Chùa cổ Tôn Thạnh

Thuộc địa phận xã Mỹ Lộc, huyện Cần Giuộc, tỉnh Long An, chùa cổ Tôn Thạnh có lịch sử hơn 200 năm tuổi, là nơi Nguyễn Đình Chiểu, một nhà thơ lớn, một chí sĩ yêu nước của dân tộc Việt Nam từ năm 1859 - 1861 đã sống và viết những áng văn bất hủ cho nền văn học nước nhà…

Theo sử liệu, chùa Tôn Thạnh ban đầu có tên là chùa Lan Nhã, do Thiền sư Viên Ngộ xây dựng vào năm Gia Long thứ 7 (1808). Năm Thiệu Trị thứ 5 (1845), Thiền sư Viên Ngộ thấy mình đã xuất gia 40 năm mà chưa đắc đạo nên tịch thủy 49 ngày rồi viên tịch. Tưởng nhớ đến một thiền sư suốt đời hy sinh thân mình đem lại điều lành cho chúng sinh, người dân quanh vùng còn gọi chùa Tôn Thạnh là chùa Tăng Ngộ hay chùa Ông Ngộ, Lão Ngộ.
 

Chùa Tôn Thạnh là ngôi chùa cổ nhất Long An ban đầu có tên là chùa Lan Nhã được Thiền sư Viên Ngộ sáng lập năm 1808. Theo Đại Nam Nhất Thống Chí, chùa Tôn Thạnh trông “rường cột tráng lệ, vàng son huy hoàng” nổi tiếng ở đất Gia Định xưa. Một góc vườn chùa trồng cây cảnh và non bộ tạo cảm giác yên bình trong chùa Tôn Thạnh. Mái ngói chùa có nhiều hoa văn cổ rất đẹp. Chùa Tôn Thạnh là ngôi chùa cổ thu hút nhiều khách hành hương và du lịch.

Mười sáu năm sau khi Thiền sư Viên Ngộ viên tịch, chùa Tôn Thạnh đã đi vào lịch sử nước nhà với bài “Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc” nổi tiếng của nhà thơ Nguyễn Đình Chiểu. Trong thời gian 3 năm (1859 - 1861), nhà thơ Nguyễn Đình Chiểu đã lấy chùa Tôn Thạnh làm nơi viết văn và bốc thuốc trị bệnh cứu người. Trong trận tập kích đồn Tây Dương tại chợ Trường Bình đêm Rằm tháng 11 năm Tân Dậu (1861), một trong ba cánh nghĩa quân Cần Giuộc đã xuất phát từ chùa Tôn Thạnh đốt nhà dạy đạo, chém rơi đầu quan Hai Phú Lang Sa (cách gọi quân Pháp lúc bấy giờ theo phiên âm Hán-Việt). Cảm khái trước tấm lòng vị nghĩa của những người “dân ấp, dân lân”, nhà thơ Nguyễn Đình Chiểu đã sáng tác bài “Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc” tại chùa Tôn Thạnh.

Hiện dấu tích về nhà thơ Nguyễn Đình Chiểu và tác phẩm “Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc” được lưu lại ngay trong khuôn viên chùa Tôn Thạnh qua hai tấm bia, tấm thứ nhất lưu lại dấu tích của nhà thơ Nguyễn Đình Chiểu xây dựng năm 1973, tấm thứ hai trích bài “Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc” xây dựng năm 1998. Ngoài ra, trong vườn còn có tháp ba tầng hình lục giác, cao 4,5m của Tổ sư Viên Ngộ với tầng trên cùng chạm nổi dòng chữ “Nam mô A di đà Phật” và tháp Tổ Tắc Thành hình vuông, ba tầng, cao 3m.

Qua nhiều lần trùng tu, chùa Tôn Thạnh ngày nay không còn nguyên vẹn cảnh ‘’rường cột tráng lệ, vàng son huy hoàng’’ như xưa. Thay vào đó là một tổng thể kiến trúc bao gồm tiền điện, chánh điện, nhà giảng, hành lang phía đông, hành lang phía tây, mái ngói, tường gạch. Tuy nhiên, chùa Tôn Thạnh vẫn giữ được nét cổ xưa qua hệ thống cột kiểu tứ tượng ở chánh điện, những tượng Phật có từ đầu thế kỷ XIX, các hoành phi câu đối chữ Hán sơn son thếp vàng và giá trị nhất là pho tượng Địa Tạng Vương Bồ tát cao 110cm, đúc bằng đồng.

Chánh điện chùa Tôn Thạnh. Nhà sư trụ trì bên quả chuông cổ có từ thời xây dựng chùa Tôn Thạnh. Trải qua nhiều năm lịch sử, chùa Tôn Thạnh vẫn giữ gần như nguyên vẹn nét cổ kính với phần lớn các chi tiết gỗ, nhiều pho tượng bằng đất nung...

