiền điện, Trung điện và Chính điện, theo hình chữ tam. Dọc theo hai bên chùa là hai dãy Tả điện, Hữu điện hướng vào bên trong, tạo thành một công trình khép kín hình chữ khẩu.

Ngày 16-11-2005, bà con người Hoa ở Trà Vinh, kể cả người Kinh và Khmer đều lấy làm tự hào vì Phước Minh Cung đã được Bộ Văn hóa - thông tin (nay là Bộ VH-TT&DL) công nhận là di tích cấp quốc gia về loại hình kiến trúc nghệ thuật. Từ đó đến nay, du khách đến viếng chùa, tham quan ngày càng đông, đông nhất là vào ngày lễ tết, rằm tháng giêng và các ngày cúng Ông.

Mái chùa lợp ngói âm dương tiểu đại theo nhiều tầng bậc, diềm mái bằng ngói tráng men màu xanh ngọc, tất cả cột kèo đều làm bằng gỗ quý, cho đến nay vẫn còn nguyên vẹn. Trên các gờ mái, mặt dựng đầu hồi được trang trí bằng các hình tượng Lưỡng long tranh châu, Bát tiên, Tứ linh, muông thú…

Toàn bộ khung sườn chịu lực bằng những thân cột tròn và vuông to lớn, vững chắc. Từ ngoài vào trong, rường cột nào cũng được chạm trổ sắc sảo bằng các họa tiết long, lân, hoa, lá. Trên các trụ rào, cổng rào cũng nổi bật nhiều tượng sư tử.

Phần Tiền điện của chùa gồm 3 cửa ra vào chính - tả - hữu bằng gỗ trang trí rất mỹ thuật, ấn tượng nhất là các câu điển tích nhằm nói lên sự trường tồn và quốc thái dân an. Ngay trên cửa chính có một tấm biển ghi Phước Minh Cung bằng đại tự (chữ Hán) rất tôn nghiêm. Ngoài ra còn có các mảng phù điêu như Thanh Long, Bạch Hổ… Thú vị nhất là đề tài “Kết nghĩa đào viên” của ba anh em Lưu Bị, Quan Công và Trương Phi.

Gian Trung điện - từ trong nhìn ra phía trước

Bước vào cửa chính, khách thập phương đối diện ngay với bàn thờ Ngọc hoàng Thượng đế, bên phải là bàn thờ Hậu hiền và bên trái là Tiền hiền. Các khánh thờ, bàn thờ đều chạm khắc tinh vi theo môtip mỹ thuật truyền thống phương Đông, độc đáo nhất là các phù điêu với các đề tài Song phụng tranh châu, Lưỡng long triều nhật… trông rất cổ kính.

Nội thất chùa cũng như tiền sảnh, trên mái và trên vách chỗ nào cũng bố trí hoành phi, liễn đối, phù điêu với đồ án hoa văn: Song long tranh châu, Sĩ nông công thương, Tùng hạc trường xuân, Đào lộc trường thọ… Tại Trung điện, ấn tượng đầu tiên đập vào mắt chúng ta là hình tượng Bát tiên kỵ thú nhằm nói lên quá trình tu tiên đắc đạo của 8 vị tiên cưỡi 8 loài thú khác nhau như Lý Thiết Quài, Lam Thái Hòa, Hà Tiên Cô...

Lộng lẫy nhất là chính điện gồm 3 gian thờ, nơi nào cũng được bài trí tôn nghiêm, các khánh thờ đều chạm khắc kỳ công, tinh xảo, nổi bật là long - vân, hoa - điểu. Gian giữa thờ Quan thánh Đế quân với bức hoành phi bằng đại tự “Kiền khôn chính khí” thếp vàng. Bên phải thờ Chúa sanh nương nương, khánh thờ chạm “Lưỡng long tranh châu” và “Long vân hoa điểu”. Bên trái thờ Phước Đức chánh thần, cũng trang trí thật tinh vi.

Tại ngôi chính điện còn được bố trí ba dãy bàn thờ, lúc nào cũng nghi ngút khói hương và đồ cúng bày biện thật tươm tất gồm bánh mứt, trái cây do khách hành hương mang đến hỉ cúng.

