Bùi, thơm ngọt vị trái lặc lày

Bài, ảnh: Tạ Quang Đạo 

(Dân Việt) Từ lâu, quả lặc lày đã trở thành một món ăn quen thuộc trong bữa cơm gia đình và cũng là món đặc sản dùng để thết đãi khách tới chơi nhà của đồng bào Mường, Thái vùng Tây Bắc.

   

Cây lặc lày theo tiếng Mường gọi là cây “nắc này” hay còn được gọi là mướp Mường, mướp rừng... Lặc lày vốn phù hợp với thổ nhưỡng vùng núi cao, nơi có nắng và khí hậu trong lành. Quả lặc lày có hai loại, loại quả ngắn khoảng 12 cm và loại quả dài hơn. Thông thường, quả ngắn có vị ngọt bùi và mềm hơn quả dài. Quả lặc lày có thân tròn trịa, vỏ ngoài điểm những sọc xanh trắng xen kẽ nên thoáng nhìn khá giống quả dưa gang lúc bé.
Theo các bà mế người Mường ở Hòa Bình, quả lặc lày có rất nhiều tác dụng, là nguồn thực phẩm tốt đối với sức khỏe con người như hỗ trợ ruột cải thiện tiêu hóa, phòng chống tiểu đường… do đó nó còn được coi là một vị thuốc bổ tự nhiên. Có lẽ vì thế, đồng bào Mường thường xuyên sử dụng loại quả này để chế biến khá nhiều món ăn độc đáo theo nhiều “phong cách” ẩm thực khác nhau, tùy thuộc vào sở thích và sự khéo léo của người chế biến.
Trái lặc lày là nguyện liệu chính để chế biến các món ăn ngon như lặc lày nhồi nhân thịt, lặc lày nhồi cua bể, lặc lày xào lòng gà, lặc lày xào thịt bò, canh lặc lày nầu tôm, cua... Song, giữa những ngày hè nóng bức, được thưởng thức những quả lặc lày luộc thơm mát, ngọt ngon chấm với vừng lạc có lẽ vẫn là món ăn độc đáo, để lại nhiều dư vị lắng đọng nhất với mỗi người.

Quả lặc lày luộc chấm muối vừng lạc sẽ có hương vị thơm, bùi rất đặc trưng.

Món lặc lày luộc dễ làm, được nhiều người ưa thích trong mùa hè do vị bùi và thơm mát, dễ ăn. Khi luộc, người ta thường để nguyên cả quả lặc lày vì chính lớp vỏ sẽ tạo ra hương vị rất riêng khi thưởng thức. Lặc lày chọn quả bánh tẻ, rửa sạch để ráo nước sau đó cho vào luộc trong nước sôi với lửa vừa phải, có thể cho thêm chút gia vị để sử dụng luôn nước luộc làm canh. Lặc lày luộc phải vừa chín tới mới giữ được độ giòn đặc trưng của lớp vỏ.
Món lặc lày luộc có thể chấm với nhiều loại thức chấm như nước mắm ớt, vừng lạc, muối tiêu… Song ngon và thích hợp nhất phải là lặc lày luộc chấm muối vừng lạc mới đúng điệu. Chung vui bên mâm cơm gia đình, bè bạn, ta nhẹ nhàng cầm trái lặc lày luộc, bẻ một chút ở phần đầu quả để giữ được những giọt nước ngọt lịm phía bên trong rồi chấm với vừng lạc, nhai chậm rãi… Chính độ giòn của lớp vỏ kết hợp với vị ngọt bùi mềm của phần ruột cùng với vị mằn mặn, giòn tan, béo ngậy của vừng lạc sẽ hấp dẫn cả những thực khách khó tính nhất.
Cũng bởi thế, ở vùng Hòa Bình quê tôi, lặc lày đã dần trở thành một thứ quà mang đậm phong vị ẩm thực nơi đây dành tặng những du khách có dịp đến thăm.