Tượng Phật tổ trong chánh điện..	Tượng Địa Tạng Vương Bồ tát.
Trích bài Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc trong chùa Tôn Thạnh. .	Tấm bia lưu lại dấu tích của cụ đồ Chiểu từng viết văn, dạy học và chỉ đạo nghĩa sĩ Cần Giuộc kháng Pháp.

Đến viếng chùa Tôn Thạnh, thăm lại một danh lam của đất Gia Định xưa, thắp nén nhang tưởng niệm trước bảo tháp của vị cao tăng Viên Ngộ và tưởng nhớ nhà thơ Nguyễn Đình Chiểu ngày nào, chắc hẳn chuyến tham quan của du khách sẽ trở nên thú vị và bổ ích hơn rất nhiều./.

Bài: Nguyễn Vũ Thành Đạt - Ảnh: Nguyễn Luân

Ngôi chùa in dấu ấn của cụ Đồ Chiểu
QĐND - Nằm bên tỉnh lộ 835, cách trung tâm huyện Cần Giuộc (Long An) chừng 3km, chùa Tôn Thạnh  nhìn bề ngoài cũng giống như phần lớn những ngôi chùa khác ở nước ta. Tuy nhiên, ít ai biết được rằng ngay chính tại nơi đây, nhà yêu nước Nguyễn Đình Chiểu đã từng sống và viết tác phẩm nổi tiếng “Văn Tế Nghĩa sĩ Cần Giuộc” hào hùng và hoàn thành những chương đoạn cuối cùng của truyện thơ “Lục Vân Tiên” nổi tiếng.

Đến chùa Tôn Thạnh khi trời đã xế trưa, nắng chênh chếch từ phía tòa đại điện xuyên qua những hàng cây cao đổ bóng li ti xuống mặt đất, tôi cùng hòa thượng Thích Tôn Nhạn, 61 tuổi đi dạo quanh khuôn viên chùa. Hòa thượng tâm sự rằng, đây chính là ngôi chùa cổ nhất của tỉnh Long An, được xây dựng từ năm 1808 (tức năm Gia Long thứ 7) do đại sư Viên Ngộ chủ trì. Theo sách Đại Nam Nhất Thống Chí thì đây là ngôi chùa “rường cột tráng lệ, vàng son huy hoàng”, nổi tiếng nhất của đất Gia Định khi xưa. Trải qua thời gian và chiến tranh, chùa không còn nguyên vẹn những nét đẹp ấy. Dừng lại trước tấm bia tưởng niệm nhà yêu nước Nguyễn Đình Chiểu, hòa thượng Thích Tôn Nhạn bồi hồi kể: ‘Năm 1859 đến 1861 cụ Đồ Chiểu có đến lưu trú tại chùa. Bên ngoài cụ mang tiếng là mở lớp dạy học, bốc thuốc chữa bệnh nhưng thực chất cụ vẫn âm thầm làm thơ yêu nước, lãnh đạo nghĩa quân trong vùng, cổ xúy khích lệ bà con chiến đấu chống giặc Pháp xâm lược. Trong trận tập kích đồn Tây Dương tại chợ Trường Bình vào đêm rằm tháng 11 năm Tân Du, một trong ba cánh quân của ta xuất phát từ chùa Tôn Thạnh đã đốt nhà dạy đạo, chém rơi đầu quan Lang Sa khiến cụ Đồ Chiểu cảm kích nghĩa khí anh hùng ấy mà viết lên áng văn bất hủ - Văn Tế Nghĩa sĩ Cần Giuộc - với những câu thơ xúc động nói về chùa Tôn Thạnh này như sau: Chùa Tôn Thạnh năm canh ưng đóng lạnh, tấm lòng son để lại ánh trăng rằm/ Đồn Lang Sa một khắc đặng trả hờn, tủi phận bạc trôi theo dòng nước”.

Vẻ đẹp thâm trầm chùa Tôn Thạnh

Trong thời gian 3 năm sống dưới mái chùa này, nhà đại chí sĩ yêu nước còn dốc hết tâm huyết hoàn thành phần cuối của truyện thơ Lục Vân Tiên nổi tiếng.