Sân sau chùa

Ngoài ra, phía sau chùa (cổng sau) còn bố trí một hoa viên gồm cây cảnh, non bộ, tiểu cảnh trong thật uy nghiêm và tráng lệ.

Có thể nói Phước Minh Cung là một công trình kiến trúc có giá trị nghệ thuật cao còn lưu lại ở Trà Vinh. Đó là những nét đẹp văn hóa truyền thống của cộng đồng người Hoa ở đồng bằng sông Cửu Long, rất xứng đáng cho mọi người cùng chiêm ngưỡng.

HOÀI VŨ

Phước Minh Cung ở Trà Vinh
Bài và ảnh: Cát Lộc
	Bia di tích lịch sử cấp quốc gia. (TBKTSG Online) - Phước Minh Cung tọa lạc tại số 44 đường Điện Biên Phủ (thuộc phường 2, thành phố Trà Vinh), con đường chính lúc nào cũng nườm nượp xe cộ qua lại, nhưng chỉ cần bước vào bên trong chánh điện, du khách sẽ cảm nhận một không gian trầm lắng, u nhàn. Phước Minh Cung là tên chữ còn tên dân gian thường gọi chùa Ông Quan Thánh vì thờ Quan Công. Quan Công tên thật là Quan Vũ, tự Quan Vân Trường, thường được gọi là Quan Thánh Đế Quân, Quan Đế, Hán Vũ Đế, Xích Đế. Quan Công sinh năm 162 ở tỉnh Sơn Tây, Trung Hoa. Ông mất năm 219. Quan Công đã cùng với Lưu Bị và Trương Phi kết nghĩa anh em tại vườn đào. Quan Công là người hội đủ các đức tính trung dũng, nghĩa tình độ lượng và công minh chính trực, là nhân vật nổi tiếng thời Tam Quốc hậu Hán. Chính vì vậy mà khi ông qua đời người ta đã tôn thờ ông như một vị thánh. Gian chính thờ Quan Thánh Đế Quân. Theo 2 bi ký (một bằng đá và cái còn lại bằng gỗ quý) được lưu giữ trong chùa, cả hai đều ghi khắc chữ Hán, thì Phước Minh Cung được xây dựng vào năm Bính Thìn 1556. Và trùng tu vào đầu thế kỷ XX. Phước Minh Cung được xây dựng theo phong cách “nội công ngoại quốc”, truyền thống kiến trúc các nơi thờ tự của người Hoa trên đất Việt, với ba tòa nhà nằm ngang song song nhau, gồm tiền điện, trung điện và chánh điện theo hình chữ “Tam”. Dọc hai bên chùa là hai dãy tả điện và hữu diện hướng vào tòa nhà tạo thành một công trình khép kín hình chữ “Khẩu”. Toàn bộ mái chùa lợp ngói âm dương tiểu đại cong vút rực sắc đỏ vàng, thiết kế theo kiểu “trùng thềm diệp ốc”. Diềm mái nổi bật màu ngói men xanh ngọc. Gờ mái, mặt dựng đầu hồi đều được trang trí tượng lưỡng long tranh châu,bát tiên, tứ linh, muông thú, đào viên kết nghĩa, tùng hạc trường xuân, đào lộc trường thọ... Mặt trước chùa Ông Quan Thánh ở Trà Vinh. Khung sườn chịu lực đỡ mái chùa là những cột gỗ quý hình tròn và vuông. Chân cột được kê bởi những tảng đá hình cánh sen, bát giác hết sức tinh xảo. Tiền điện Phước Minh Cung là một tập hợp đặc sắc về tính mỹ thuật, với 3 cửa ra vào: chánh môn, tả môn và hữu môn. Cửa cái hơi lùi vào trong, được thiết kế theo kiểu ô hộc, phía trong hai bên có hai cửa phụ tạo thành “Ngũ môn kín”. Cửa cái được làm bằng bỗ với bốn cánh, trang trí hình tượng hai vị môn thần là Tần Thúc Bảo và Uất Trì Cung, Từ Mậu Công và Ngụy Trưng. Hai bên vách là hai bức phù điêu Thanh long, Bạch hổ. Ở giữa bên trên là tấm biển với ba chữ Hán lớn: Phước Minh Cung cùng các mảng phù điêu với các đề tài như song tiền, đào viên kết nghĩa (Quan Công,Lưu Bị, Trương Phi), tứ dân (sĩ, nông, công, thương), điển tích cổ Trung Hoa cùng bao lam lưỡng phụng tranh châu. Trên các rường cột đều được chạm trổ sắc sảo họa tiết long, lân, hoa lá... Bên trong chánh điện bố trí nhiều khánh thờ, bàn thờ theo một trật tự quy định, với các liễn đối, hoành phi treo trên các cột được chạm khắc tinh xảo. Tất cả thể hiện phong cách chạm khắc mỹ thuật truyền thống Trung Hoa xưa với lưỡng long chầu nguyệt, long phụng tranh châu, tứ linh, tứ bình, bát tiên, đào viên kết nghĩa... Tượng Xích thố của Quan Công làm bằng mây. Cửa cái treo bức hoành đề ba chữ Hán: Phước Minh Cung. Chánh điện gồm ba gian, gian chính thờ Quan Thánh Đế Quân, Mẹ Thai Sanh và Phước Đức Chánh Thần ở hai bên. Các gian thờ nầy đều được chạm lộng, chạm bông, chạm nổi tỉ mỉ, tinh xảo, bài trí hài hòa, toát lên vẻ đẹp uy nghiêm của thánh thần... Gian phải là nơi thờ Phước Đức Chánh Thần, tục gọi thần Tài, có câu đối: “Phước đức bảo ngã tử tôn an thả kiết / Thần đàn vi dân phụ mẫu thọ nhi khang”. Ngoài ra, chánh điện còn có các bàn thờ, tượng thờ, ngũ sự, hoa quả cùng hai bộ bát bửu, hai bộ lỗ bộ. Tất cả đều là những tác phẩm nghệ thuật độc đáo. Đáng chú ý là có tượng xích thố - con ngựa quý của Quan Công - bằng mây cũng là công trình nghệ thuật hiếm thấy. Trung điện Phước Minh Cung cũng được trang trí các phù điêu, liễn đối, hoành phi... Nhưng nổi bật lên là đồ án bát tiên kỵ thú, gồm Lý Thiết Quài cưỡi tượng cầm bầu trói, Lam Thái Hòa cưỡi phụng cầm giỏ hoa, Tào Quốc Cựu cưỡi hươu cầm ngọc quyển, Hà Tiên Cô cưỡi phụng cầm đóa sen, Hàn Tương Tư cưỡi công thổi sáo, Hán Chung Ly cưỡi sư tử cầm quạt, Lã Đồng Tân cưỡi hạc cầm phất trần, Trưởng Quả Lão cưỡi lừa cầm sên. Đồ án nầy thể hiện tám chặng đường tu tập bí pháp để thành tiên và cũng là biểu trưng cho sự trường sanh bất tử. Có thể nói Phước Minh Cung là một tập hợp đa dạng mỹ thuật, nghệ thuật Trung Hoa từ hàng trăm năm trước. Chính vì vậy mà Phước Minh Cung được xem như một bảo tàng mỹ thuật, một công trình kiến trúc nghệ thuật cổ độc đáo, một biểu tượng văn hóa đáng tự hào của cộng đồng người gốc Hoa đang sinh sống tại địa phương. Tháng 11-2005, Phước Minh Cung được Bộ Văn hóa - Thông tin (cũ) công nhận là di tích cấp quốc gia về loại hình kiến trúc nghệ thuật. Hằng năm Phước Minh Cung tổ chức các ngày lễ vía tính theo âm lịch như sau: ngày 13 tháng Giêng vía Quan Bình (con trai Quan Công), ngày 16-3 vía Châu Xương, ngày 24-6 vía Quan Đế Thánh Quân. Đặc biệt, ngày rằm tháng Giêng, Phước Minh Cung diễn ra lễ hội Nguyên tiêu – một lễ hội vui vẻ của cộng đồng người gốc Hoa, được xem là cái tết thứ hai trong năm của họ. Trong các ngày lễ vía nầy, Phước Minh Cung phục vụ miễn phí bá tánh món bún nước lèo ăn với thịt heo quay.