Sau khi được công nhận là Di tích lịch sử quốc gia từ năm 1997, chùa Tôn Thạnh đã được chỉnh trang, tôn tạo với một quần thể kiến trúc bao gồm tiền điện, chánh điện, nhà giảng đạo, đông lang, tây lang… có lợp ngói âm dương bề thế. Tuy đã qua trùng tu nhưng các bức hoành phi, câu đối và những pho tượng phật quý hiếm có từ những năm đầu thế kỷ 19 vẫn còn được lưu giữ nguyên vẹn. Đó là minh chứng cho sự tồn tại vĩnh hằng của thời gian dưới mái chùa Tôn Thạnh và là tài sản văn hóa vô giá để lại cho con cháu hôm nay. Những năm gần đây, chùa Tôn Thạnh là một trong những điểm thu hút khách du lịch hấp dẫn của tỉnh Long An. Hầu hết du khách đều từ các tỉnh lân cận như Bến Tre, Tiền Giang và TP Hồ Chí Minh. Với địa hình thuận lợi là nằm ngay tại tỉnh lộ 835 và cũng thuận đường quốc lộ 50 nên nhiều tour du lịch của các hãng lữ hành cũng đưa chùa Tôn Thạnh là điểm đến của nhiều du khách.

Tạm biệt ngôi chùa cổ nhất của tỉnh Long An, nơi mà trước kia từng che chở cho nhà thơ tài hoa giúp ông viết lên những sáng tác bất hủ khiến lòng tôi mãi bồi hồi, xao xuyến không thôi. Theo thời gian, tôi tin rằng, ngôi chùa Tôn Thạnh sẽ  ngày càng được nhiều du khách tìm đến bởi nơi đây từng ghi đậm dấu ấn của đại chí sĩ yêu nước Nguyễn Đình Chiểu - cụ Đồ Chiểu - một danh nhân văn hóa của nước nhà.  

Bài và ảnh: ĐOÀN ĐẠI TRÍ

Thăm nơi cụ Đồ Chiểu viết "Lục Vân Tiên"

Tại ngôi chùa Tôn Thạnh, cụ Đồ Chiểu đã viết "Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc" và kiệt tác "Lục Vân Tiên" bất hủ.

Chùa Tôn Thạnh còn lưu giữ nhiều hiện vật quý

Cách trung tâm thành phố Tân An, Long An khoảng 40 km về phía đông nam, từ quốc lộ 1A rẽ vào tỉnh lộ 835 (Gò Đen - Cần Giuộc) khoảng 20 cây số nữa, ta sẽ gặp ngôi chùa trầm mặc cổ kính ẩn mình dưới những vòm cây cổ thụ xanh rì, rợp mát. Đó là chùa Tôn Thạnh thuộc xã Mỹ Lộc (Cần Giuộc, Long An) được xây dựng vào thời vua Gia Long năm thứ 7 (1808). Ban đầu, chùa có tên là Lan Nhã (Lan Nhược) với kiến trúc cổ "tường cột tráng lệ, vàng son huy hoàng...".

Theo thời gian, sau nhiều lần trùng tu, kiến trúc ban đầu ít nhiều bị thay đổi, song vẫn giữ được những nét chạm trổ điêu khắc tinh vi. Toàn bộ khuôn viên chùa hiện tại có tổng diện tích 27.864 m2. Trong tổng thể kiến trúc có cổng trước uy nghi. Chính giữa trung tâm là chánh điện lưu giữ nhiều hiện vật thờ tự quý giá. Đây cũng là nơi tiến hành các nghi lễ Phật giáo từ hơn 100 năm qua.

Trên thượng điện, ngoài pho tượng Thích Ca Mâu Ni Phật được đặt trang trọng nơi cao nhất, kế đến là bộ tượng Di Đà Tam Tôn (A Di Đà Phật, Quan Thế Âm và Đại Thế Chí Bồ Tát) cùng nhiều tượng cổ khác.

Toàn chùa có 19 cặp câu đối được trang trí đều khắp chánh điện cùng nhiều hoành phi, câu đối sơn son, thiếp vàng. Chiếc chuông đồng cổ được đúc từ ngày lập chùa (1808) có tên là Đại Hồng Chung. Nhà tổ phía sau chánh điện treo họa ảnh của các viên ngộ (trụ trì) và thân phụ tổ từ ngày lập chùa đến nay, cùng rất nhiều văn bia có giá trị văn hóa và lịch sử.

Chùa Tôn Thạnh là nơi nhà thơ yêu nước Nguyễn Đình Chiểu đã lưu trú và mở lớp dạy học (1859-1862). Cũng tại ngôi chùa này cụ Đồ Chiểu đã viết bài "Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc" và kiệt tác "Lục Vân Tiên" bất hủ.

Năm 1997, chùa Tôn Thạnh đã được Bộ Văn hóa - Thông tin cấp bằng "Di tích lịch sử - văn hóa quốc gia". Mỗi năm có hàng nghìn lượt du khách và tín đồ khắp nơi đến chùa chiêm ngưỡng, hành lễ, cùng đắm hồn trong những câu thơ mang khí phách hào hùng của ông cha:

"... Chùa Tôn Thạnh năm canh ưng đóng lạnh
Tấm lòng son gởi lại bóng trăng rằm...".

Theo NGỌC LỘC (Hải Dương Online)